Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Het stelsel van law verdedigd; met een woord over dat der Assignaten.

Law heeft in zijn stelsel vele ondankbaarheid ontmoet: die er bij hebben gewonnen, hebben hem gelasterd; die er door bedrogen zijn, hebben hem vervloekt. Wel is waar, velen heeft hij bedorven; maar hoe veel andere, daarentegen, heeft hij niet rijk gemaakt? Maar zwijgen wij van personele nadeelen: een weldadig gevolg heeft dat stelsel gehad; want het heeft den Staat gered.

Bij het overlijden van lodewijk XIV was de Staat drie milliards (drie duizend millioenen) schuldig; de ellende des

[p. 44]

volks was ten toppunt gestegen, zoowel als de behoefte der schatkist. Men was tot dat punt van radeloosheid en ongeluk gekomen, dat een groot staatspersoon, voor het overige zeer eerlijk, en uitstekende door die voortreffelijke hoedanigheden, welke het erfdeel waren van den alouden riddergeest, vermeende een bankeroet te moeten voordragen. Men nam in overweging, de Staten-generaal zamen te roepen, en hun voor te stellen, om, door hunne overwegingen, aan de eerloosheid der Natie het zegel te hangen. Wat zouden, in zulk eene gesteldheid, de Staten-generaal gedaan hebben? Al wat zij naderhand, in 1789, hebben gedaan. Dan, toen de verlegenheid van het Gouvernement op het hoogste was, verscheen law; zijne gelukkige vermetelheid boezemt vertrouwen in; zijn stelsel wordt goedgekeurd; het volk schept nieuwen moed; kunsten, handel, landbouw, alles herneemt veêrkracht en werkzaamheid; overvloed wordt algemeen; en in den oogenblik, dat de beroemde gelukzoeker de hoofdstad met de noorderzon verlaat, door verwensching en schande achtervolgd, is de Staat niet meer schuldig dan 700 milloenen. Het stelsel van law heeft dus den Staat behouden: onder betere leiding en mindere lastering, zou het denzelven op eenen geheel effenen bodem hebben gebragt. Doch law, verblind door den luister van zijn vermogen, thans als de redder van Frankrijk uitgeroepen, betaalt zeer duur zijne vleijers, die, navolgers van zijne aanstootelijke overdaad, op hunne beurt dadelijk worden nagevolgd door de verschillende standen der maatschappij. Het buitensporige van het zedebederf wordt achtervolgd door het buitensporige van den aangenomen' geldelijken maatstaf; en law, trouweloos aan zijn eigen stelsel, schept, buiten voorkennis van den Regent, eene nieuwe hoeveelheid biljetten. De Regent doet hetzelfde, buiten voorkennis van zijnen Minister. De biljetten, alzoo vermenigvuldigd, verminderen in waarde; en de waarheid is weldra niet meer, dan eene leugenachtige begoocheling.

Ondertusschen bleef het nog altijd mogelijk, door herstelling der misbruiken, aan het stelsel een gedeelte dier voordeelen te hergeven, welke het scheen te beloven; maar het gestrenge Parlement, meer vijandig tegen law, die te zeer in gunst stond, dan tegen zijn stelsel, wist behendiglijk de openlijke meening op te wekken, welke law tegen zich vooringenomen had; en de dag van den val zijner biljetten was te-

[p. 45]

vens de dag van droefheid en vreugde. Scinditur in contraria vulgus.

Maar het is van het stelsel van law, de geschiedenis der jongste eeuw bewijst het, dat de grootste ontwikkeling van de vermogens der Natie, in de kunsten, in den handel en in de wetenschappen, begint te dagteekenen.

Betrekkelijk de assignaten heeft men eene dubbele onregtvaardigheid begaan, daarin, dat men van dezelve geen kwaads en ook geen goeds genoeg gezegd heeft.

Als men opklimt tot het wortel-denkbeeld van de assignaten, beken ik, dat de uitvinding duivelsch is; zonder dezelve geene Fransche Revolutie. Door deze uitgevonden, is haar loop daardoor versneld, in weêrwil van al die hindernissen, welke de stoutste verbeelding zich niet zou hebben durven voorstellen immer te boven te zullen komen. Bewonderen wij hare gevolgen! Door die uitvinding is geheel Frankrijk gewapend; veertien maal honderd duizend soldaten staan in gelederen op de frontieren; de naburige Staten worden onderworpen; de Koningen worden van hunne troonen gebonsd; Europa, de geheele wereld in wanorde gedompeld: maar daarentegen, hoe vele belangrijke verbeteringen! Ellendige hutten van leem en stroo in paleizen herschapen. ... Maar wie onderwindt zich, die allen op te noemen?