Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Uittreksels uit een woordenboek der beschaafde wereld.

(Vervolg van bl. 38.)

Handelaar. Aan zijn land nuttiger dan een financier, die het uitmergelt, dan een edelman, die het tot last is, dan een geestdrijver, die er duisternis overheen werpt.

Hangen. Een schrijver van bespiegelingen, de onwederstaanbare neiging willende uitdrukken van eenige menschen tot het kwade, zeide: ‘Er zijn lieden, die reeds aan de galg hangen bij hunne geboorte.’

Hebzucht. Is eene drift, die dit met het vuur gemeen heeft, dat zij in hevigheid toeneemt, naar gelange hare voedingsmiddelen vermenigvuldigen.

[p. 80]

Hulde. Schuld bij verdrag, waarvan men dikwijls de voldoening aanneemt met hoogmoed, na met laagheid voor kwijting geteekend te hebben.

Jagt. Middel tegen verveling, om den tijd te dooden in het ombrengen van dieren. ‘Wat doet de Heer Baron op het land?’ vroeg men. ‘Hij jaagt het groote beest, den Tijd!’ was het antwoord.

Instituut. Brandpunt van kundigheden. Vereeniging van mannen, die een land het meest tot luister verstrekken. Jammer alleen, dat sommige geleerden, onsterfelijk wordende, een diploma nemen, om niets uit te voeren.

Klaarheid. Daar het der waarheid eigen is, dat zij zich door klaarheid aankondigt, kon wel eens dat, wat niet klaar, niet duidelijk is, niet waar zijn.

Kleed. Heeft het kleed van den armen gaten, dat van den rijken heeft, niet zelden, vlekken.

Kokarde. Donder-afleider bij het losbreken van revolutionaire stormen.

Koningen. Zoo zij hunne aanstelling van de volken hebben, verpligt, om de volken gelukkig te maken; zoo van de Goden, de Goden na te volgen.

Kruipen. Een adelaar vond eene slak in zijn nest, en vroeg dezelve, hoe zij zich zoo hoog had kunnen verheffen? ‘Al kruipende,’ was het antwoord.

Lakkeijen. Na hunne meesters, de slechtste der menschen. Toen in den hemel de engelen werden geschapen, schiep de duivel de lakkeijen.

Laurier. Na den olijf de kostelijkste boom. De ouden beweerden, dat hij voor den bliksem beveiligde; thans trekt hij denzelven aan.

Liefde, [à la Française.] Gewaad der natuur, door de verbeelding geborduurd. Ineensmelting van wederzijdsche grilligheden. Vrijpas voor alle dwaasheden, die men begaan, en voor alle zotheden, die men zeggen kan. Men heeft liefde voor bloemen, voor vogelen, voor den dans, voor een' minnaar, en somtijds zelfs voor zijn' echtgenoot. Voorheen kwijnde men, men verteerde, men stierf van liefde; tegenwoordig spreekt men er over, men snapt er van, men geniet en dikwijls koopt men haar.

Liefde. (Tijdperken der) In de liefde der jonge schoonen zijn vier zeer onderscheidene tijdperken. Aanvankelijk bemin-

[p. 81]

nen zij alle menschen: eerste tijdperk. Vervolgens komt het gevoel op van hare kleine verdienste; alsdan beminnen zij - zich zelve: tweede tijdperk. Daarna ontvonkt zich in haren boezem een onbekende gloed; alsdan beminnen zij, beminnen veel; maar zij weten niet, wat: derde tijdperk. Eindelijk, het kluwen ontwikkelt zich, de begrippen verhelderen; zij beminnen - iemand: vierde tijdperk.

List. Bedekte handeling, doch maar ten halve verborgen, en daarom ligtelijk te ontdekken; want niet dan kleine zielen, die daarvan gebruik maken.

