Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Bloemlezing uit de beste Schriften der Nederlandsche Dichters van de 13de tot en met de 18de Eeuw; door L.G. Visscher. Iste Deel. Te Brussel, bij F.J. Hublou. 1820. In gr. 8vo. 227 Bl. f 2-8-:

De Hoogleeraar siegenbeek heeft eenen wezenlijken dienst aan de Nederlandsche Letterkunde bewezen, door de uitgave van zijne Proeven van Nederduitsche Dichtkunde uit de zeventiende Eeuw. De uitgezochte dichtstukken, welke hij ons in dezen bundel mededeelt, hebben alle eene meerdere of mindere waarde; men kan dezelve, ook nog heden, met genoegen lezen, en verscheidene dezer gedichten hebben

[p. 310]

zelfs eene voortreffelijkheid, welke hen boven den tijd verheft, en de bewondering der latere nakomelingschap ten volle waardig maakt. Die bundel is eene wezenlijke bloemlezing. Zoo men er eene aanmerking op wilde maken, zoude men misschien kunnen zeggen, dat er uit dien hof van dichtstukken van de 17de Eeuw misschien nog wat al te veel bloemen uitgelezen zijn. Dan, het is hier de plaats niet, onze gedachten dienaangaande nader te ontwikkelen.

Zoo loffelijk en nuttig de onderneming van den Leydschen Hoogleeraar was, zoo vreemd en ondoelmatig kwam ons die van den Heer visscher voor. De verzamelaar der Bloemlezing, waarover wij hier handelen, biedt ons, voorwaar, in dit eerste Deel, alles behalve bloemen aan; verre het grootste deel der dichtstukken, welke hij hier levert, zijn eer distels, waarop het oog met ongenoegen nederziet. Het is niet mogelijk, dezelve met vermaak te beschouwen, evenmin als men eenige aangename gewaarwording zoude kunnen hebben uit de lezing van onze oude Kronijkschrijvers. Het verwondert ons derhalve geenszins, dat de verzamelaar geene ruimere inteekening heeft ontvangen; zijne klagte dienaangaande is ongegrond: niemand toch laat zich gaarne distels voor bloe men in de handen stoppen; en hij had zelf behooren te weten, eer hij zich ten uitgever maakte van gedichten, die in den nacht der vergetelheid bedolven zijn en bedolven verdienen te blijven, dat daarin niets aantrekkelijks, niets bekoorlijks was te vinden voor het tegenwoordig Nederlandsch publiek, hetwelk op keur van goede dichtstukken, als het ware, verlekkerd is. Deze aanmerking heeft alleen betrekking tot dit eerste Deel, bevattende de zoogenaamde bloemen uit de Dichters, die vóór de vermaarde 17de Eeuw bloeiden, met name: j. van ma rland, melis stoke, annabijns, cornelis van ghistelen, karel van mander, coornhert, spieghel, everart siceram en verscheidene andere minbekende Rijmelaars; want zij verdienen waarlijk den edelen naam van Dichters niet. Het boek valt voor ons open op bladz. 193. Aldaar deelt ons de verzamelaar een proefje mede uit eene oude Nederduitsche vertaling van den Razenden Roeland van ariosto, door zekeren everart siceram, Juwelier te Brussel, uitgegeven te Antwerpen in 1615. Men besluite uit dit proefje gerustelijk tot de overige bloemen, welke deze Bloemlezing bevat:

[p. 311]

 

Wacht u van die gefriseerde Adonis, die in de blom

 

Van hun ieugdige iaren, soo gelobt gaen en gestreken;

 

Want als een vier sijn sij van stroy, eenen lichten drom.

 

Dat uyt blust (kleyn van stofse) eert wel is ontsteken.

 

Gelijck den hase wort vervolcht van den iager dom

 

Door hitte door coude, door grachten, door beken.

 

Voorts maect kleyn werek van die hem laet verrassen,

 

Alleen den vluchtenden haes sijn moeylijcke passen.

 

Soo doen oock dese vreijers (hout sterck) alsoo langhe

 

Als ghij hun lusten breydelt, en ongesien hout u kaert;

 

Beminnen, eeren sij u, en dienen alsoo stranghe

 

Als toestaat die hem dienstbaer maeckt tot gepaert:

 

Maer plucken sij de palme (laes) ghij valt in bedwanghe

 

En van vrouwe die ghij waert, maeckt ghij u een maert

 

Want ongeoorlofden toelaet, liefsversmachting, doet

 

En te veel vrijheyt (out spreecwoort) verachting, broet).

Ware het niet, dat wij vreesden onze lezers te zeer te zullen vervelen, wij zouden hun een groot aantal dergelijke, alleronaangenaamst riekende bloemen uit dezen bundel kunnen aanbieden.

