Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Het Zeebad, of Overzigt over den oorsprong en de nuttigheid der Baden in 't algemeen, benevens eene meer opzettelijke Beschouwing van den invloed der Zeebaden in 't bijzonder, enz. Met een Aanhangsel, nopens de nieuwe Zeebad-inrigting te Scheveningen. Door G. Swartendijk Stierling, A.L.M. Med. Chir. et Phil. Dr. enz., en A. Moll, med. Dr. enz. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1819. In gr. 8vo. XVI en 337 Bl. f 2-16-:

Hoewel wij het met den Voorredenaar, Dr. moll,

[p. 17]

niet eens zijn, ten aanzien van den zwakkeren toestand van het tegenwoordig geslacht, in vergelijking van alle vorige geslachten; hoewel wij in het bad, zelfs in het zeebad, het groote toovermiddel niet ontwaren, hetwelk het gezonken menschdom nieuwe kracht en heerlijkheid schenken zal, - zijn wij echter, van den anderen kant, te zeer overtuigd van de groote en weldadige werking van het bad, als middel tot behoud eener zwakke gezondheid en ter herstelling van eene geheel verwoeste, om de poging der Schrijvers, om dat middel meer algemeen bekend te doen worden, niet levendig toe te juichen. Dit schijnt althans het voorname oogmerk met de uitgave van dit werk, hetwelk gedeeltelijk vertaling, gedeeltelijk oorspronkelijk is. De Inleiding, en de eerste Afdeeling, over baden in 't algemeen, zijn wij grootendeels aan de pen van Dr. moll verschuldigd, die, tot de zamenstelling daarvan, echter van eenige, door Dr. stierling uitgegevene, verhandelingen gebruik maakte. De tweede Afdeeling, over het zeebad in 't bijzonder, welke met eene reeks van waarnemingen, over de aanwending van hetzelve in onderscheidene ziekten, besloten wordt, is uit het Hoogduitsch naar Dr. stierling vertaald. Het kort, maar belangrijk berigt van het zeebad te Scheveningen is van den Nederlandschen Schrijver.

De Inleiding geeft ons een beknopt overzigt van de geschiedenis van het bad, welke men met genoegen en niet zonder vrucht lezen zal. Moll beschouwt, te regt, het bad als een van die middelen, waartoe de mensch als door de natuur gedreven werd. 't Is het eenvoudigst en natuurlijkst middel ter reiniging en verfrissching. Dit is echter alleen waar van het open, hetzij dan zee- of rivier-bad, of in andere wateren. Het eigenlijk huisbad is, (zoo ons dunkt) enkele volken uitgezonderd, eerst bij meerdere beschaving en aanvankelijke weelde in gebruik gekomen, en een bewijs van dezelve. Het is zoo weinig eene behoefte van den mensch, dat zeer vele volken het, in alle eeuwen, zeer wel zonder stelden; zeer gezond en sterk waren, en nog zijn, zonder hetzelve. Ons dunkt,

[p. 18]

het bad moet, als zoodanig, onder de geneesmiddelen blijven, en niet onder de dagelijksche behoeften der gezonden opgenomen worden. Bijna de geheele eerste Afdeeling van dit werkje zal dit kunnen bewijzen. Als b.v. moll in de eerste plaats over den invloed van het bad op het menschelijk ligchaam handelt, en daartoe deszelfs werking op de huid, deszelfs weldadig vermogen in het bevorderen der spijsvertering en voeding beschouwt, merkt hij reeds aanstonds het ligchaam aan, als in een' staat van ziekte. Neiging toch tot huiduitslag, tot jicht, tot rheumatisme, tot gebrekkige spijsvertering, tot hypochondrie (bl. 25) vindt men bij geene gezonden. Een geregeld levend mensch, die een gezond gestel heeft, staat niet bloot voor zulke kwalen, althans niet zoo, om het bad als een voorbehoedmiddel, als de eerste en voornaamste steun van zijne gezondheid (bl. 26), te behoeven. Ook vinden wij het vreemd, wanneer de Schrijver, over de meerdere drukking van het water sprekende, hetzelve daarom weldadiger voor ons ligchaam acht, dan de dampkringslucht zelve; daaruit toch moet volgen, dat wij eigenlijk halfslachtige dieren zijn, en in het water leven moeten, alleen met de koppen er buiten; althans, dat wij in den dampkring slecht geplaatst zijn. De menigte van voorzorgen en bepalingen, welke hij in de tweede plaats voorschrijft, als min of meer noodzakelijk bij de aanwending van het bad, toonen ook genoeg aan, dat hetzelve niet als een algemeen noodzakelijk middel tot behoud der gezondheid gelden kan. Moesten gezonden gezonde spijs met zoo veel omzigtigheids eten, wie kon er gezond blijven? welke straf zoude de gezondheid zijn! In dit tweede Hoosdstuk dezer Afdeeling wordt anders de manier, waarop men baden moet, zeer duidelijk en juist aangeduid. - In het derde Hoofdstuk spreekt de Schrijver meer bepaald over het nut van het bad; ook daaruit blijkt het, dat hij, deze bladen schrijvende, meest ziekelijke en zwakke menschen voor oogen heeft gehad. Wanneer men inderdaad het bad, als middel ter bedaring van vermoeijenissen van ziel en ligchaam, en ter verlen-

