Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

De Negerstaat van Hayti, of Sint Domingo geschetst in zijne geschiedenis, en in zijnen tegenwoordigen toestand, naar het Engelsche der Quarterly Review, en naar het Fransche geschrift des Negers, Baron De Vastey, Minister des gewezen Konings Christophe (Henri I). Benevens een Aanhangsel van aardrijks- en geschiedkundige Ophelderingen. Met eene Kaart van St. Domingo. Te Amsterdam, bij de Wed. G.A. Diederichs en Zoon. 1821. In gr. 8vo. XX en 127 Bl. f 1-10-:

De titel, zoo kort mogelijk zeker gesteld, had u, Le-

[p. 383]

zers! anders nog kunnen berigten, dat er eene Inleiding voor dit drieledig werk staat, die uit het Hoogduitsche Handschrift van een' letterkundigen liefhebber vertaald is. Dit van is immers de tweede, niet de laatste naamval? Zoo begint de inleiding: ‘Het eiland Hayti (St. Domingo) schijnt door het noodlot bestemd te zijn, om der menschheid herhaalde reizen, in de verwonderenswaardigste, meest verrassendste, en al de beschouwingen onzer speculative wijsgeeren beschamende, gestalten en verschijningen ten tooneele te doen treden.’ Hier verstaan wij den liefhebber niet regt, en zoo ging het ons meer. Op dezelfde bladz. staat: ‘Het eiland was toevallig, door mislukte nederlatingen met rundvee bevolkt.’ - De Vertaler, merkt men, is geen liefhebber, althans niet zoo als men dezen titel aan ervarene beoefenaars geeft, van de letterkunde. Het spreekt van zelve, dat de inleiding tot aanprijzing der volgende bladen strekt, en daartoe vindt men een' aanloop door een tafereel (? tje) van de geschiedenis van St. Domingo, dat echter niet in alles overeenstemt met het Aanhangsel; b.v. de afstand van dit eiland aan Frankrijk wordt in 1667 gesteld, het getal der blanken, in 1790, op 125,000 opgegeven; terwijl het in het aanhangsel is, 1697, en 134,000.

Van het eerste, dat men nu verder in dit boek vindt, zegt de Handschriftmaker, of de Vertaler? dat het het hoofdgedeelte van het werk is, bevattende een kortgedrongen, maar hoogstbelangrijk tafereel der geschiedenis van Hayti, sedert het begin der revolutie aldaar, overgenomen uit het voortresselijk klassiek tijdschrift: The Quarterly Review, tot lof van welks schrijvers hier niet weinig gezegd wordt. Het zij ons echter vrij, na dit tafereel gelezen te hebben, te belijden, dat die ineengedrongene kortheid, gepaard met zoo vele verwarrende vlugtigheid, de belangrijkheid der lezing heel wat vermindert, en die lezing althans weinig in staat is om van de geschiedenis van Hayti een juist denkbeeld te geven; en het rijpelijk wikkend oordeel en de altijd echte wijsgeerige inzigten, in de schrijvers zoo zeer geroemd, hebben

[p. 384]

wij niet gevonden. Het is een verhaal, uitgezonderd der schrijveren uitweiding over de afschaffing des slavenhandels, van de tooneelen, die den tegenwoordigen staat des Eilands voorbereid hebben. Maar, hoe nu die schrijvers zelve kunnen zeggen, ten hoofdoogmerke te hebben het karakter der Negers op te helderen, en niet omstandig over de geschiedenis van St. Domingo te handelen, zien wij al zoo weinig in, als de overeenkomst van hun verhaal met de lofspraak in het Handschrift, in hetwelk christophe toch ook als een bloeddorstig dwingeland aangemerkt wordt, wiens goedaardige en menschlievende inborst de zoo rijpelijk wikkende en wijsgeerig oordeelende Engelsche schrijvers zoo zeer roemen.

Volgens de Inleiding is het tweede stuk in dit boekje een uittreksel uit het geschrift des Barons de vastey, staatsdienaar en hoveling van christophe, op diens bevel opgesteld, en nooit in omloop bij den boekhandel geraakt, daar er maar weinige exemplaren van in Europa zijn gekomen. Men vindt hier daardoor ook, hetgeen ons reeds de Engelsche schrijvers hadden gegeven, voor een gedeelte terug. Als in de houding eener redevoering schetst ons de vastey, hoe het was en is te St. Domingo, en - het is wel jammer, dat hier en daar is overgeslagen, wat tot het bevatten van den zamenhang had moeten gelezen zijn.

Het Aanhangsel is het minste niet in dit boekje. Het is een kort berigt van den naam, ligging, natuurkundige gesteldheid, en, zoo veel mogelijk was, tegenwoordigen toestand van St. Domingo en deszelfs onderscheidene woonplaatsen, waarbij men de Landkaart zeer te pas ten gebruike heeft, maar ook vergelijken moge de Aardrijkskunde van tuckey, IVde D. bl. 337 env.

Had men ons één geheel geleverd, uit dat werk en het hier geëxcerpeerde zamengesteld, hoe veel beter, dan met dit mengelmoes, zouden we er mede zijn gediend geweest! Zoodanige zamenslansingen moeten en den boekhandel en der naauwkeurige wetenschap zeer nadeelig zijn.