Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Haydn in Engeland.

Haydn was met zijn onthaal in Engeland zeer tevreden. Hij vond, dat de bewoners van dit eiland zich vol hoogachting jegens hem gedroegen; want zijn eigen gedrag bewees, dat hij slechts eene geringe meening van zich zelven voedde, hetwelk juist aan het rigtig begrip beantwoordde, hetwelk zij zich van een achtingwaardig man gevormd hebben. Ook kwam hij met een' hoogen roem van bekwaamheid tot hen; en een volk, hetwelk zulk eene hooge waarde aan geestbegaafdheden hecht, was bereidwillig, hem daarvoor op het eerbiedigste te huldigen. Somwijlen had hij het onverwacht genoegen deze huldiging van de laagste klassen te erlangen. Zoo verhaalde hij, dat de lieden menigmaal, wanneer men toevalligerwijze hem kende, op de straat plaats voor hem maakten en hem midden door lieten gaan; dat een en andermaal een geheel

[p. 46]

gemeen mensch hem strak en beduidend aanzag, alsof hij zijne gestalte en gelaatstrekken niet vergeten wilde, en dat hij nu en dan in het voorbijgaan fluisteren hoorde: ‘That is haydn.’

Dat hij deze blijken van eerbied erkende, moet hem niet als ijdelheid aangerekend worden; want zij waren echt. Hij verhaalde ze niet om een' twijfelachtigen naam voort te helpen, maar dewijl het de vruchten van een' gevestigden roem waren. Hij verhaalde ze tot eer van het land, niet om daarmede te pronken. Zulk een begunstigd man handelt onbillijk, wanneer hij de edelmoedigheid des gevers verbergt; en had haydn gezwegen, dan zou hij ondankbaar jegens Engeland geweest zijn.

Onder een volk, hetwelk zijne luimen den vrijen teugel geeft, was het natuurlijk, dat hem eenige kortswijlige voorvallen bejegenden. Op zekeren dag kwam een voornaam man bij hem, om de compositie te leeren; hij wilde hem eene guinie voor de les geven. Haydn was er mede tevreden, en vroeg, wanneer zijne Lordschap beginnen wilde. ‘Op het oogenblik,’ zeide de leerling, en haalde een quartet van haydn uit den zak. ‘Verklaar mij deze toonvolging: op welke grondstellingen berust zij? Zij is tegen de regelen’ Haydn had sedert vijftig jaren zijne boeken ter zijde gelegd, en wist verder geene regelen op te geven dan zijne eigene begrippen van harmonie. Dit was geen bewijs voor den Lord; hij doorliep het gansche quartet, en demonstreerde, dat een der schoonste toonstukken, dat bestaan kon, naar de regelen beoordeeld, geheel valsch was. Haydn wist bij aanhoudendheid niets anders te antwoorden, dan dat hij zijn eigen begrip of, zoo gij wilt, gevoel van welluidendheid gevolgd had, maar wilde zeer gaarne van zijne Lordschap leeren, ofschoon het te veel eer voor hem ware, zulk een' voornamen meester te hebben. Hiermede eindigde de zaak aan wederzijde. Haydn had volkomen gelijk, dat hij zijne kunde vertrouwde, waar de kunstregelen met zijne natuur te zamen gesmolten waren; maar de Engelschman kon niets van een' man leeren, die zijn genie niet kon mededeelen, en die niets mede te deelen had dan zijn genie.

Op zekeren morgen kwam een Scheepskapitein bij hem, en vroeg: ‘Zijt gij mijnheer haydn?’ - ‘Ja.’ - ‘Kunt

[p. 47]

gij mij een' marsch tot vervrolijking van mijn scheepsvolk componeren? Ik betaal er u dertig guinies voor, maar ik moet hem van daag hebben, dewijl ik morgen naar Calcutta vertrek.’ Haydn beloofde zulks, en zoodra de Kapitein weg was, maakte de Componist zijn fortep ano open, en in een kwartier uurs was de marsch gereed. Haydn schijnt eene kieschheid bezeten te hebben, die onder de muzikale roof- en trekvogels die zich van Engelands grooten rijkdom willen voeden, zeldzaam is: hij achtte zulk eene groote som voor zulk eene kleinigheid onbillijk, ging 's avonds bij tijds naar huis, en schreef nog twee marschen, om den milden Kapitein zijne keus te laten, of ze hem alle te geven. Met het aanbreken van den dag kwam de kooper. ‘Waar is mijn marsch?’ - ‘Hier.’ - ‘Speel mij denzelven eens voor.’ - Haydn speelde hem. De Kapitein lag dertig guinies op he fortepiano, nam zijn' marsch, en ging haastig de trappen af. Haydn liep hem na en riep: ‘Ik heb nog twee andere gecomponeerd, die beter zijn: kom boven, hoor ze, en kies.’ - ‘Ik ben met mijn' marsch tevreden.’ - ‘Ik wil ze u schenken.’ De Kapitein liep schielijk heen, en liet haydn op den trap staan. Uit eene der oorzaken, die men zich zelven niet regt verklaren kan, besloot haydn, zich door deze zonderlinge bescheidenheid niet te laten afschrikken. Hij ging naar de beurs, vorschte den naam van het schip uit, rolde zijne marschen zamen, en zond ze met een beleefd briefje aan den Kapitein. Tot zijne verwondering ontving hij kort daarna het pakje ongeopend van den Engelschman terug, die vermoed had, dat het van haydn kwam. De Componist scheurde dadelijk de papieren in stukken.

