Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Verhandeling over Mahomed, of Tafereel van den invloed van zijne Godsdienstleer op de Volken der Middeleeuwen. Eene Prijsverhandeling, bekroond door het Instituut van Kunsten en Wetenschappen in Frankrijk, door K.E. Oelsner. Vertaald uit de vermeerderde en door den Schrijver verbeterde Hoogduitsche uitgave. Te Franeker, bij G. IJpma. 1820. In gr. 8vo. VIII en 358 Bl. f 2-16-:

Het is voor een' welgeaard' Recensent, die meer behagen vindt in het prijzen van het goede, dan in het gispen van het gebrekkige in werken, van welke hij verslag moet geven, zeer aangenaam, wanneer hij een werk voor zich heeft, hetwelk zich als van zelve, zoo wel door deszelfs belangrijk onderwerp, als door de behandeling, aanprijst. Zoodanig is het onderhavige werk, hetwelk zich nog bovendien voorshands reeds ten sterkste

[p. 552]

schijnt aan te bevelen door de bekrooning van een Genootschap, als dat van het Instituut van Frankrijk, en ook door de vermeerderingen en verbeteringen, welke de Schrijver er in de Hoogduitsche uitgave bijgevoegd heeft. De kundige Vertaler heeft ook hier en daar zeer goede aanmerkingen er bijgevoegd: waardoor de vertaling nog meer waarde heeft dan het oorspronkelijke.

Dat het onderwerp allerbelangrijkst is, behoeft, voorzeker, geen betoog: en wat de behandeling van hetzelve betreft, deze is zoodanig, dat ieder eenigzins bevoegd regter dezelve de behaalde eerkroon volkomen waardig zal keuren.

Na in eene inleiding een kort overzigt over zijne Verhandeling, en over de geschiedenis der Arabieren vóór de komst van Mahomed, gegeven te hebben, begint de Schrijver met den zedelijken toestand der inwoners van Arabië en de aangrenzende landen te beschouwen. Perzië was aan eene volkomene regeringloosheid overgegeven. Het Oostersche of Grieksche rijk was wel rustiger, maar niet gelukkiger. Door de onverdraagzaamheid der geestelijkheid, door de losbandigheid eener op krijgsmagt steunende regering, door de zedeloosheid der burgerlijke overheid, zonken de Grieken meer en meer tot een lager peil. Zoodanig was de toestand der beide magtige rijken, wier grenzen zich tot aan het schiereiland van Arabië uitstrekten, toen dit land de kiem droeg eener gebeurtenis, welker invloed de eeuw, waarin zij voorviel, eene geheel nieuwe gedaante, en in het lot van vele volken eene plotselinge hervorming aanbragt. Arabië had een aantal verschillende stammen tot bewoners, waarvan de meeste een zwervend leven leidden. Oude gebruiken hadden bij hen het gezag van wetten. Zij genoten eenen aartsvaderlijken regeringsvorm, en stelden hunne eer in de beoefening der gastvrijheid, der welsprekendheid en dichtkunst, en vooral in het vooren van het zwaard. Bij sommige Arabieren was de leer der Magiërs, bij anderen het Sabeïsche Veelgodendom in zwang. Ook waren er vele Joden en vele Christenen in Arabië, toen Mahomed te voorschijn trad

[p. 553]

als profeet, omstreeks het 612de jaar na Christus geboorte. Van dezen zonderlingen man, van de hinderpalen, die hij ontmoette in zijne leer tot stand te brengen, en van zijne leer zelve, wordt voorts zeer onpartijdig gehandeld, en de man, met regt, meer als een enthusiast, of dweper, dan als een bedrieger voorgesteld; terwijl zijne leer van derzelver gunstigen zoo wel als min gunstigen kant wordt voorgedragen. Vervolgens wordt de uitbreiding dier leer geschiedkundig afgemaald, en aangetoond, hoe de geestdriftige en veroveringszuchtige Mahomedanen, na geheel Arabië te hebben ondergebragt, hunne magt uitbreidden over Azië, Afrika en een gedeelte van Europa; zoodat, ruim eene eeuw na de optreding van Mahomed als profeet, Spanje, Portugal, en een gedeelte van het zuidelijk Frankrijk, voor hen hadden moeten zwichten.

Wat nu den invloed betreft van Mahomed's leer op de volken der middeleeuwen: wij kunnen ook hier slechts de voornaamste hoofdpunten dezer rijkgestoffeerde Verhandeling aanstippen. Over het geheel genomen, dan, werd de akkerbouw door de Mahomedanen met vlijt beoefend. Hunne regeringswijze had veel, dat vertrouwen en liefde moest inboezemen. Zij hebben den bloei van kunsten en wetenschappen bevorderd. Ofschoon zij in het eerst met verachting op de kundigheden der overwonnen volken nederzagen, werd echter al vroeg de zucht voor de Grieksche letterkunde bij hen aangekweekt. Meer en meer wakkerde de liefde tot de kunsten en wetenschappen bij hen aan, en er ontstonden Vorsten, die in de bevordering derzelve hunnen grootsten roem zochten. Letterkundige inrigtingen van verschillenden aard werden tot stand gebragt, en vooral muntte Spanje in beschaving en geleerdheid uit. In de bouwkunst maakten de Mahomedanen bijzonder ook groote vorderingen, en de dichtkunst werd bij hen steeds op hoogen prijs gesteld. Hunne taal werd zeer beoefend. Hunne welsprekendheid, echter, en wijze van geschiedschrijven zijn zeer middelmatig, en hunne regtsgeleerdheid zeer gebrekkig, zoo wel als hunne wijsbegeerte en godgeleerdheid. In de geneeskunde zijn zij zeer beroemd

[p. 554]

geworden. Veel is aan hen de natuurkunde verschuldigd, en in de wiskundige wetenschappen hadden zij groote verdiensten. - De slotsom is dus, in het algemeen, meer ten voordeele, dan ten nadeele van den invloed van de leer der Mahomedanen; ofschoon de wetenschappen niet al die aanwinst uit hunne pogingen bekomen hebben, die dezelve zouden kunnen bekomen.

Wij zouden, hier en daar, wel aanmerkingen te maken hebben, zoo wel op de inrigting van eenige deelen der Verhandeling, als op sommige bijzondere denkbeelden en voorstellingen des Schrijvers. Dan, ieder heeft zijne wijze van behandelen en van denken, en, over het geheel, hebben wij in dit stuk zeer veel genoegen genomen, en bevelen deszelfs aandachtige lezing iederen beoefenaar der geschiedkunde met volle ruimte aan.