Luiaard. Horzel in eenen bijenkorf. Morgen, morgen is altijd het noodlottig uitstel, waarmede hij zich in alles moet behelpen. Morgen komt, vergeefs! Hij omhelst altijd de schaduw voor de wezenlijkheid, zonder te bedenken, dat alleen het tegenwoordige hem toebehoort, dat de toekomst nog niet is, en het verledene niet meer bestaat.

Maatschappelijke Inrigting. Strijdig met de regels van de wiskunde, omdat in dezelve doorgaans eene breuk meer is dan het geheel.

Machiavel. Zijn werk is het onderwijsboek der dwingelanden, om de volken te verdrukken, zoowel als van de volken, die zich tegen hunne verdrukkers verzetten willen.

Manifest. Publiek geschrift, waarbij een vorst de redenen van een gedrag openlegt, dat hij niet volgen, en de voornemens, die hij niet volvoeren zal. De Markgraaf de torcy zeide: ‘Men is zoo ongewoon, waarheid in de Manifesten aan te treffen, dat het beste middel, om de hoven te bedriegen, zijn zou, altijd waarheid te spreken.’

Marionetten-spel. Vezameling van Arlequins en Polichinellen, die dansen, elkander kloppen, en gekheden zeggen. Zie Wetgevende Vergaderingen en Kiescollegiën.

Melodrama. Treurspel voor het gemeen. Woorden, op decoratiën geschilderd. Vierschaar, waar de onschuld altijd gewroken en de misdaad gestraft wordt, en derhalve geen getrouw afbeeldsel van de werkelijke wereld.

Menscheneters. De beschaafde volken hebben mede hunne menscheneters; niet dezulke, welke de lieden opééns verzwelgen, maar die hen langzamerhand uitzuigen.

Mislukking. Val, welke een zot Schrijver juist dáár doet nederkomen, waar hij wezen moet, doch die het waar Vernuft eene nieuwe springveêr verschaft.

[p. 82]

Misstap. Dikwijls gevaarlijker dan een val.

Misverstand. Een reiziger staat voor een' stroom. Hij vraagt aan een' boer, die aan den overkant staat, waar het wed is. ‘Aan de regterhand,’ roept de boer. Hij gaat te water aan de regterhand en - verdrinkt. De andere loopt toe, en zegt: ‘Hou, ongelukkige! ik bedoelde niet uwe, maar mijne regterhand.’ - Hoe menigmaal heeft niet hetzelfde plaats in de Geschiedenis, in de Zedekunde, in het Regt, maar vooral in de Godgeleerdheid!

Moed. Het juiste midden tusschen vermetelheid en lafheid. De man van moed ziet het gevaar, en wacht het; de vermetele werpt er zich moedwillig in.

Natuur. Het modewoord bij uitnemendheid. Het is toepasselijk op alles; het antwoordt op alles; het geeft reden van alles, en treedt op in de plaats van alles. Elk zal, op zijne wijze, zeggen, wat de natuur is: het is eene oorzaak, een gewrocht, een verband, eene gesteldheid, een goed, een kwaad, eene kunstdrift, een pligt, een gevoel, doch meestal eene ongerijmdheid. Hier treedt een wijsgeer van het leergestoelte, waar hij de natuur verkondigd heeft, om zijne kinderen te vondeling te leggen; daar vernedert zich een ander wijsgeer beneden de natuur, om ons te betoogen, dat er niets verhevener is. Deze noemt zich het middelpunt der natuur; een ander geeft voor, daarvan het eindoogmerk te zijn. De vrouwen van de groote wereld zijn, tot in hare kleeding, of juister, tot in hare naaktheid toe, zoo ingenomen met de natuur, dat zij niets aan dezelve de voorkeur geven, dan het gemaskerd bal, de melodrama en de opera. De natuur blinkt vooral uit in de kunsten. Een schilder, een beeldhouwer zal u zeggen, dat zijne beelden natuur zijn. De dichters roepen iederen oogenblik de natuur te hulp. De zedeleeraars, de natuurkundigen verlaten nimmer de natuur; en elk weet, dat de geneesheeren en de schrijvers bijna altijd de natuur op zijde hebben.

