Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Geschiedkundige anekdote, rakende Frederik II.

Alwat betrekking heeft op het leven van groote mannen wordt geoordeeld van algemeen belang te zijn. Vanhier, dat de kleinste bijzonderheden een gewigt bij ons verkrijgen, waarover wij zelve dikwerf verbaasd staan; en die belangstelling in hun lot bepaalt zich niet enkel bij dat tijdvak huns levens, in hetwelk zij de bewondering der wereld genoten hebben, maar strekt zich uit tot de minste omstandigheden des huisselijken levens, en zelfs van hunne kindschheid. Ieder weet, dat de Koning van Pruissen, frederik willem I, van eene zoo gierige geaardheid was, dat zulks in het lage viel; evenzeer is het bekend, dat deze gierigheid zich vooral openbaarde in de bijzondere uitgaven voor zij-

[p. 534]

nen Zoon, welke sedert den naam van frederik den grooten heeft verkregen; maar misschien zijn de bijzonderheden der huishouding van dezen Prins nog nimmer publiek gemaakt. Het volgende is ons daaromtrent bekend geworden.

Koning frederik willem had terstond eene jaarlijksche som van 360 rijksdaalders vastgesteld voor kleine onkosten der kamer van den Koninklijken Prins; hij liet evenwel niet na, die te verhoogen tot de som van 600 rijksdaalders, of omtrent 1100 guldens. Deze som werd echter bij kwartalen ter hand gesteld aan twee Hofmeesters, den Grave van finkenstein en den Kolonel van kalkstein. Een Kamerdienaar moest naauwkeurige aanteekening houden van het gebruik dezes gelds; en deze nota werd alle maanden door de genoemde Hofmeesters geteekend. Op het einde des jaars bragt men de rekening van het geheele jaar onder de oogen des Konings; en, nadat de Vorst die zorgvuldig had nagezien, schreef hij zijne gedachten daaronder. Het register, dat nog bestaat, begint met de maand November 1718, eindigt met de maand Maart 1729, en loopt dus van het achtste tot het achttiende jaar van frederik. Het blijkt daaruit, dat deze Prins, tot zijn zeventiende jaar, geene de minste beschikking over geld had. Men vindt slechts op deze lijst van tijd tot tijd de kleine som van éénen gulden, aan den Prins voor kleine uitgaven ter hand gesteld. Wij willen onzen Lezeren een klein gedeelte van deze lijst voor oogen leggen, met verzoek daarbij indachtig te zijn, dat de Duitsche grossche 1½ stuivers Holl., en de rijksdaalder 24 grosschen, dus 36 stuivers, bedraagt.

Uitgaven van 1719. Op den 3 September. Aan de Armenkas, 16 grosschen. Tenzelfden dage. Aan den Jager, voor den hond, 2 rijksdaalders. Den 6 Sept. Aan Z.K.H. den Kroonprins, 16 gr. Den 10. Aan de Armen, 16 gr. Den 17. Aan de Armen, 16 gr. en op den schotel, 16 gr. Den 21. Aan den Jager, die de globes naar Berlijn gebragt heeft, 1 rd 8 gr. Den 24. Aan de Armen, 1 rd. 8 gr. Den 25. Aan hanneking, die het groene kleed gemaakt heeft, 2 rd. Den 27. Aan de meid in de herberg, bij het vertrek van Wusterhausen, 16 gr. en voor het in orde brengen van de pijp, 4 gr. De Kamerdienaar jummersbach heeft uitgegeven: Aan twee Lakkeijen van hunne Majesteiten den Koning en de

[p. 535]

Koningin, die den Prins bediend hebben, 1 rd. 8. gr. Voor twee versdoozen, 16 gr. 6 ℔ poeijer, 12 gr. Voor knoopen aan de slopkousen, 2 gr. Voor 12 ellen staartlint, à 2½ gr. de el, 1 rd. 6 gr. Te Mittewald, 2 gr. Te Mittewald in de Armbus. 1 gr. Aan den Commissionair, die de honden naar Berlijn heeft bezorgd, 12 gr. Voor het slijpen van den hartsvanger, 2 gr. Aan wit koord voor de zweepen, 4 gr. Aan hem, die ze besteld en thuisgebragt heeft, 2 gr. Aan eenen jongen, die op het veld door de honden gebeten is, 4 gr. Aan eenen Musketier van het tweede bataljon, die aan Z.H. verzocht heeft, gevader van zijn kind te willen zijn, 2 rd. Voor eene levende snip, 2 gr. Aan eenen herder, die den dooden hond weggebragt heeft, 1 gr. Voor kruid, en drinkgeld aan den Kanonnier, die te Schulzendorff gevuurd heeft, 1 rd. 8 gr. Voor bier aan de domestieken des Konings aldaar, 3 rd. Voor een roodborstje, 4 gr. Voor spijkers en vloeipapier, om de globes in te pakken, 4 gr. Voor de schoenen op de leest te zetten, 1 gr. Aan eene vrouw, 2 gr. Aan eenen Jager, die de uniform gebragt heeft, 2 gr. Aan de oude waardin te Wusterhausen, 16 gr. Geheel 22 rd. 11 gr.

De Graaf van finkenstein. c.w. kalkstein.

Op deze wijze waren de rekeningen van elke maand opgemaakt. Op het einde des jaars voegde men er nog eene algemeene optelling bij, onder welke dan de Koning zijne goedkeuring stelde. In de volgende woorden was deze goedkeuring over den jare 1719 vervat: ‘Ik ben tevreden over deze rekeningen, en voldoe dezelve voor het tegenwoordige; maar zoo in het vervolg mijne Lakkeijen, Koetsiers of Jagers eenigen dienst bij frits bewijzen, moet men ze daarvoor niet betalen; want frits of ik, dat is hetzelfde. Voor het overige ben ik over zijne zuinigheid zeer tevreden.

Berlijn, den 4 Januarij 1720.

frederik willem.’

Men bleef niet in gebreke, de bevelen des Konings uit te voeren, en gaf dus in het vervolg geen drinkgeld meer aan de bedienden van Z.M.; ja men voerde eene zoo groote be-

[p. 536]

zuiniging in, dat er altoos op het einde des jaars nog een klein overschot in kas was. De Koning betuigde dan ook steeds zijne goedkeuring. Bij het einde van 1720 schreef hij: ‘Ik ben voldaan; ik teeken dus alles, en ben tevreden.

Potsdam, den 4 Januarij 1721.’

Op het einde van 1722 schreef hij de volgende woorden: ‘Ik ben zeer voldaan, en geef kwitantie.’ En op het einde van 1726. ‘Voortreffelijke huishoudelijkheid!’

Dat mag inderdaad huishoudelijkheid, dat mag een goedkoope Kroonprins heeten!