Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 300]

Jaarboeken van het Koningrijk der Nederlanden, door Martinus Stuart, Geschiedschrijver des Rijks. 1815. IIde Stuk. 1816. I-IIIde Stuk. Te Amsterdam, bij E. Maaskamp. 1819 en 1820. In gr. 8vo. f 14-:-:

De Heer stuart blijft onvermoeid voortgaan in zijnen voor Schrijver en Lezer meer nuttigen dan aangenamen arbeid eener verzameling van echte stukken, algemeene en plaatselijke voorvallen en bijzonderheden, sedert de schepping van ons Koningrijk in Nederland voorgevallen. Men gevoelt, dat zulk een werk, minder dan eenig ander, voor ontleding of uittreksels vatbaar is. Wij zullen dan ook slechts kortelijk van deze onderneming zeggen, dat dezelve in eene arithmetische progressie schijnt uitgebreider te worden, (het jaar 1814 had één, 1815 heeft twee, en 1816 drie stukken; wij twijfelen echter, of de voorraad voor 1817 vier stukken zal opleveren) en den voornaamsten inhoud der voor ons liggende vier stukken opgeven. Gelijk het eerste stuk van 1815 de buitenlandsche betrekkingen van den Staat en de wonderbare uitkomst van het lot van Europa bevatte, zoo is dit tweede geheel aan de binnenlandsche zaken toegewijd, behelzende vooreerst alles, wat tot herziening, vaststelling en invoering der Grondwet voor het geheele Koningrijk der Nederlanden gebeurd is; die Grondwet zelve; de plegtige inhuldiging, en den eed des Konings op dezelve; de buitengewone Vergadering der Staten-Generaal te Brussel, en het begin der gewone in 's Hage; de overeenkomsten met Groot-Brittanje wegens de afgestane of nog terug te ontvangene Volkplantingen, voorts allerlei binnenlandsche beschikkingen, (vooral het belangrijk Reglement op het hooger onderwijs, en de daarop gevolgde benoemingen) en eindelijk letterkundige berigten wegens onderscheidene geleerde Genootschappen; waarop dan zeer gepastelijk volgt al hetgene betrekking heeft tot de terugneming (vooral niet teruggave) der onderscheidene voorwerpen van kunst en wetenschap, in 1795 en later door de Franschen uit Nederlandsche Kabinetten, Kerken enz. weggeroofd; eindelijk nog eenige gemengde berigten.

Het jaar 1816 begint met de gelukwenschingen, toebereidselen en plegtigheden van het huwelijk des Kroonprinsen met de Prinses van Rusland, en al de feesten, daartoe betrekke-

[p. 301]

lijk, te Petersburg, te Berlijn en in geheel Nederland. Daarop volgen de buitenlandsche betrekkingen met de Fransche ballingen, met napoleon; de gesteldheid van zaken in Frankrijk, die nog altijd woelig bleef; de oorlog met de Barbarijsche Mogendheden, en de doorluchtige overwinning op den 27sten Augustus; alsdan een uitvoerig verslag van de tweede en grootere helft der merkwaardige Zitting van de Staten-Generaal, waarin onder anderen voorkomen: de wetten op de indirecte belzastingen (bij denoorsprong te heffen), op de Convooijen en Licenten (het geheel nieuwe stelsel en Tarif, waarmede de wet van 1725 werd afgeschaft); het verbod van buitenlandsche Negotiatiën, zonder bijzondere vergunning des Konings; de nieuwe wet op het Muntwezen, en die van vijfhonderd gulden op het aantasten en beleedigen van vreemde Mogendheden. Men ziet dus, hoe belangrijk alle deze onderwerpen waren, en dat dezelve, de gewigtigste belangen van den Staat betreffende, natuurlijk een groot gedeelte des eersten deels van 1816 moesten beslaan, waarbij nu nog komen de raadplegingen in de nieuwe Zitting, te Brussel geopend, over het budget van 1817, het voorstel van den Heer pijcke, tot verbod van den uitvoer van granen, enz. - In het tweede stuk van 1816 vinden wij de Ordonnantiën van Z.M., gedeeltelijk door de genomene besluiten der Staten-Generaal veroorzaakt, onder anderen op het patentregt de indirecte belastingen, in- en uitgaande regten, de oprigting der militaire school te Delft, en andere beschikkingen wegens den dienst, enz. Vervolgens ontmoeten wij hier alles, wat behoort tot de overneming onzer Volkplantingen in Oost- en Westindiën. - In het derde stuk des meergemelden jaars vinden wij de maatregelen der Regering omtrent de fabrijken, het monopolie, aan de nieuwe, zoogenoemde kunst-cementfabrijk verleend; het Reglement op de inrigting van het hooger onderwijs in de Zuidelijke Provinciën, waarbij de drie Hoogeschelen van Gent, Leuven en Luik worden ingesteld; dat omtrent het onderwijs in de Latijnsche scholen, op de kweekschool voor onderwijzers te Haarlem, de herstelling der Akademie van Wetenschappen en fraaije Kunsten te Brussel, en het verslag van den Commissaris-Generaal voor het openbaar onderwijs werkzaamheden, die van een' voorbeeldigen ijver onzer Regering voor de vorming en opleiding des opkomenden geslachts tot kundige en verstandige staatsburgers, en het bevorderen der kunsten en wetenschappen in 't algemeen,

[p. 302]

getuigen; terwijl, omtrent dien zelfden tijd, een Duitsch Vorst het studeren aan alien, die niet van Adel, of zoons van gestudeerden, waren, ontzeide! - De Schrijver vermeldt vervolgens kortelijk nog de werkzaamheden aller geleerde Genootschappen, en den voortgang der kunsten in 't algemeen in ons Vaderland, gedurende 1816, en gaat alsdan tot de kerkelijke zaken over. Wij vinden hier dan het algemeene Reglement op het beheer der Hervormde Kerk in het Koningrijk der Nederlanden, de tegenstribbelingen daartegen door de klassis van Amsterdam, de opening van de eerste Nationale Synode, het Reglement van kerktucht bij de Hervormden, en meer andere beschikkingen van dien aard. Het boekdeel eindigt met de beschrijving der buitengemeene weersgesteldheid, door plasregens, overstroomingen en een' schier voorbeeldeloos kouden zomer, welke den oogst deed mislukken, en gelegenheid gaf tot groote armoede, doch ook op nieuws tot betoon van de weldadigheid der Natie.

Men ziet dus, dat dit werk een uitvoerig Repertorium blijft, niet alleen van de besluiten der Wetgevende Magt, de daden der Regering en de staatkundige voorvallen, maar ook van andere merkwaardigheden, in dit Koningrijk, of in betrekking tot hetzelve, voorgevallen, (waaronder ook de dood van beroemde mannen behoort) natuurlijk geschikt noch bestemd voor eene gezette doorlezing, maar tot raadpleging, waartoe ook iedere Afdeeling met een goed Register voorzien is.