[p. 19]

ging des levens, noodig had, er zoude onder ons naauwelijks iemand weltevreden en bij volle krachten kunnen leven, noch eenen gezegenden ouderdom bereiken.

De tweede Afdeeling, van Dr. stierling, levert ons eerst eene meer theoretische beschouwing, vervolgens praktische waarnemingen. De Schrijver beschouwt hier voornamelijk de huid, als dat deel, waarop het bad meer onmiddellijk werkt, als een deel tevens, hetwelk, door deszelfs naauwe vereeniging met andere deelen, zich meermalen als oorzaak van ziekte en van genezing doet kennen. Ten einde deze voorstelling nader te ontwikkelen, geeft hij ons een kort overzigt van 's menschen leven in den regelmatigen of gezonden, en in den onregelmatigen of zieken toestand, waaruit hij dan vervolgens de algemeene grondbeginselen der geneeswijze asleidt, en bij die gelegenheid over de beste manier spreekt, om de zeebaden te gebruiken. Hij besluit met op te geven, in welke gevallen het zeebad aangewezen is, en met deze opgave, door het historisch verhaal van eenige ziektegevallen, te staven.

Wij vonden hier bevestigd, hetgene men van elders weet: dat het zeebad allerweldadigst werkt in onderscheidene zenuwkwalen, in ziekten van den onderbuik, in klierziekten en velerlei uitslag. Wij kunnen echter niet ontveinzen, dat ook dit gedeelte der verhandeling, schoon gansch niet van waarde ontbloot, als doorzaaid is met gewaagde stellingen, oppervlakkige beschouwingen, onnaauwkeurige en vreemde uitdrukkingen. Wij vinden het b.v. gewaagd, de resorbtie en secretie als hoofddeelen van het animalische leven (bl. 117) te beschouwen, daar die werkingen evenzeer in de planten aanwezig zijn; de periodiciteit in de ziekten toe te kennen aan het zenuwen watervaatstelsel (bl. 122), daar dezelve baarblijkelijk meer eigen is aan het stelsel der bloedvaten, in hetwelk eene regelmatige wisseling van beweging en rust, en eene bestendige terugkeering tot hetzelfde punt (het hart b.v.), plaats heeft; de scheurbuik toe te schrijven aan een gebrek van zuurstof (bl. 287), daar het genoeg be-

[p. 20]

kend is, dat het bloed geene zuurstof uit de lucht opneemt; de rachitis als na verwant aan de scheurbuik te beschouwen (bl. 288). Onnaauwkeurig is het, in de ontleding van het zeewater, het lakmoes als een reagens aan te merken op de zuurstof (bl. 153); onnaauwkeurig en onverstaanbaar de zinsnede bl. 117: de overgang van sensus tactus tot sensus cum conscientia; is er tactus sine conscientiâ? bl. 294: in abstracto kan ik mij geene ziel denken; wat is dat? De geheele ontleding van het zeewater is zeer oppervlakkig, zoo ook de beschouwing van het maaksel en de werking der huid, enz. Dit neemt niet weg, dat men hier vele belangrijke waarnemingen en schrandere opmerkingen vindt, waardoor dit werkje den tijd, aan de lezing besteed, wèl beloont.