Wat de verzamelaar eigenlijk bedoeld hebbe met deze uitgave, valt moeijelijk te begrijpen. De gedichten, die hier voorkomen, zijn, voor verre het grootste gedeelte, van alle dichterlijke waarde ontbloot; de bundel wordt dus zeer oneigenaardig eene Bloemlezing uit de beste Nederlandsche Dichters genoemd. Wij zouden onzen naburen een zeer slecht denkbeeld van onze Dichtkunst geven, indien wij hun deze gedichten als bloemen, als het beste uit de werken onzer Dichters, wilden opdisschen. Wij protesteren met allen nadruk hiertegen; wij hebben in onzen dichthof andere bloemen, die beter rieken, en kunnen ons hier, voor het begin, beroepen op de keurige verzameling van den Hoogleeraar siegenbeek; terwijl wij voorts, van de Dichters der tegenwoordige Eeuw, er zouden kunnen opnoemen, wier voortbrengsels in schoonheid voor geene andere van vreemden bodem behoeven te wijken. Maar juist deze schoone bloemen vinden wij hier niet, en wij zullen die waarschijnlijk in de volgende Deelen, waarmede de ongelukkige Inteekenaars bedreigd worden, ook niet aantreffen. Ziehier onze redenen.

De bloemen uit de schriften der Dichters van de 17de Eeuw zijn met zooveel smaak bijeenverzameld door sie-

[p. 312]

genbeek, wiens bundel in de handen is van elk, die Nederduitsch leest en de Nederduitsche Dichtkunst bemint, dat het niet waarschijnlijk is, dat de verzamelaar van den tegenwoordigen bundel iets beters uit die schriften zal kunnen te voorschijn brengen. Men kan dus van dien kant niets anders verwachten dan eene herhaling of nadruk der reeds uitgekipte gedichten, of eene nalezing van hetgene door den Leydschen Hoogleeraar vergeten mogt zijn. In beide gevallen is het te vreezen, dat de verzamelaar, na den keurigen arbeid van siegenbeek, een onnut werk zal verrigten.

Maar de onderneming van den Heer visscher strekt zich ook nog uit tot de Dichters van de 18de Eeuw. De bloemen, welke uit de menigvuldige dichtkundige voortbrengsels van dat tijdvak te lezen, te verzamelen zijn, kunnen waarlijk niet zeer groot in getal wezen: want hij, die met den staat onzer Dichtkunst eenigzins bekend is, weet, dat de 18de Eeuw, over het algemeen, arm is in voortbrengsels van uitstekende dichterlijke waarde. Wij zeggen, in het algemeen; want wij erkennen gereedelijk de groote verdiensten van de van harens, de feithen, de bilderdijks en de lannoys, en wij weten zeer wel, hoe vele bloemen er uit hunne schriften te lezen zouden zijn. Maar jammer is het, dat het heilig regt van eigendom, waarop de Heer visscher gewis even min als iemand anders inbreuk zal willen maken, hem zal beletten, die bloemen in zijnen bundel op te nemen; en distels, gelijk hij ons in dit eerste Deel geleverd heeft, kunnen wij wel ontberen.

De eer der natie vordert, dat men zich openlijk verklare tegen het oordeel, dat, inderdaad, door deze onnutte verzameling, over onze Dichtkunst, die zulk eenen trap van volmaaktheid bereikt heeft, geveld wordt; het is die Dichtkunst schandvlekken, wanneer men gedichten, als in dezen bundel voorkomen, voor bloemen opdischt.

De verzamelaar laat het eerste Deel voorafgaan door een Geschiedkundig Overzigt der Nederlandsche Letterkunde in de 13de, 14de, 15de en 16de Eeuw. Wij hebben hierin niets aangetroffen, hetwelk uit de schriften van van wijn, kops, de vries en anderen niet reeds aan elk bekend is; en de wijze van voordragt, de éénige verdienste, waardoor zich deze arbeid kan onderscheiden, is niet van dien aard, dat zij een hoog denkbeeld van den smaak en de taalkennis des verzamelaars kan doen opvatten. Men oordeele uit het begin,

[p. 313]

hetwelk aldus luidt: ‘Even zoo als de oorsprong van geheele volken en natien gewoonlijk met eenen ond oordringbaren sluijer bedekt is, liggen ook de eerste schreden eener taal niet zelden in eene zee van nevelen gehuld,’ enz. Wie in deze dagen zoo kan schrijven, een werk met zulk eene tegen alle regelen van taal en stijl aandruischende zinsnede kan beginnen, doet, naar ons oordeel, beter, zich niet te bemoeijen met het uitgeven van schriften, die noch tot eer der natie, noch tot roem van den verzamelaar kunnen verstrekken. Siceram had gewis beter gedaan, zoo hij zich te Brussel had bezig gehouden met het zetten en schoonmaken van juweelen, dan met het overbrengen der schoone verzen van ariosto in de allerellendigste Nederlandsche rijmelarij; en de Heer visscher, die ook te Brussel woont, en die in zijne voorrede berigt, dat zijne onderneming eigenlijk geene speeulatie is, zoude, naar ons inzien, ook beter gedaan hebben, zich tot den dagelijkschen arbeid van zijn beroep of ambt te bepalen, dan zich tot een verzamelaar te maken van distels, die hij voor bloemen uitvent.