Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Over het Wezen en den Omvang van de Staats-politie, door Mr. S. Neumark, Advokaat te Groningen. Aldaar, bij W. van Boekeren. In gr. 8vo. 94 Bladz. f 1-:-:

De Staats-politie was tot hiertoe in Nederland eene weinig beoefende wetenschap. Het ging met haar, even als met vele kunsten. Men zag in de Nederlandsche Schilderschool de uitmuntendste meesterstukken, eer men deze voortreffelijke kunst onder zekere wijsgeerige regelen gebragt had, die door den beoefenaar behoorden gekend en in acht genomen te worden. Even zoo hadden vele Nederlandsche Steden de beste verordeningen omtrent de algemeene maatschappelijke zamenwoning reeds gemaakt, eer men nog dacht aan de oprigting van uitgebreidere Staten en derzelver behoorlijke wijzigingen. Naar gelange nu veranderde tijdsomstandigheden invloed gemaakt hebben op verouderde begrippen, gewoonten en zeden, laat het zich ligtelijk verklaren, dat, met de vorderingen der beschaving, ook in dit opzigt van tijd tot tijd eene meerdere kunstmatige behandeling is doorgedrongen, welke de meest

[p. 538]

gepaste regelen opzocht en daarstelde, om deze wetenschap binnen hare door den aard der zaken zelve bepaalde grenzen terug te brengen. Duitschlands Geleerden vooral hebben hunne aandacht meer bijzonderlijk aan dit onderwerp gewijd, omdat het meer algemeen in zwang zijnde Leenregt van vroegere tijden aldaar velerlei misbruiken had ingevoerd, wier verbetering en afschaffing door de behoeften en ervaringen van den dag meer kennelijk en noodzakelijk geworden was. Uit de vergelijking, intusschen, der verschillende oordeelvellingen wegens dit onderwerp blijkt ten klaarste, dat meermalen eene vermenging met het justitiéle vak heeft plaats gehad; en deze verwarring van begrip heeft dan den Schrijver aanleiding gegeven, om deze ingewikkelde stof met alle naauwkeurigheid te behandelen.

Te dien einde verdeelt hij zijn onderzoek in drie Hoofdstukken, als bevattendè 1.) het Overzigt van de geschiedenis en de bepaling van het begrip der Staats-politie, 2.) Overzigt over hetgeen, volgens het gegeven begrip, niet kan tot de Staats-politie behooren, en 3.) Overzigt en vaststelling van alle die voorwerpen, welke tot den werkkring der Staats-politie behooren.

Bij het eerste overzigt bepaalt hij zich bij den Griekschen oorsprong en de beteekenis van het woord πολιτεια voor Regeringskunde, waaruit naderhand ontstaan is het woord πολιτικη, algemeene Staats-huishouding, hetwelk daarna door de Romeinen onvoldoende geoordeele zijnde, omdat het alleen de openbare zaken scheen te bevatten, met Respublica (algemeene Staas-regering) verwisseld is. Nu doorloopt hij de beteekensissen volgens de staatsinrigtingen van Karel den Grooten voor zijn rijk en van Maximiliaan I voor Duitschland, van de Nederlanden, toen ten tijde nog tot het Duitsche rijk behoorende, van enkele Duitsche Staten, van Frankrijk, Engeland, de Nederlanden in latere tijden, en van Rusland. Hij besluit daaruit, dat het begrip zeer oneenparig was, als behelzende de gansche huishouding van staat buiten het burgerlijk en straffelijk regtsgebied, of zonderende daarvan af het beheer van finantie en oorlog, of sluitende hetzelve binnen veel engere grenzen, of breidende wederom hetzelve uit tot veel uitgestrekter bepalingen; tot welke nasporing hij zich dan bedient van den arbeid der voornaamste Duitsche Schrijvers in de laatste jaren, wier verklaringen hij opgeeft en hier en daar wederlegt.

