Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Schets van den staat der Oostersche Litteratuur in Holland, in de achttiende Eeuw: als Rapport bij de derde Klasse van het Koninklijk-Nederlandsche Instituut uitgebragt, door J. Willmet, 1812. In gr. 4to. 102 Bl.

Dit stuk, ons afzonderlijk onder bovenstaanden titel toegezonden, maakt het vijsde of laatste uit van het tweede deel der Gedenkschriften, in de hedendaagsche talen, van de derde Klasse van het Koninklijk-Nederlandsche Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en schoone Kunsten, te Amsterdam, uitgekomen bij pieper en ipenbuur, 1820. In de letterkundige geschiedenis dier Klasse, voor het eerste deel geplaatst, vinden wij, bl. 15 en 16, iets betreffende deze Schets, hetwelk wij allezins gepast rekenen hier mede te deelen: Naauwelijks was Holland ingelijfd in Frankrijk, of de toenmalige Voorzitter der Klasse, de Heer bosscha, deed, ter handhaving van de eer der Hollandsche geleerdheid, wetenschap en kunst, het voorstel: ‘om, van wege deze, de overige Klassen van het Instituut op te wekken, ten einde eenen waarachtigen staat op te maken van de verdiensten der Hollanders in wetenschappen, letteren en kunsten, tot op het tijdstip der inlijving des lands in het Fransche Keizerrijk.’ - De Klasse nam dit voorslel niet slechts gaarne aan, maar wenschte, dat aan deszelfs bedoeling wegens

[p. 291]

haar voldaan zou worden, al ware het ook, dat de medewerking der andere Klassen zwarigheid mogt vinden. Dit vond plaats, en nu wekte zij al hare Leden ter medewerking op, verdeelde het werk onder dezelve, stelde den aanvang der achttiende eeuw tot eenen termijn, vroeger dan van welken de staat niet zou worden opgemaakt, en ontving weldra proeven, die haar den besten uitslag van haar ontwerp beloofden. Inzonderheid had zij aan haar Lid willmet een Rapport te danken over de Oostersche Letterkunde, hetwelk, door deszelfs volledigheid, naauwkeurigheid, en roemrijkheid voor de eer der Hollandsche Geleerden, tersiond eene afzonderlijke uitgave zou waardig zijn gekeurd, indien deszelfs bestemming toen geen ander gebruik had gevorderd.

Wij verblijden ons, dat de Klasse naderhand goedgevonden heeft, dit allerbelangrijkst Rapport in hare Gedenkschriften te doen drukken, daar wij ons volkomen vereenigen met het zoo even gemelde oordeel der Klasse over hetzelve, en niet twijfelen, of ieder eenigzins bevoegd regter zal in dat oordeel volvaardig instemmen.

Het stuk begint met de zwarigheden te vermelden, die er zijn in het beoordeelen van de kunde van een Volk, of der Geleerden van een land, in het eene of andere vak van wetenschappen, bijzonder omtrent eene niet zeer algemeen bekende of beoefende wetenschap, nog meer omtrent de Oostersche Letterkunde, en allermeest omtrent de Oostersche in dit land en in het tijdvak, dat de Schrijver beschouwen wil; weshalve hij, tot het rigtsnoer zijner beoordeeling, zoo wel de gesteldheid van het land, en de omstandigheden, die in dit tijdvak allerbijzonderst waren, meent te moeten doen opmerken, als het karakter der natie in het oog te moeten houden, en het oogmerk, met de daarop volgende wijze van beoefening dier wetenschap, welke hier noodig zijn. Veel kon men, in een land als het onze, met Duitschland, Frankrijk en Engeland vergeleken, in dat vak niet verwachten. De achttiende eeuw, en vooral het laatste gedeelte derzelve, was ook verre van gunstig tot de beoefening van hetzelve. Het

[p. 292]

bedaarde en langzame in het karakter onzer Natie heeft insgelijks alhier zijn' invloed gehad. Eindelijk, in ons land heeft men de Oostersche Litteratuur bepaaldelijk tot beter verstand der Bijbelboeken aangewend. Met dat al moet men zich verwonderen, dat er in de achttiende eeuw nog zoo veel gedaan en uitgegeven is. Om dit in bijzonderheden te doen zien, handelt de Schrijver eerst over de Oostersche Litteratuur in den bepaaldsten zin, namelijk, over het Hebreeuwsch, het Arabisch, het Syrisch, het Chaldeeawsch, het Samaritaansch en het Aethiopisch, welke men eigenlijk Oostersche talen noemt, omdat zij van denzelfden oorsprong, en alleen dialekten van elkander zijn; vervolgens over de Oostersche Litteratuur in den uitgebreidsten zin, waartoe behooren de Turksche. Perzische, Armenische, Egyptische en Coptische, Chinesche, Japansche, en eigenlijk gezegde Indische; eindelijk over de Bijbelsche Litteratuur. - Wat er dus in ons land, betreffen le ieder der drie hoofdvakken van Oostersche Litteratuur, gedaan is, wordt, in eene juiste en geleidelijke orde, naauwkeurig opgegeven; en, als eene bijlage op bl. 198 en volg. van de Schets in het tweede deel der Gedenkschriften, dat is bl. 62 en volg. van de afzonderlijke uitgave, wordt bijgevoegd de korte inhoud van het Handschrift van Mr. isaak titsingh, voorheen Opperhoofd van wege de Nederlandsche Compagnie in het Keizerrijk Japan, in welk werk hij de Tijdreken-, Sterre-, Geschied-, Volk-, Land- en Kruidkunde, enz. der Japanners beschreven heeft.

Zie daar, Lezer! in het kort den inhoud van deze uitmuntende Schets, die zoo wel den geleerden schrijver als onzer Natie zeer veel eer aandoet, en welke men als eene soort van Commentarie kan beschouwen op de schoone Latijnsche Redevoering, waarmede de Hoogleeraar zijnen post aan het Amsterdamsche Athenaeum, op den 26 November 1804, aanvaardde, over het behouden van den alouden roem der Hollanders in de Oostersche Letterkunde. - Jammer is het, dat de Schets niet insgelijks in het Latijn is opgesteld, opdat ook buitenlanders

[p. 293]

zouden kunnen zien, hoe welverdiend zich onze Natie omtrent de Oostersche Letterkunde gemaakt heeft; verdiensten, welke veelal door hen miskend of niet naar waarde beoordeeld zijn geworden.