Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Leesboek over de Christelijke Godsdienstleer, getrokken voornamelijk uit de Bijbelsche Geschiedenissen, door P. Koumans Brouwer, Predikant te Joure. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1819. In gr. 8vo. VIII en 268 Bl. f 2-4-:

Daar het niet te ontkennen is, dat Geschiedenissen het best onderwijzen, is het even zoo zeker, dat de Eerw. brouwer met het zamenstellen en uitgeven van dit Leesboek eenen grooten dienst aan het godsdienstig publiek heeft bewezen. Geloofs- en zedeleer, toch, in den Christelijken Godsdienst voorgedragen, worden door menigvuldige voorbeelden uit de Bijbelsche geschiedenis gestaasd, en alzoo te gelijk aangewezen, dat de grond van den waren Godsdienst zoo oud is als de wereld. De bakwame Schrijver voltooit zijne taak op eene geleidelijke en populaire wijze, zoodat zijn werk zoo goed is voor den eenvoudigen als voor den meer begaasden; ja wij zouden zeggen, voor den eersten ruim zoo goed als voor den laatsten, dewijl brouwer noch in stijl, noch in denkbeelden eenige hoogere vlugt neemt, maar zich bepaalt tot het algemeen bevattelijke; hetgene wij echter in 't geheel niet misprijzen kunnen, aangezien de klasse der eenvoudigen wel de grootste is. Doch vragen wij: zou het werk voor den eenvoudigen wel minder nuttig geweest zijn, en bij den wat verder denkenden niet in waarde gewonnen hebben, indien de Schrijver hier en daar wat minder kerkelijk systematisch en letterlijk geweest

[p. 192]

ware, en soms eenen wenk ter uitlegging van de eene of andere plaats gegeven hadde, waardoor dezelve eenen natuurlijkeren zin (ook door regtzinnige uitleggers goedgekeurd) zou verkregen hebben? Zoo vonden wij ook wel aanmerkingen weggelaten, die wij meenden te mogen verwachten. Ten bewijze van het een en ander mogen volgende stalen dienen:

Bij de opgaaf, hoe God indrukken van zijne heiligheid aan het Joodsche volk gaf (bl. 39, 40), had toch ook wel mogen aangemerkt worden, dat bij deze wijze van handelen zeer veel plaats had, wat van huishoudelijken aard was; anders, toch, konde het geval met de Bethsemiten meer naar wreedheid, dan naar openbaring van heiligheid gelijken. - Eene aanmerking van het uiterste zedelijke belang zou het geweest zijn (bl. 68), dat de mensch, die het voornemen tot zondigen heeft, indien God de uitvoering verhindert, van wege dit voornemen toch schuldig blijft. - Zoo had (bl. 133) ook wel mogen aangewezen zijn, dat de Mozaïsche Godsdienst, met al zijne moeijelijkheden, ingerigt was om den mensch Godsdienst en blijdschap als één te doen beschouwen, b.v. door de verordening der offermaaltijden, sabbatsrust enz. - De dood van Christus is (bl. 40) het verbazendste toonbeeld van Gods straffende regtvaardigheid, waardoor God het gezag zijner wetten heeft willen handhaven, en zijne regtvaardigheid zoo wel als zijne genade openlijk bewijzen. Hier hadden wij wel een verklarend woord ter verzachting bij gewenscht. - Dat de raven, in het geval van Elias, haren gulzigen aard moesten afleggen (bl. 57), is eene meer dan al te letterlijke opvatting der geschiedenis, waarvoor, behoudens de waarheid, wel eene andere, zeer gewettigde, ware te vinden geweest. - Even letterlijk is de Schrijver in het stuk van den Duivel (bl. 80 volg.), en wij kunnen niet nalaten, aan het ‘verbreken van de werken des Duivels’ eenen ruimeren zin te hechten, dan zijn Eerw. doet, die genegen is, het enkel van het genezen der bezetenen te verstaan. Ook bij den val der eerste menschen wordt het

[p. 193]

hoofd der afgevallene geesten als medewerkende oorzaak genoemd.

Door deze aanmerkingen hebben wij niets anders bedoeld, dan den geest aan te wijzen, in welken de Eerw. Schrijver gemeend heest te moeten werken, en dien wij wel hier en daar eenigzins anders gewenscht hadden. Voor het overige strekken zij geenszins tot vermindering der innerlijke waarde van het algemeen-nuttige en voor een Leesboek uitmuntend geschikte werk, aan welks goed debiet wij niet twijselen.

De inhoud is verdeeld in XII Hoofdstukken, nagenoeg op de gewone wijze ingerigt.