Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Iets over de Verdraagzaamheid, met betrekking tot de Protestantsche Kerk.

Uw woord is waarheid. Joh. XVII.

Te Rotterdam, bij N. Cornel. 1819. In gr. 8vo. 27 Bl. f :-4-:

Of de Schrijver dit Iets verstaat, weten wij niet; dat wij het niet verstaan, is zeker, en dat het over het geheel - gelijk de volgende volzin: ‘deze (voor wien het verstand het beginsel is, waaruit zij Gods getuige-

[p. 54]

nissen willen uitleggen) opgeblazen in hunne diepe kennissen, kunnen niet dan met verachting nederzien op die genen, voor wien het eene overtuigende waarheid is, dat de wijsheid der menschen dwaasheid bij God is, en die in hun.’ - voor onze meeste lezers abracadabra is. Ten aanzien van dezen aangehaalden volzin nu viel ons wel eene, bij eenen zoo diepzinnigen Schrijver echter wat al te gewaagde, gissing in, het punctum namelijk aan het einde weg te doen, en de kapitale letter van het volgende woord in eene gewone te veranderen; dan in éénen adem doorlezen: ‘en die in hun nietszijn’ (een raar woordje, Lezer!) ‘voor hunnen Schepper, den eenigen weg geopend zien, om in het bloed van Jezus Christus gezaligd te worden.’ Maar geheel het boekje, ook al loopen de volzinnen zonder bedenking naar des Schrijvers meening af, geeft aanhoudend aanleiding tot gissingen, wat de man toch eigenlijk hebben wil.

's Mans verlichte of onverlichte denkwijze in het godsdienstige is duidelijk. ‘Het menschdom is voor God slechts eene blik. Toen God hetzelve als geheel begrepen in de lendenen van Adam beschouwde, hing deszelfs geluk of ongeluk ook geheel van dat hoofd af; de ongehoorzaamheid van Adam daalde dus op het geheele menschdom neder, en wij allen worden onder de gedreigde straf: “gij zult den dood sterven,” begrepen.’ Vraagt men nu, of dit regt is? zoo wijst ons de man naar het onfeilbaar woord van God, waar wij door Paulus leeren, dat de stam van Levi in de lendenen van Abraham gerekend werd aan Melchizedek tienden gegeven te hebben. Hij gunne ons evenwel de vraag, of het dan ook al niet eeniglijk ten gevolge der door hem veroordeelde verdraagzaamheid is, dat men, bij eene ter dood veroordeelde vrouw, het menschelijk oordeelt, dat het vooraf blijke, dat de misdadige niet zwanger is, opdat het ongeborene kind niet deele in de welverdiende straf der misdadige moeder? - Maar waarlijk wij verbazen ons, dat men de leer der onmiddellijke toe-

[p. 55]

rekening van Adams zonde ook al te hulp roept, wanneer men in deze eeuw tegen de verdraagzaamheid der Protestanten onderling schrijven wil. Doch de man doet ook eene soort van protest, dat hij het tegen die Christelijke verdraagzaamheid hebben zou, welke er tusschen de verschillende Geloofsgenootschappen behoort plaats te grijpen; en de verdraagzaamheid, tegen welke hij zich meent te moeten verzetten, is zoodanig eene, (dit is de duidelijkste verklaring, die hij van zijne meening geeft) ‘die, in tegenoverstelling van de gehechtheid aan de gronden van onze Hervormde Protestantsche leer, ons nopen zoude, ons van de strengheid van hare beginselen te verwijderen, en alzoo aan de meer schijnbare gematigde gevoelens, door het algemeen aangenomen, gehoor te geven.’

Het boekje begint met de Fransche omwenteling en derzelver vrijheid, gelijkheid, broederschap, en eindigt daar ook mede, zoo wij meenen ons willende betoogen, dat de godsdienstige verdraagzaamheid onder Protestanten onderling een leugengeest is, die zich vermomt, en met het oude: ‘God weet, dat, wanneer gij van den verboden boom eet, gij niet zult sterven, maar eeuwig leven,’ ons eigenlijk dezen regel wil inscherpen: ‘God weet het, dat alle, die hetgene in zijn woord, ter verkrijging der zaligheid, uitdrukkelijk bevolen wordt, niet volgen, echter zalig zullen zijn.’ De verdraagzaamheid beweert hij, dat men in het godsdienstige overbrengen wil, om ieder ook dáár zijne gewaande regten te doen opsporen, en een nieuw wetboek daar te stellen. De voorstanders van dezelve zijn, als 't ware, geheel met liefde tot het menschdom bezield, en willen iederen mensch de baan tot verkrijging van alle voorregten openen; hoewel hij erkent, dat er toch nog onder zijn, die deze verdraagzaamheid onder vaste en bepaalde wetten wenschen bedwongen te zien. Maar hoe ook, 's mans echte oude Protestantsche Hervormde leer raakt daarmede, denkt hij, weg: want die verdraagzaamheid geeft gevoel van voortreffelijkheid van ons verstand;

[p. 56]

schroeft de spil, waarop 's mans geheele leer draait, Adam's val, los; de levendmakende kracht van den geest Gods, als onmisbaar, valt dan weg, en de leer der verzoening door Jezus Christus, en het groote doel van onze verlossing, dat wij in Hem volmaakt zijn, wordt eindelijk almede vernietigd.

Wij hebben nog van geene verdraagzaamheid gehoord, die den steller van dit boekje of eenig mensch zou dwingen, om zijne innerlijke overtuiging te verkrachten; en, hoe flecht de man ook redenere en schrijve, hij heeft er vrijheid toe. De verdraagzaamheid, die ook wij met geheel ons hart voorstaan met betrekking tot de Protestantsche Hervormde Kerk, heeft met het produkt van zijne verbeelding niets gemeen; en, in zoover hij maar niet openlijk verdoemen, of ons dwingen wil, met hem te verdoemen, heeft hij voor zich en zijne gevoelens van onze verdraagzaamheid niets te vreezen. Maar niemand late zich bedotten door den armen man; zijn Iets is inderdaad een niets; en die het boekje gelezen heeft, kan zich van lagchen voorzeker niet onthouden, als hij dan zich nog eens den aanhef te binnen brengt: ‘De waarheid ontmoet geene grootere hindernis, om met alle hare beminnelijkheid en luister onder de menschen te verschijnen, dan in het bedrog, hetwelk in het gebruik der woorden in de zamenleving is ingeslopen.’ - ‘Sedert ruim dertig jaren heeft het woord verdraagzaamheid als een tooverwoord alle rangen en klassen aangevallen,’ zegt hij. Wat wonder dan, dat hij er ook eens mede schermutselen wil! Evenwel - onze man is geen toovenaar.