Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Euthanasia, of Christelijke Voorbereiding voor den Dood. Door J. Corstius, Predikant te Hoogezand. Iste Deel. Overdenkingen. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1820. In gr. 8vo. 370 Bl. f 2-16-:

Dit geheelenal voor huisselijke stichting ingerigt werk mag buiten twijfel bij onze zoo godsdienstige natie op volkomene goedkeuring rekenen. Het gewigt van het onderwerp, hetwelk van zoo algemeene noodzakelijkheid en belang is; de toon van hartelijken, Christelijk gemoedelijken ernst; het heldere, overtuigende, verstandige, hetwelk overal hier uitkomt; in één woord, de doelmatige en echt godvruchtige behandeling van een onderwerp,

[p. 143]

welks beschouwing zich willens of onwillens aan het geweten opdringt, door eene zoo bekwame hand, zijn genoegzame waarborg, dat wel weinigen deze Overdenkingen ongelezen of onbewogen uit de hand zullen leggen. Vierentwintig Overdenkingen ter voorbereiding voor den dood schijnen veel, en wij zelve vreesden voor herhaling en eenzelvigheid; dan, nadat wij alle hadden doorlezen, gevoelden wij nog, dat wij den waardigen Schrijver verder zouden volgen, en dat wij, om tweemalen hetzelfde te lezen, hetwelk wij doen konden met hetzelfde genoegen en stichting, wederom met de eerste bladzijde moesten beginnen. Het sterven, - dat het aller lot, - binnen kort, - maar onzeker wanneer, is; dat de dood wel vijand, maar niet onoverwinnelijk is; dat voorbereiding tot den dood noodig, nuttig is, en hoe men zich best voor denzelven bereiden kan; en wat onze beste raadgever op onzen togt naar de eeuwigheid is, - ziet daar de stof voor de eerste twaalf Overdenkingen. De drie nu volgende zijn bijzonder ingerigt voor den eersten en laatsten dag van het jaar, en ieders bijzonderen geboortedag. De dan volgende voegt bij de viering van het Avondmaal. Voorts wordt het gemeenzaam-zijn met het denkbeeld van sterven als behoedmiddel tegen de vrees voor den dood aangewezen. Onsterfelijkheid en vergelding, - de regtmatige vrees voor het oordeel, - het verlangen naar den hemel, - en de laatste strijd, leveren de stof voor de laatste Overdenkingen. Het boek is vol ernst, en voor lezers geschreven, die zich zetten willen tot ernstige overdenkingen; maar het lokt ook reels bij het doorbladeren tot ernst uit, en wij wenschen zeer, dat het ook menigeenen in de handen valle, voor wie eene ernstige stemming en opwekking tot ernstig nadenken bijzondere behoefte is. Ieder vertoog of beschouwing heeft een' welgekozen Bijbeltekst ten opschrift, en wordt met een meer os minder bekend gedeelte van een' of anderen Psalm, gezang of Christelijk dichtstuk besleten. Natuurlijk voelt men nu en dan, dat de Schrijver zijnen kanselarbeid ten grondslage legt, hetwelk echter

[p. 144]

niemand zal hinderen, of eene geregelde orde moest hem kunnen hinderen; wij vonden overal losse, en toch behoorlijk verbondene, leerzame, schriftuurlijke en verstandige herinneringen, op eenen overtuigenden, hartindringenden toon.

Het verlangen van den Uitgever, om een uittreksel te geven van het uitvoerige werk van w. van eenhoorn, Euthanasia ofte Welsterven, in 1749 voor de derdemaal gedrukt, gaf aanleiding tot dit werk; verkiezende de bekwame corstius te regt het leveren van eigen werk boven het slaafsch volgen van dat eens anderen. Waar hij zich hier os daar van vreemde hulpbronnen heeft bediend, gaf hij daarvan aanwijzing aan den voet der bladzijden.

Wij zien het tweede Deel met verlangen te gemoet, waarmede dit werk zal volledig zijn, en hetwelk eene verzameling van leerzame stersgevallen bevatten zal, onder welke wij mede voorbeelden van vaderlandsche Christenen, uit deze en de laatste helft der vorige eeuw, mogen verwachten, daar wij niet twijfelen, of ook de zoodanige zijn den Schrijver, op zijn verzoek, medegedeeld.