[p. 539]

Om nu tot het zuivere be rip der Staats-politie te komen, volgt hij daarin die leiding, welke door de zoo even genoemde Schrijvers is aangenomen, door namelijk in het tweede Hoofdstuk te onderzoeken, wat moet geoordeeld worden tot de Staats-politie niet te behooren. Volgens hen zoude dezelve moeten verdeeld worden in twee onderscheidene deelen, als van Dwang- en van Hulp-politie; de eerste, voor zoo verre zij behoort te zorgen voor de zekerheid des regts van zelfbehoudenis, zoo voor den algemeenen Staat, als voor b zondere Burgers, en voor de verzekering der volmakingsregten, zoo ten opzigte van den Staat zelven, als van deszelfs bijzondere Burgers; en de tweede, bij de inrigtingen ter bevordering der volksmenigte, den algemeenen gezondheidstoestand, der algemeene verstandsbeschaving en den uiterlijken algemeenen welstand, en ten aanzien der bijzondere Burgers, bij het behoud hunner natuurlijke en zedelijke krachten en derzelver uiterlijken welstand. Ook bij deze gelegenheid zondert de Schrijver, in zijne beoordeeling der genoemde verschillende opzigten, al datgene af, wat door al te stellige bepaling inderdaad tot een volstrekt despotismus of tot eene volslagene regeringloosheid zoude leiden, of wel onmiddellijk tot het regtswezen, bijzonderlijk tot dat van het strafregt, of ook tot de staatsbeschaving moet geoordeeld worden te behooren.

Zoo doende, komt dan de Schrijver, in het derde Hoofdstuk, tot de vaststelling van datgene, wat eigenlijk tot den werkkring der Staats-politie behoort; en hier maakt hij een allezins toepasselijk gebruik van zijne voorgaande onderscheiding omtrent al datgene, waarin de Staats-politie met de Staatsbeschaving, Staats-oeconomie en het Burgerlijk- en Straf-regtswezen zamenloopt, waarin hij wel toeftemt, dat de Politie somtijds een toeziend oog kan houden, zonder daarom echter te grijpen in die voorname vakken, wier behandeling aan de zorg van geheel onderscheidene personen moet toevertrouwd worden. Volgens hem bestaat de aard der Politie in het verhoeden van alle nadeelen, welke uit het gezellige leven kunnen ontstaan, en in de bevordering van alle voordeelen, welke daaruit kunnen voortkomen, zonder echter in eenig geval de regten van den Staat of die van bijzondere Burgers te mogen schenden.

Alsnu overgaande tot de opgave der zelfstandige Staatspolitie, onderscheidt de Schrijver die in twee verdeelingen, als voorzien met Dwangregt, of handelende zonder Dwang-

[p. 540]

regt. In het eerste opzigt bepaalt hij dezelve, als verhinderende het kwaad, tot zekerheid en orde, als moetende zorgen, dat aan geenen burger door nalatigheid of onachtzaamheid schade worde toegebragt, zoo als in de gevaren van vuur en water, in het bouwen der huizen, in het omloopen van schadelijke dieren, in het snel rijden met paarden en wagens, in het reinigen der straten, in het gelijk- en vastleggen van bruggen en wegen, in het verlichten der straten bij den nacht, in het bewaren der openbare rust, in het bevorderen der algemeene gezondheid en het verhoeden van besmettelijke ziekten, in het toebereiden en verkoopen der levensmiddelen, tot voorkoming van verderf en vervalsching, in het verleiden en bedriegen der menigte door gewaande gezondheidsmiddelen, waarzeggen enz., in het beletten der hazardspelen, en vooral in het houden der noodige registers van het gedrag en de bekwaamheden der dienstbare klasse, in het waken tegen rondzwervende bedelaars, in de verzorging van armen, die niet meer kunnen arbeiden, en eindelijk, daar men hier niet bepaaldelijk alle gevallen van doelmatige zorg kan opgeven, in het naauwkeurig opzigt op de posterijen, voerlieden, schippers, logementen en vreemdelingen. Bij de handelingen der tweede verdeeling zonder Dwangregt, moet de Politie, door vermaning, herinnering en onderrigt, den burgeren alles onder het oog brengen, wat zij meent, dat hun nuttig zal kunnen zijn, zoo als door het aanleggen van openlijke wandelingen, het daarstellen van baden, en het aanbevelen van alles, wat der gezondheid, zedelijkheid en menschelijkheid voordeelig zijn kan, en de ongevoeligheid en wreedheid kan tegengaan.

(Het vervolg en slot hierna.)