Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Iets, over wijlen den Harlinger zeeschilder Nicolaas Baur.

(Medegedeeld door Mr. c.p.e. robidé van der aa, Procureur bij de Regtbank van Eersten Aanleg te Leeuwarden.)

Nicolaas baur, Correspondent van de vierde Klasse van het Koninklijk Nederlandsche Instituut van Wetenschappen en schoone Kunsten te Amsterdam, en honorair Lid van de koninklijke Societeit van schoone Kunsten te Brussel, werd op den 21sten September 1767 te Harlingen geboren, en is aldaar, tot groot verlies voor de Nederlandsche school, op den 28sten Maart dezes jaars overleden.

[p. 569]

De Heer baur, die niemand anders, dan zijnen kort vóór hem overledenen vader, tot onderwijzer in de teekenkunst heeft gehad, toonde reeds vroeg, dat hij dat natuurlijk genie bezat, hetwelk te regt als het hoofdvereischte van den waren schilder beschouwd wordt. Hoezeer toch, in het eerste tijdvak zijns levens, de schilderkunst in ons vaderland zich in eenen staat van kwijning bevond, hoezeer het derzelve bijna geheel aan aanmoediging ontbrak, baur liet zich niet afschrikken, maar bestudeerde met onvermoeide vlijt de natuur, waartoe hem zijne woonplaats eene zoo schoone gelegenheid aanbood, en vormde zoo, als ware het, zich zelven tot den bekwaamsten Zeeschilder van zijnen tijd.

Waarschijnlijk, echter, had onze baur nimmer die hoogte bereikt, op welke wij, in den laatsten tijd zijns levens, zijn kunsttalent zagen schitteren, ware niet door het merkwaardig decreet van Koning lodewijk, van den 22sten Januarij 1807, voor de schilders in ons vaderland een strijdperk geopend geworden, hetwelk aan de beoefening der kunst nieuwe veêrkracht bijzette.

De Tentoonstelling toch van Schilder-, Beeldhouw- en Graveerkunst van levende Hollandsche meesters, welke, ten gevolge van dat decreet, in de maand Augustus des jaars 1808 plaats had, onderscheidde zich daarin van alle, die haar naderhand gevolgd zijn, dat de Koning, werkzaam willende zijn tot wederherstelling van den bloei der Nederlandsche school, en den toestand willende kennen, waarin zij zich toenmaals bevond, de aanzienlijke som van f 12,000 aan vijf onderscheidene prijzen uitloofde voor hem, die het beste stuk, in de bij artikel 9 van het decreet aangewezene vakken, zoude leveren.

De uitgeloofde belooningen waren aanzienlijk genoeg, om geen' meester in de kunst te doen aarzelen in het toetreden tot den wedstrijd; baur bleef dan ook niet achter, maar leverde een zeestuk in, aan hetwelk, om deszelfs hooge waarde, een prijs van f 3000 werd toegekend; terwijl de Koning nog bovendien het stuk zelf voor zich liet aankoopen. (Men zie deswege de Aanspraak en het Rapport van den Directeur-Generaal der Wetenschappen en Kunsten, gedrukt in 1809 bij de Gebroeders van cleef.)

Op deze Tentoonstelling werd het kunsttalent van den Heer baur zijnen landgenooten eigenlijk eerst in deszelfs volle grootte

[p. 570]

bekend; en den roem, dien hij te dier gelegenheid, met zijnen provincie-genoot, den beroemden Portretschilder van der kooi, (aan wiens stuk mede een der vijf prijzen werd toegekend) verkreeg, heeft hij naderhand luisterrijk gehandhaafd. Op alle volgende Tentoonstellingen toch leverde hij meesterstukken; zoodat de eenparige beoordeeling van alle kunstkenners hem niet alleen tot den eersten kunstenaar in zijn vak verhief, maar zijne werken niet zelden naast die van den grooten bakhuizen eene plaats werden waardig gekeurd. Ja, met waarheid kan men van hem zeggen, dat hij, in zijne woelende zeeën, wel eens, in de beweging van het water, dezen scheen te overtreffen. (Men zie, tot bevestiging van een en ander, de lezenswaardige beoordeelingen der onderscheidene Tentoonstellingen, in de Vaderlandsche Letteroefeningen en den Kunst- en Letterbode van 1808 tot 1818 ingesloten.)

Aan Neêrlands voortreffelijke Koningin, aan welke, door deskundigen, de roem wordt toegekend van eene der eerste schilderessen van ons Koningrijk te zijn, ontgingen de verdiensten van den Heer baur mede niet, daar Hoogstdezelve een zijner schilderstukken, ter gelegenheid eener Tentoonstelling, voor haar kabinet deed aankoopen. Zoo dáár, als in andere kabinetten van kunstminnaars, zijn de meesterstukken van zijn penseel - van dat tooverend penseel, dat nu, helaas! altijd voor Nederland slapen zal - voorhanden, en zullen, als zoo vele trofeën, door zijne eigene hand te zijner eere gesticht, zijnen naam tot het late nageslacht overbrengen. In het allezins bezienswaardige kunstkabinet, dat onder de erfgenamen van den Heer baur berust, zijn nog eenige weinige hoogstverdienstelijke stukken van hem zelven voorhanden, onder welke een groot zeestuk, een der laatste voortbrengselen zijner kunst, door den rijkdom der meesterlijk bewerkte voorwerpen en fraaiheid der ordonnantie, bijzonder uitmunt.

De dood des Heeren baur mag dus voor de Nederlandsche school een gevoelig verlies genoemd worden; een verlies, dat inzonderheid Vriesland, trotsch op het gelijktijdig bezit van twee der eerste vaderlandsche kunstschilders, diep gevoelt.