Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Het Geloof der Christenen, tot nut van waarheidlievende Vrienden van het Christendom duidelijk en vrijmoedig voorgesteld, door J.G. Muller, Professor te Schashauzen. Uit het Hoogduitsch vertaald, door J. Corstius, Predikant te Hoogezand. Iste Deel. Te Groningen, bij W. Zuidema. In gr. 8vo. 286 Bl. f 2-8-:

Het was finds lang gewoonte, om bijna ieder Hoogduitsch geschrift voor den Nederlander te vertolken; en met regt vindt dit, thans vooral, gedurige afkeuring, vooral wanneer het geschiedt door vaderlandsche geletterden, die men voor eigen belangrijk werk genoegzaam berekend houdt. Onder de zoodanigen tellen wij den Eerw. corstius, en echter betuigen wij hem voor deze vertaling onzen welgemeenden dank; wij gevoelen het, in meer dan één opzigt, moeijelijke van zijnen arbeid, maar verblijden ons, dat dit moeijelijke hem niet heeft afgeschrikt, en dat hij ons godsdienstig publiek een werk

[p. 509]

ter lezing verzorgde, hetwelk van de uitgebreidste nuttigheid wezen kan, vooral bij den beschaafden stand, en misschien meer dan ooit voor de behoefte van onzen tijd berekend is. Alleen dit eerste deel kwam ons nog ter hand, en wij willen niet denken, dat gebrek aan aftrek de verdere vertaling deed achterblijven; ware dit zoo, dan hopen wij, dat onze tegenwoordige aanmelding mede zal werken, dat dezelve met nieuwen ijver kan worden voortgezet.

In 4 boeken is het oorspronkelijk werk asgedeeld; wij hebben alleen het eerste voor ons, en niets wordt medegedeeld van het volgend bestek; maar dit begin doet ons van den geleerden, oordeelkundigen en echt-Christelijken schrijver een zeer uitmuntend geheel verwachten. De vertaler verdeelde de bijzondere hoofdstukken in paragraphen, althans hij voegde boven dezelve opschriften, hetgeen de duidelijkheid en het geheugen zeer bevordert; terwijl zijne, niet zeer talrijke, aanteekeningen, aan den voet der bladzijden, voor mingeoefende lezers nuttig zijn.

De schrijver, niet onbekend met de zoogenoemde Religions-philosophiën in den smaak onzer eeuw, en bedreven in de nieuwere ophelderingen en uitlegging der H. Schrift, waarvan wij hier telkens bewijs vinden, kiest voor zich, met volle overtuiging, uit het Evangelie zelve te putten, hoe het geloof der Christenen, naar het Evangelie, behoort te zijn; houdt de gebeurtenissen van onzen leeftijd bijzonder geschikt, om verstand en hart te openen voor de goede, heilige, Goddelijke zaak, het Christendom; en schrijft voor eene klasse van beschaafde en min of meer geletterde vrienden van den Godsdienst, uit onderscheidene standen, van verschillende jaren en belijdenis. In dit eerste boek geeft hij ons de geschiedenis van Jezus en den geest zijner leer. Na de inleiding teekent hij de gesteldheid der wereld vóór het Evangelie, den invloed en de heilzame werkingen van het Christendom; waarop een overzigt volgt der eigene geschiedenis van Jezus. Voorts beschouwt hij in het bijzonder de ware menschheid van Jezus; hij vermijdt hier de beide uiter-

[p. 510]

sten, bij welke men in Jezus of het menschelijke, of ook het Goddelijke te zeer uit het oog verliest, in het laatste geval hetgeen Jezus van zijne betrekking tot God en menschen, zijne zending enz. leert grootendeels opvattende als toegevende schikking naar volksdenkbeelden en verwachting. Onafhankelijk van de godgeleerdheid der schole, wordt hier de Evangelische geschiedenis zorgvuldig nagegaan, en geleidt ons de schrijver bij de beschouwing der kindschheid en jongelingsjaren van Jezus, - zijne vorming door het voorvaderlijk geloof, - zijn doop, roeping en inwijding tot zijn ambt. Voorts beschouwt hij Jezus verzoekingen, en verder geheel deszelfs openbaar leven; terwijl het negende hoofdstuk 's Heilands karakter opgeeft, en, hoe uitvoerig dan ook, bescheidenlijk slechts proeve eener schets van Jezus karakter genoemd wordt.

Het tiende hoofddeel behandelt den geest of het eigendommelijk karakter van het Christendom; bij welk onderzoek zich de schrijver hier zeer oordeelkundig verklaart, niet zoo zeer tegen hetgeen men rationalisme noemt, maar tegen het a prioristische zoogenoemd wijsgeerig stelsel, hetwelk mode geworden is, en eenen historischen gang van onderzoek als verstandig en redelijk aanprijst; en uit het voor ieder verstaanbaar Evangelie aanwijst, dat Jezus zijn werk wilde beschouwd hebben als eene onder de menschen nieuw te stichtene gemeente Gods, - eene kweekschool van geestelijk- en Godebehagelijk-gezinde menschen voor de toekomende, en een zout der aarde voor deze wereld; en verder opspoort der Apostelen grondleer, en in het bijzonder hetgeen Paulus, Petrus en Joannes zeggen van het Christendom. Hierop volgt het antwoord op de vraag: ‘hoe de mensch omtrent het Christendom verkeeren moet;’ en wordt aangewezen, dat hetzelve alleen onze hoogere behoeften bevredigt, het grootste geschenk van God, en het merkwaardigste verschijnsel in de wereld is.

De hoofdoorzaken der miskenning van den geest des Christendoms worden eindelijk nadrukkelijk en overtui-

[p. 511]

gend aangewezen, en dit eerste deel besloten met een aanhangsel, hetwelk nog iets zegt van de vroeger reeds opgegevene onderscheidene voorstellingen van den geest en het doel van het Christendom, en aantoont, dat het Evangelie noch enkel herstelling van den vroegsten Natuurgodsdienst, noch enkel zedelijke wet is; dat hetzelve almede geen zeer geschikt voorwerp is van wijsgeerige bespiegeling, maar ook even weinig alleen geschikt voor gevoel en bevinding; en dat de geschiedenis van Jezus als een wezenlijk noodzakelijk voorwerp van het Christelijk geloof moet worden beschouwd en behandeld. ‘In die geschiedenis, en, ten opzigte van ons, nog daarenboven in de onpartijdige historische betrachting (beschouwing) van de geschiedenis des Christendoms, sedert deszelfs invoering, en van deszelfs in de gevolgen heilrijken zamenhang met de algemeene geschiedenis, ligt, naast hetgeen uit den aard zijner leer volgt, het sterkste bewijs, dat christus niet, gelijk een Zoroaster of Confucius, een nieuw, door Hemzelven uitgevonden Godsdienststelsel heeft willen invoeren, maar dat zijn werk een voor de menschheid oneindig weldadig werk Gods is.’

De beoordeelaar neemt opregt voor zich over de volgende betuiging van den Eerw. vertaler: ‘Ik heb voor mijzelven, uit het lezen en bestuderen van dit werk, veel voor mijn verstand en hart geleerd; menige teregtwijzing, opheldering van hetgeen mij niet helder was, bevestiging van eigene, algemeen aangenomene en bijzondere gevoelens, en nog meer dan dit, heb ik aan den achtingwaardigen schrijver te danken; en ik twijfel niet, of menig lezer zal, reeds na het lezen van dit eerste deel, met mij instemmen en naar het vervolg verlangen.’