Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 334]

Handboek tot de Leer der Teekenen van Gezondheid en Ziekte (Semiologia medica), naar de beste Schrijvers vervaardigd door A. Moll, Doctor in de Geneeskunde, enz. en praktiserend Geneesheer te Nijmegen. Iste Deel. Algemeene Leer, (Semiologia generalis.) Te Gorinchem, bij J. Noorduyn. 1820. In gr. 8vo. XV en 455 Bl. f 3-16-:

De leer der teekenen is ongetwijfeld een der gewigtigste gedeelten van de geneeskunde, en zij onder onze kunstbroeders, wie het aan de kennis van vreemde talen ontbreekt, zijn den werkzamen en geleerden Nijmeegschen Geneesheer dank schuidig, dat hij de moeijelijke taak heeft op zich genomen, hun daartoe eene geschikte handleiding te verschaffen. Want, schoon de schrijver, in dit werk, geen ander plan heeft gehad, dan, hetgene door anderen reeds was bijeengebragt, na eenige schifting, in een Nederduitsch gewaad te steken; schoon hij, zelfs in zijne voordragt, gruner en sprengel geheel volgt, en somwijlen woordelijk vertaalt, - vermindert dit de waarde van zijnen arbeid in 't minst niet, en de inlassching ook van minbekende en van eigene waarnemingen, de keuze en schikking van het gevondene dragen duidelijke blijken van belezenheid en oordeel.

De voorrede maakt ons bekend met het plan van dit werk. Hetzelve zal in drie deelen bestaan, waarvan dit eerste de algemeene leer der teekenen bevat, de twee overige aan de bijzondere leer, of leer der onderscheidingsteekenen der ziekten, semiologia specialis s. diagnostica, zullen worden toegewijd. Het zij ons vergund, tegen dit plan eenige bedenkingen in 't midden te brengen. Zij, voor welken de schrijver voornamelijk arbeidt, zijn zelden in staat, groote onkosten voor hunne boekerij te doen, en, tot drie deelen uitdijgende, zal hun dit werk vrij hoog te staan komen, en daardoor waarschijnlijk minder lezers vinden. Ook weten wij niet, waartoe

[p. 335]

zoodanig eene bijzondere leer der teekenen dienen zal. Hetgene daarin voegt, behoort men in elk goed handboek tot de praktijk der geneeskunst te vinden: de onderscheiding toch der ziekten, zoo als zij den arts aan het ziekbed voorkomen, is zuiver praktisch. De semiotica moet alleen de verschijnselen leeren verstaan, die men daar vinden zal; zij moet leeren, wat men, ten aanzien van derzelver beteekenis, uit geneeskundige ervaring en natuurkundige kennis kan opmaken. Hiervan moet men in de praktijk gebruik maken. Onze schrandere boerhaave heeft dit reeds duidelijk bepaald, en zoowel de semiotica, als therapeutica, als deelen van de institutiones medicoe beschouwd, en als zoodanig afgescheiden van de praxis medica, (Aphor. 2 & 6.) Eindelijk zijn in semiologia specialis en diagnostica niet dezelfde leerstukken. Er is zoowel, in den geest van den schrijver, ook eene diagnostica universalis, als eene anamnostica en prognostica specialis. Nuttig zoude het zeker zijn, de regelen te bepalen, het zij uit wetenschappelijke grondbeginselen of uit geneeskundige waarneming afgeleid, volgens welke men de ziekten, en vooral gelijkvormige ziekten, duidelijk kan en moet onderscheiden. Nuttig insgelijks, de voornaamste en meest met elkander overeenkomende ziekten naast elkander te stellen, en naauwkeurig, in haar geheel beloop, te vergelijken. Van het laatste hebben wichmann, schmalz en anderen eenige proeven gegeven; omtrent het eerste is nog weinig geschied, maar dit behoort tot de semiolog. gener.

In dit eerste deel dan vinden wij, na eene inleiding, waarin de beginselen der wetenschap ontwikkeld worden, de algemeene leer der teekenen. Hetzelve is in twee hoofdafdeelingen gesplitst, waarvan de eerste over de leer der gezondheidsteekenen loopt. Hier volgt moll geheel den Hoogl. gruner; beschouwende eerst de gezondheidsteekenen, die de leeftijd oplevert, vervolgens die uit de verrigtingen of werkingen des ligchaams worden afgeleid, daarna die van de beschouwing van het temperament en van de uiterlijke gesteldheid des ligchaams afhangen, en eindelijk

[p. 336]

den staat tusschen gezondheid en ziekte. Dit laatste geeft een' gereeden overgang tot de beschouwing der eigenlijke ziekteteekenen, welke hij in twee klassen rangschikt; die, welke uit de verrigtingen des ligchaams opgemaakt worden, en die, welke in het uiterlijk voorkomen zigtbaar zijn. Elke dezer klassen is een hoofdstuk toegewijd, hetwelk dan in verschillende onderafdeelingen gesplitst wordt. In deze verdeeling volgt moll, over het geheel, wederom gruner, waarvan hij ook de korte letterkundige opgaven, met een' enkelen lateren schrijver vermeerderd, heeft overgenomen. In de beschouwing der teekenen zelve, naar derzelver verschillende beteekenis, volgt hij meer sprengel. In deze beschouwing gaat hij meestal dus te werk, dat hij, bij elke nieuwe reeks van teekenen, derzelver bronnen aanwijst en derzelver gewigt bepaalt, vervolgens kortelijk beschrijft, en daarop de beteekenis van elk teeken terstond laat volgen. Theoretische bespiegelingen en verklaringen heeft hij, met opzet, achterwege gelaten. Dit verwondert ons minder, dan dat wij zoo weinig over de manier, waarop deze en gene teekenen, b.v. die uit den pols, uit de pis enz., moeten onderzocht worden, de voorzorgen, daarbij te gebruiken, enz. opgeteekend vinden. Maar, ook zoo als dit werk nu is, zal het door hen, die de geneeskunst beoefenen, met vrucht kunnen geraadpleegd worden.