Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 404]

Tweetal Leerredenen, over Joh. V:35. De eene uitgesproken, den 21 Dec. 1820, ter nagedachtenis van den beroemden Hoogleeraar E.A. Borger, op deszelfs geboorteplaats, de Joure, in Vriesland, door P. Koumans Brouwer, Predikant aldaar. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1821. In gr. 8vo. IV en 75 Bl. f :-15-:

De eerste dezer Leerredenen, acht dagen vroeger uitgesproken, staat met de andere in geene meerdere betrekking, dan dat de tekst, dien zij aan het hoofd heeft, dezelfde is. Zij besluit eene vervolgstof over den persoon, de lotgevallen en onderwijzingen van Joannes den Dooper, en wij mogen ons verblijden, dat koumans brouwer dezelve ons ter lezing gaf, dewijl ze ons eene zeer juiste beschouwing van Joannes, als mensch, als leeraar, en als voorlooper van den Messias aanbiedt, en met vele naauwkeurigheid, in schoone taal, alles in het korte voordraagt, wat de Evangeliën van dien merkwaardigen persoon behelzen. Maar, wij bepalen ons voornamelijk tot de tweede Leerrede. Een berigt in de Boekzaal, aangaande het lijkfeest ter eere van borger op deszelss geboorteplaats, deed ons naar dezelve zeer verlangend uitzien, en met groote verwachting, door den naam des voorgangers op dat seest opgewekt. Aan die verwachting is, in waarheid, voldaan, en de Heer koumans brouwer, wiens Redevoering niet gemist mag worden bij alles, wat men van en aangaande borger dierbaars heeft, heeft zich de regtmatigste aanspraak verworven op den dank van allen, die des beroemden mans verdiensten zegenen, en zichzelven zoo wel als hem een gedenkteeken opgerigt.

‘Ik hoop, dat het geëerd Publiek mijne zwakheid vergeven zal, en zich verwaardigen, om, al is het dan met een vlugtig oog, dit zeker gebrekkig opstel te doorloopen, gelijk een reiziger, die, na kort te voren eene marmeren eerzuil, door kunst en hoogachting ter nagedachtenis van een groot Man opgerigt, bewonderd te hebben, zich nog wel eens verledigt, bij het doortrekken van de plaats, waar eens deszelfs wieg stond, dien grashenvel te bezoeken, welke daar liefde en erkentenis, naar gering vermogen, voor hem hebben opgerigt, ten blijke, dat het Joodsche spreekwoord - een Proseet is niet ongeëerd, dan in zijn

[p. 405]

vaderland, en onder zijne magen, en in zijn huis, aangename uitzonderingen heeft, ook in ons land en eeuw.’ Dus spreekt brouwer in het Voorberigt; maar die zijne Leerede gelezen heeft, zal zeker zeggen: Dank en eere heeft hij er voor, die zóó van borger sprak, en dit gedenkteeken behoefde nog de Christelijke kerk.

Gij, die een volledig overzigt omtrent de levensbijzonderheden van onzen borger begeert, hier ziet gij hem, van zijnen doop af tot zijnen dood toe, in zijn gansche lot; gij, die de verdiensten, welke hij bezat, verlangt geplaatst te zien in derzelver helder licht, hier leert gij hem kennen als den scherpzinnigen bestrijder van het ongeloof en bijgeloof, den diepdenkenden verdediger van het Christendom, den verstandigen uitlegger der Heilige Schrist, den ernstigen prediker van het Evangelie, en den gezelligen, goedaardigen, nuttigen en nederigen mensch in de zamenleving; en uwe aandoeningen worden door den heiligen geest der verlichte Godsvrucht geleid, die in deze Leerrede heerscht, tot uw wezenlijk voordeel met het groote verlies, dat ge hier op nieuw gevoelt.

Ja, de taak des Predikers, voorganger te zijn op een lijkfeest, aan borger gewijd, op borger's geboorteplaats, voor een gemengd kerkelijk gehoor, was moeijelijk; maar dezelve is treffelijk volbragt: taal en stijl zijn overeenkomstig het onderwerp der rede; en, gelijk de toon, hier aangeslagen, van des Leeraars eigene aandoeningen getuigt, is dezelve de juist geschikte, om der hoorderen harten met die zelfde aandoeningen te vervullen. Het moet een aandoenlijk lijkfeest zijn geweest, en de Koorgezangen, nevens de andere hier mede gegeven, de plegtigheid niet weinig verhoogd hebben.

De aanteekeningen, achteraan geplaatst, voltooijen dir geheele gedenkstuk naar wensch. Borger's bekend en roerend Gezang aan den Rijn is in dezelve ook opgenomen, en door deze mildheid zijn zeker velen aan den Heer brouwer verpligt. Voor het overige strekken deze aanteekeningen, om des Overledenen schriften, en wat aangaande hem, na zijnen dood, hier en daar in druk verscheen, te doen kennen.

Men verschoone ons van een uittreksel uit deze Leerrede, die in ieders handen kome, en de heiligende en vertroostende kracht van den Godsdienst tot veler harten brenge! Alleen zij hier gezegd, dat het ons een uitstekend genoegén ver-

[p. 406]

schaste, dat de waardige schlikker, Predikant te Langweer, in naam van Vaderland en Christendom, den verdienden dank ontvangt. Die was het, - en ongaarne zien wij dit verbergen of vergeten - die, zoo lezen we bl. 39, met wijze en vaste hand, den nog ruwen diamant van zijnen bolster outdeed en sleep, die naderhand zoo schitterde.

Het lust ons niet, op taaiseilen, zoo als der vriendschapspligt enz., te vitten; maar wij wenschen, voor eene, spoedig noodzakelijke, tweede uitgaas, over dezelve een naauwkeurig oog. Meer heeft ons gehinderd, en wij verwonderen ons, dat een man als brouwer nog smaak vindt in hetgene valsch vernuft is, al is het nog zoo vernustig. De getuigenis van Jezus aangaande Joannes, den tweeden Elias, als gepast ter zinspreuk dezer Gedachtenisrede, aan borger toegewijd, aanvoerende, brengt hij daartoe deszelfs voornaam, elias annes, te binnen. In de aandoenlijke bede voor het weesje van den beroemden man smeekt hij, dat hetzelve eens, als een tweede Eliza, het opnemen van dezen Elias vergoede! - Ernstig waarschuwen wij tegen de liefhebberij in dat spel, - want spelen, niet leeren, is het - die zoo veel bespottelijks heeft te weeg gebragt, opdat wij dit alleen maar zeggen.