Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Uittreksels uit een woordenboek der beschaafde wereld.

(Dictionnaire des Gens du Monde, a l'usage de la Cour et de la Ville. 2e. Edit. Paris, 1818.)

Aardig. Minder regelmatig, doch misschien meer aangenaam, dan het schoone.

Abrikozen. Er zijn landen, waar de lieden, welke men met posten begunstigt, dit met de abrikozen gemeen hebben, dat men hen nimmer verkiest in den staat van rijpheid: zij moeten nog niet rijp of al te rijp, dat is, te jong of te oud zijn.

Achting. Loon der deugd, waarvan men nimmer een geschenk kan maken, omdat het niet in de magt staat dien te onthouden.

Advocaat. Iemand, die met de wetten handelt even als de schoenmakers met het leder: zij rekken, vouwen en kloppen het, tot het om de leest past.

Agenda. Memento (memorieboekje) voor hen, die kort van geheugen zijn. Bij voorbeeld: iemand, van Parijs naar Lyon zullende reizen, teekende in zijne agenda op: ‘Door Nevers trekkende, er om denken, mij, bij deze gelegenheid, in het huwelijk te begeven.’

Almanak. Tijdmeter, door de jeugd met verlangen, door

[p. 34]

den gemiddelden leeftijd met onrust, en door den ouderdom met schrik geraadpleegd.

Babbelaar. Vervelend iemand, die al zegt wat hij gelooft, al wat hij wil, al wat hij weet, en, bij gebreke daarvan, al wat hij met weet.

Ban Thans vernageld kerkelijk geschut.

Bankbreuk. Middel, om zich te verrijken volgens de regels der kunst.

Beleediging. Het krachtigst middel, om een volk tegen de dwingelandij in opstand te brengen. De schending van lucretia, de hoed van gesler, een beleedigende heerendienst (de minachting, welke den schimpnaam van Geuzen deed uitslaan) bragt tarquinius te Rome, Oostenrijk in Zwitserland en te Genua (en Kastilié in Nederland) ten val. Beleediging bragt te weeg, wat de ondragelijkste kwellingen en de drukkendste lasten niet konden uitwerken. Men vergeeft alle leed, maar nimmer eene beleediging.

Beroemd. Een beroemd man betaalt, t'elken stonde, de eer zijner verheffing door de moeite om zich op zijne hoogte staande te houden.

Besluiteloos. Een besluiteloos mensch doet niets in zijn leven, dan weifelen, wat hij doen zal, en zich berouwen over hetgene hij gedaan heeft.

Bevalligheid. Is voor het ligchaam datgene, wat het gezond verstand voor den geest is.

Bewaren. Kan men moeijelijk drie dingen: eene vesting, een' schat, en eene vrouw.

Biecht. Zeker priester zeide eens van den kansel, op palmzondag: ‘Ik verwittig u, mijne broeders! dat ik, om alle verwarring voor te komen, biechten zal; maandag, de leugenaars; dingsdag, de gierigaards; woensdag, de achterklappers; donderdag, de dieven; vrijdag, de lichtmissen; zaturdag, de oneerbare vrouwen en dochters.’ Men begrijpt, dat er niemand opkwam; en dit was juist, wat hij verlangde.

Brood. Er is slechts één maatregel van policie, om het oproer voor te komen dergene, die geen brood hebben; namelijk, hun brood te geven.

Commentariéren. Kunst, om troebel te maken, wat helder was. Men heeft zelfs de vlugtige stukjes van voltaire gecommentariëerd. Zoo ziet men de Commiezen tot de Mid-

[p. 35]

delen hunne plombeerlooden hechten aan de fijnste Italiaansche gazen.

Compilateur. Letterkundige kleedermaker van oude lappen en oudmodische kleederen.

Concordaat. Verdrag, aangegaan tusschen leo X en françois I, voor het geluk en den voorspoed van Frankrijk in het jaar 1818.

Diepzinnig. Vele schrijvers maken daarop aanspraak: hunne werken gelijken de Catacombes, (onderaardsche begraafplaatsen) hol, ledig en duister.

Dithyrambe Eene dame vroeg, wat dit ware? ‘Iets erger dan eene Ode,’ was het antwoord.

Doen. Een gedeelte van het leven wordt besteed aan niets doen, een ander aan kwaad doen, en bijna het geheel aan iets anders te doen dan wij moesten doen.

Domper. Monteringmuts der voorstanders van den goeden ouden tijd.

Drukkunst. Noodwendige afstandroeper voor de kleinen, om zich te doen hooren door de grooten. - Gazlantaren, die de verlichting meer schitterend en minder duur maakt.

Dwaas. Noemt men iemand, wiens dwaasheid niet overeenkomt met die van de meerderheid.

Dwaasheden. De kleine geleiden naar het dolhuis; de groote, welke thans in gebruik zijn, verschaffen eer en voordeel. - Mejufvrouw arnoult voltaire bezoekende, zeide deze: ‘Ach, mejufvrouw! ik ben vier en tachtig jaren oud, en heb wel vier en tachtig dwaasheden begaan.’ - ‘Dat heeft ook wat om 't lijf!’ hernam de Actrice: ‘ik, die naauwelijks veertig jaren tel, heb er wel duizend begaan.’

Dwangbewind. Als de wilden van Louisiana de vrucht willen hebben, houwen zij den boom bij den wortel af. Dit is het beeld van het despotisme.

