Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 409]

Boekbeschouwing.

Nieuwe Verhandelingen van het Genootschap tot verdediging van den Christelijken Godsdienst tegen deszelfs hedendaagsche Bestrijders, voor het Jaar 1818. In 's Gravenhage, bij de Erve(n) J. Thierry en C. Mensing en Zoon. In gr. 8vo. 266 Bl. f 2-:-:

Van de onderscheidene Godgeleerde Genootschappen in ons Vaderland is er geen zoo rijk in voorraad van Verhandelingen te leveren als dat tot verdediging van den Christelijken Godsdienst. Ongevoelig zijn wij hierdoor ten achtere geraakt met de beoordeeling in ons Maandwerk. Wij hopen, dat onze Lezers niet ten kwade duiden zullen, dat wij ons thans, hoe ongaarne, op de meeste bekorting toeleggen, en ons alzoo verpligt vinden tot een meer oppervlakkig verslag.

Voor den jare 1818 opende de Eerw. th. hoog de Vergadering. 's Mans Aanspraak strekte ter aanprijzing, hoe de Christelijke Godsdienst, bij al de ongunstige beoordeelingen, die dezelve immer ondergaan heeft, niets van zijne innerlijke waarde verliest, en hoe ons dit ten waarborg verstrekt, dat hij eenmaal boven alle verdenking heerlijk zegepralen zal. Bij uitnemendheid was de Eerw. Grijsaard voor deze zijne taak berekend; dit tuigt de duidelijkheid, kracht en volkomenheid, waarmede dit stuk door hem behandeld is. Wij twijfelen geenszins, of de Vergadering heeft den hooggeachten Spreker met goedkeuring en stichting aangehoord; althans dit was ons geval bij de lezing. Ook zal deze Aanspraak, die wij inzonderheid geschikt achten om aan het bekende hoofddoel van het Genootschap bevorderlijk te zijn, niet noodig hebben, dat wij haar bij onze Landgenooten, en met name bij jeugdige Leeraren, met vele woorden aanprijzen.

Minder gelukkig was men geslaagd in Antwoorden te bekomen op de volgende Vrage: Op welke gronden kan

[p. 410]

men vaststellen, dat de Brieven van Paulus, zoo als die in de Schriften des Nieuwen Verbonds voorhanden zijn, door Hemzelven zijn vervaardigd, en dus niet moeten worden aangemerkt, als alleen hoofdgedachten van Paulus behelzende, welke door anderen, ons onbekenden, zouden uitgebreid of beschreven zijn? Want geene Verhandeling, waardig met Goud bekroond te worden, was ingekomen. Aan die van den Eerw. s. hanewinckel, Predikant te Ravestein, wees men den Zilveren Eereprijs toe; immers, naar het oordeel des Genootschaps trof zij wel doel, doch was dezelve niet genoeg uitgewerkt. Eene andere Verhandeling eens onbekenden Schrijvers (die het bepaalde oogmerk der Vrage niet wel begrepen scheen te hebben) werd echter niet geheel ter zijde gelegd, maar een toepasselijk deel derzelve, tot eene Bijlage, hier bijgevoegd.

Omtrent het stuk nu van den Eerw. hanewinckel stemmen wij in met het Genootschap. De Schrijver gaat uit van de opgave van een tiental regelen, waaruit hij van oordeel is, of een schrijver brieven geschreven hebbe, die gaan op deszelfs naam; en past hij deze regels vervolgens toe op des Apostels schriften, als een eigenhandig werk van dezen; eindigende met bijgevoegde aanmerkingen tot bevestiging van het betoogde. Langs dezen weg, die uit voorafgestelde beginselen uitgaat, moest, wel is waar, zijn Eerw. doel treffen, en bewijst hij ook met blijkbare duidelijkheid de echtheid van Paulus Brieven. Dan, zoo, gelijk wij niet vreemd zijn van te gelooven, het algemeen ontwerp van zijnen toets op te breede leest geschoeid werd, en onder de regelen min gewigtige (volgens zijn eigen zeggen) opgenomen werden, moest zulks hem daarna in de bewerking van het stuk wel eens hinderlijk zijn, en tot wezenlijke, of voor het minst schijnbare, herhalingen doen vervallen; terwijl het bij dezen betoogtrant moeijelijk viel, naar eisch de tegenbedenkingen van eichhorn en anderen, tegen de echtheid van deze en gene der Brieven des Apostels geopperd, behoorlijk aan te voeren en te wederleggen;

[p. 411]

althans in dezen, vertrouwen wij, voldeed zijn Eerw. geenszins aan het verlangen van een Genootschap, dat de verdediging van den Christelijken Godsdienst tot hoofdoogmerk heeft en in zijnen titel draagt. Beter ware dus hieraan een geheel derde deel, dan wel de ééne § 19, toegewijd; en mogelijk had eene en andere aanmerking, in dezelve ter staving aangevoerd, elders eene plaats kunnen vinden, of, gelijk die over de ingeving (§ 16), bij dit geschil mogen achterblijven.

Eene andere verdeeling vinden wij gevolgd door den Schrijver van het stuk, door het Genootschap te regt tot eene Bijlage in dit boekdeel ingelascht. Zijn werk loopt af naar de volgende stellingen: I. De Brieven dragen blijken, door iemand geschreven te zijn, die zoo zeer met Paulus overeenkomt in persoonlijke hoedanigheden, dat wij geleid worden tot de gedachte, dat hij Paulus zelf, en geen ander, geweest is. II. De betrekkingen en omstandigheden van den Schrijver der Brieven komen zoo zeer overeen met die van Paulus, dat wij vastelijk moeten gelooven, dat Paulus die zelf geschreven heeft. III. Eindelijk, de verklaringen van den Schrijver, en de zaken, welke in de Brieven voorkomen, kunnen onze gedachte op niemand anders dan Paulus doen vallen.

Is nu deze Schrijver minder naauwkeurig, dan zijn Voorganger, in de ontwikkeling van hetgene de oorspronkelijkheid van Paulus Brieven kenmerkt, aan den anderen kant is zijn stuk uitvoeriger in het handhaven van derzelver echtheid tegen den aanval van hedendaagsche Geleerden. - Ons bestek gehengt niet, dat wij er meer van zeggen, of tot bijzonderheden ons inlaten. Bijbelvrienden en Godgeleerden zullen ook liever dezen arbeid, aan de waarheid en Schriftuur geheiligd, zelve raadplegen, dan hier een uittreksel ontmoeten, waarvoor beide deze Verhandelingen weinig geschikt zijn. Te zamen leveren zij, naar ons gevoelen, een goed en voldoend geheel: en, zoo men iets meer verlangen mogt over dit aangelegen onderwerp, verwijzen wij desbegeerigen naar de Bijdragen tot de beoefening en geschiedenis der Godgeleerde

[p. 412]

Wetenschappen, D. III. St. 4, waar eene Verhandeling voorkomt, door onze beide Schrijvers met lof aangehaald.