Haydn liep in Londen uit den eenen muzijkwinkel in den anderen. Eens vroeg hij een' muzijkhandelaar, of hij iets goeds had. ‘Gij komt juist van pas,’ antwoordde deze; ‘ik heb zoo even haydn's verhevene muzijk van den drukker gekregen.’ - ‘Van die houd ik niets.’ - ‘Hoe! niet van haydn's muzijk? wat hebt gij er dan op te zeggen?’ - ‘o! Zeer veel! maar thans heb ik geen' tijd; ik mag ze niet lijden. Laat mij iets anders zien.’ De muzijkhandelaar, een groot liefhebber van haydn's muzijk, werd zoo knorrig, dat hij zich naauwelijks verwaardigde, hem langer

[p. 48]

te woord te staan; maar kort daarop kwam iemand, die haydn kende, en de dwaling ophelderde.

Zijn grootste vermaak was, aldaar de uitvoering bij te wonen van händel's Oratoriums en het zoogenaamde oude Concert. Hij begon echter te bespeuren, dat sommige dezer toonzettingen, die hem in vroegeren leeftijd verrukten, in het verloop van veertig jaren niet weinig van derzelver voormaligen invloed verloren hadden. Met eene soort van teedere smart uitte hij zijn gevoel omtrent deze op zich zelve geenszins bevreemdende ontdekking. ‘Het is mij te moede,’ zeide hij, ‘als iemand, die, na veertig jaren, het gelaat eens vrouwelijken wezens wederziet, dat hij eenmaal beminde.’

Een Koninklijk Prins verzocht haydn, voor den schilder josua reynolds te zitten. Bij de eerste zitting viel de groote toonkunstenaar bijna in slaap. Reynolds, altijd voor zijne eer bekommerd, wilde hem niet als een' domkop daarstellen, daar ieder in haydn's gelaat geest en uitdrukking verwachtte: hij brak derhalve de zitting af. De tweede maal was het weder zoo; na het eerste gesprek werd haydn's gelaat gemelijk en dof. Reynolds ging bij den Prins, en zeide, dat het onmogelijk ware, haydn's portret te schilderen. De Prins kreeg den gelukkigen inval, om eene schoone Duitsche Hoffreule der Koningin bij de volgende zitting te zenden. Haydn zat naauwelijks, of het verveelde hem, en hij werd weder slaperig. De schilder haalde eene gordijn op, achter welke een schoon in het wit gekleed meisje stond, met een' rozekrans op het hoofd: haydn had haar voor eene polyhymnia kunnen aanzien. Zij sprak hem in het Hoogduitsch aan, en betuigde haar genoegen hem te zien. Zijn gezigt werd nu vrolijk; hij zag er als een man van genie uit, en reynolds voltooide nu eene onvergelijkelijke schilderij.

Van haydn's geestige galanterie jegens de schoone sekse een staaltje. Tot zijn vertrek uit Londen was hij dikwijls in gezelschap met de beroemde billington, en maakte veel werks van haar. Op zekeren dag ontmoette hij haar bij reynolds, die haar als cecilia had gemaald, zoo als zij, volgens de overlevering, naar het gezang der Engelen luistert. Zij toonde hem het portret. ‘De gelijkenis is wèl,’ sprak haydn; ‘maar ik vind er evenwel eene groote fout

[p. 49]

in.’ - ‘En die is?’ riep reynolds, bijzonder ingenomen met dit stuk. ‘Gij hebt,’ hernam haydn met eene bevallige buiging, ‘de Zangeresse gemaald, zoo als zij naar de Engelen luistert; en gij hadt haar behooren te malen, zoo als de Engelen naar haar luisteren.’ - De kunstenaresse was zoo zeer bekoord door dit vleijend compliment, dat zij haydn om den hals viel, en hem hartelijk kuste.

Haydn werd voortreffelijk aan het Hof ontvangen. Het was in Engeland, dat hij een vermogen verzamelde, dat hem zijn' ouderdom dragelijk maakte. Met de Schepping en de Jaargetijden alleen verdiende hij bij de tien duizend Ponden sterling.