Veel bevat ook dit werk, hetwelk de zoodanigen, die tot Christelijk bestuur en troost aan krank- en doodbedden geroepen worden, uitnemend van dienst kan zijn; maar meer van dezen aard mogen wij hopen, wanneer de Eerw. corstius nog eenmaal de leer en den troost der H. Schrift voor kranken en stervenden, in een beknopt Handboek, opzettelijk zal behandelen, op welken arbeid hij hope geeft, en waartoe wij hem welmeenend durven opwekken.

Het is niet mogelijk, of bij de goedkeuring, over het algemeen, van nagenoeg iederen lezer moest toch hier en daar wel iets voorkomen, dat deze of gene een weinig anders had verlangd. Daaronder rekenen wij b.v. hetgeen bl. 70 en 71 zoo stellig verzekerd wordt, dat de mensch, die hier in zijne zonden stiers, na den dood volstrekt op geene barmhartigheid van God kan hopen; en, dat men zich in geenen deele met eenige hoop kan

[p. 145]

vleijen op het vergunnen van tijd en gelegenheid tot bekeering in het andere leven. Wij voor ons, intusschen, lazen dit zonder hinder, overtuigd van het gevaarlijke voor duizende menschen, wanneer men het tegengestelde beweren wil, en tevens overtuigd, dat zoodanig tegenovergesteld gevoelen slechts gissing is, en geenszins Bijbelsche zekerheid. Onzes inziens, evenwel, laat de H. Schrift dit eenigermate voelen, en snijdt voor het godvruchtig minnend hart de hoop niet geheelenal af op eindelijke teregtbrenging nog, onder eene andere en hoogere leiding, van dezen en genen verdoolden, waarin toch het menschelijk, en hoeveel meer dan het Goddelijk, oog overtuigend zag, dat de kiem voor het zedelijk goede niet ten eenemale verstikt is; ofschoon dezelve, in de gegevene omstandigheden, hier niet in deze wereld, en zeker niet dan door andere en grootere beproevingen, kon worden opgewekt en ontwikkeld. Hetgeen dan nog goed is, of goed worden kan, vernietigt God, dunkt ons, zeker niet. Dit denkbeeld bezigden wij wel eens, met goed gevolg, bij het bloedend en anders geheelenal troosteloos ouderhart. Maar wij erkennen daarbij, de H. Schrift geeft hier wijsselijk geene zekerheid, en zet een punctum aan het einde van dezen beproevingstijd. Verder is alles donker; en ongelukkig de mensch, die, ten koste zijner zedelijke vorming, zich toegeeft in verdere gissingen! Evenwel, wij spreken niet gaarne stelliger, dan de H. Schrift.

Maar meer hinderde ons, hetgeen de Schrijver bl. 138 en volg. zegt. Dat somtijds zondige gedachten ons, tegen wil en dank, invallen; dat wij niet altijd aan deze geheel onschuldig zijn; dat wij te onbekend zijn met de inwendige huishouding van onze ziel, om altijd de juiste redenen van derzelver opwekking te kunnen nagaan; dat wij dit onwillekeurig invallen van zoodanige gedachten beschouwen moeten als bewijs der diepe bedorvenheid van ons hart, en van ons gevaar; dat gebed en waakzaamheid hier boven alles te stade komen; maar dat wij, voor het overige, ons over zulke onwillekeurige zondige

[p. 146]

invallen niet te zeer moeten beangstigen, over derzelver snoodheid niet te diep nadenken, maar liever onzen geest die afleiding moeten geven, die ons in eene betere en aangenamere gemoedsstemming verplaatst, - dit alles stemmen wij hartelijk gaarne toe: maar des Schrijvers meening, dat welligt zelfs de ons onbekende magt van booze Geesten ons dergelijke, dikwijls zeer snoode en Godslasterlijke, gedachten inboezemt, en dus geheel buiten onze schuld en zonder toerekening, kunnen wij niet onderschrijven. En, welk eene magt men ook moge toeschrijven aan booze Geesten, ten aanzien onzer zedelijkheid, wij vinden in de H..Schrift, hoe wij geheel de leer der booze Geesten dan ook mogen opnemen (dat hier nu door ons niet behoeft getoetst te worden), zoo het ons voorkomt, alleen eenen invloed in de kinderen der ongehoorzaamheid, d.i. de ondeugenden: bij den deugdzamen zin moet altijd en in ieder geval de Booze wijken.

Waar de nadenkende, godsdienstige lezer het boek opensla, overal vindt hij opwekking en verstandige stichting. Den Eerw. corstius is het voeren van de pen voor een beschaafd godsdienstig publiek zeer wel toevertrouwd.