Navolger. Die altijd wil navolgen, veroordeelt zich om achterlijk te blijven.

Neven. Zijn wij allen, in meer of min verwijderden graad.

Noodmiddelen. (Toevlugt nemen tot) Drie vierde van de gezamenlijke jonge lieden en meer dan één staatsbestuur weten, wat dit is. Zie Leeningen. Vrijwillige Giften. Kleer-

[p. 83]

koopers. Papierenmunt. Woekeraars. Verkooping van Gemeentegoederen. Banken van Leening. Borgtogten, enz.

Nul. Een gemeen man in het gevolg van een voornaam man. Men zeide van zekeren Akademist: ‘Het verwondert mij niet, dat hij in de Akademie eene plaats heeft: men behoeft eene nul om veertig te schrijven,’ (doelende op het getal van veertig leden.)

Oktrooi. Belasting, welke de financiéle Heeren tot zulk een' graad van volkomenheid hebben gebragt, dat zelfs de beesten hunne directe belasting opbrengen.

Onafhankelijkheid. Staat van den mensch, die niet onderworpen is dan aan de wetten, die geen slaaf is van der grooten gunst, en geen martelaar van het gebrek.

Onbestendigheid. Is dikwijls minder in de hoedanigheid der dingen, dan wel in de wispelturigheid van den geest gelegen; en in dit opzigt, zoo als in zoo vele andere, beschuldigt de mensch zich zelven, wanneer hij zich beklaagt.

Onderwijs. Eerste behoefte van den mensch in de zamenleving; heiligste verpligting van de maatschappij jegens hare leden; aangelegenst onderwerp van bemoeijing eener vaderlijke regering.

Ongelijkheid. Driederlei in soort: ongelijkheid in ouderdom en kunne, ongelijkheid in verstand en temperament, ongelijkheid van rang en stand. De eerste is het werk van de natuur; de tweede ten deele van de natuur en ten deele van de kunst; maar de derde is eene louter menschelijke instelling.

Ongevoeligheid. Klavier zonder toetsen, dat derhalve geene toonen kan voortbrengen. Ondeugd, des te meer verachtelijk, daar zij, de hartstogten juist tegenovergesteld zijnde, op geen' van dezelve, ter verschooning, zich beroepen kan.

Onmogelijkheid. (Veelal) niets anders dan het voorwendsel van het onvermogen.

Onvolmaakt. Onze zeden, wetten, gewoonten, denkbeelden, gevoelens, alles is onvolmaakt, even als wij zelve. De mensch ziet het denkbeeldige land der volkomenheid steeds in de verte: hij spreekt er van, maar een onverwinnelijke tegenstand belet hem, er aan te landen.

Onwetendheid. Daarvan zijn drie soorten: niets weten; kwalijk weten datgene, wat men weet; en iets anders weten, dan hetgene men weten moet.

Opvoeding. Éénige adel, die de menschen onderscheidt.

[p. 84]

Het is alleen door de kinderen, dat men de volken volmaken kan. De opvoeding geeft daartoe de middelen aan de hand, en de leibanden der kindschheid worden, in bekwame handen, de teugels van het staatsbestuur.

Ouderdom. Éénig geheim, dat de vrouwen onschendbaar weten te bewaren.

Parijs. De hel der paarden, het vagevuur voor de mannen, het paradijs der vrouwen.

Passement. Zijden of wollen band, waarmede men de livereiknechten versiert en de verdienstelijke mannen beloont.

Pest. Plaag, welke alleen de beschaving verdrijven kan. De Turken doen niets om zich daartegen te behoeden, zeggende lijdelijk te moeten zijn onder den wil van God; en hunne meesters zijn daarmede gediend. Geen wonder! want zoo zij heden verstandig genoeg waren om de pest te bestrijden, morgen zouden zij de dwingelandij vernietigen.

Pleitbezorger. Kat, welke de geschillen bijlegt tusschen de muizen.

(Het vervolg en slot hierna.)