Edelman. Is iemand, die bijzondere pligten te vervullen en voorbeelden te volgen heeft, en die, gewoonlijk, zoowel het een als het ander uit het oog verliest.

Eer. Buitengewoon buigzaam in beteekenis. De eer strekt zich uit van de deugd tot aan de eerloosheid; zij beteekent alles, en tevens niets. Men verzoekt de eer te mogen hebben voor zijn vaderland te sterven; men heeft de eer gehad zijnen besten vriend in een tweegevecht van het leven te be-

[p. 36]

rooven; men heeft de eer order zijne voorzaten te tellen een' biechtvader van lodewijk XI, eene minnares van françois I en een' gunsteling van hendrik III; men heeft de eer eenen schobbejak te groeten, eenen zot iets onder de aandacht te brengen, te schrijven aan een' armen bloed, en wanneer men niets meer te zeggen weet, dan heeft men de eer met alle achting te zijn..... De eer van de mannen en die van de vrouwen zijn planten van geheel verschillenden aard: de eene wast in het zonnelicht; de andere wil niet tieren dan in de schaduw.

Eerlijkheid. Spiegel, op welken men geene de minste vlek moet bespeuren. Er zijn evenwel lieden, die meenen eerlijk te zijn met slechts weinig te stelen, of te stelen zonder dat het bemerkt wordt.

Eigenliefde. Luchtbol, opgevuld met wind, en welke, bij het toebrengen eener naaldeprik, eenen donderslag van zich afgeeft. - Stof, die ligt valt te kreuken, doch welker kreuken nimmer verdreven kunnen worden.

Engeland. Het vaderland der menschlievende begrippen; doch waarvan sommige ingezetenen zich niet bekreunen zouden, de wereld het onderste boven te keeren, om de slijting van eenige ellen katoen-batist. Gewest, waar, volgens caraccioli, niets gepolijst is dan het marmer, en geene vruchten rijp zijn dan de gekookte appelen.

Excellentie. Steltenpaar, om een klein man in de hoogte te beuren.

Fortuin. De verwerving van eene kleine fortuin kost zeer veel moeite; maar men kan ligt tot eene groote geraken. Het is dikwijls moeijelijker den eersten daalder over te winnen dan het tweede millioen.

Franschen. Goedwillige heelmeesters, die de inenting van alle waarheden ondernemen te hunnen koste.

Galg. Iemand, schipbreuk hebbende ondergaan, werd op een vreemd strand gesmeten. Bevreesd voor kannibalen, doorkruiste hij het land, tot hij door het gezigt eener galg gerust werd gesteld, en riep uit: ‘Nu ben ik verzekerd mij in een geciviliseerd land te bevinden!’

Geest. Is in soort oneindig onderscheiden. De heerschende is tegenwoordig het tegenovergestelde van gezond verstand. Wanneer men u een geestig man noemt, is er nog reden genoeg om te vragen, of hij ook een zot is. In geval men

[p. 37]

van de vrouwen spreekt, is geestigheid evenwel niet dubbelzinnig, omdat dezelve alsdan altoos smaak, vernuft en bescheidenheid vooronderstelt. - Men gebruikt het woord geest ook nog in eenen anderen zin: men zegt, de geest van een tijdschrift, waarmede men niet bedoelt, dat het geest bevat, maar dat het, door deze of gene begrippen voor te staan, tracht opgang te maken.

Geheim. Moet men niet vertrouwen aan een' zot, niet aan een' wijze, niet aan een' vriend: de wijze is niet altijd wijs, den zot is geen geheim vertrouwd, en de vriend kan veranderen.

Geldmiddelen-beheer. Het verhevene dezer wetenschap bestaat in hen de belasting te doen betalen, die niets meer bezitten.

Geleerde. Tusschen een' man van letteren en een' geleerde is een gelijk onderscheid als tusschen een boekwerk en een' bladwijzer.

Gelegenheid. Dezelve wèl te treffen, is dikwijls het eenige talent van groote mannen.

Geluk. Iets, niet gemakkelijk op te sporen; het is zeer moeijelijk, het in ons-zelve, maar volstrekt onmogelijk, het ergens elders te vinden.

Gelukkig. Om dit te zijn, moet men veel geld, veel verstand, eene volmaakte gezondheid bezitten, en zich aan niemand bekreunen. De zotten zijn in deze wereld alleen gelukkig: zij gevoelen niet, wat men hun zegt; zij bewonderen alles, of bewonderen niets; zij hebben geene benijders, geene ongerustheid, en vinden behagen in allerlei vermaak; zij geraken tot hooge waardigheden, en bezitten gewoonlijk den meesten rijkdom.

Geschiedenis. Benaming, zoo zeer gemisbruikt, dat zij met vertelsel eene gelijke beteekenis gekregen heeft.

Geschiedrol. Verzameling van misdrijven, in welke de dwingelanden voorbeelden zoeken, de dichters treurspelen, en de middelmatige schrijvers melodrama's.

Geslepenheid. Is het deel van kleine geesten, wie het aan grootheid en verheffing ontbreekt.

Godgeleerde. Iemand, die de Godsdienstleer, door er veel over te spreken, in minachting brengt. Zij behoorde te zijn als de Arke des Verbonds, welke men niet mogt aanroeren, zelfs niet om haar te verdedigen.

Graad. Trap in den krijgsdienst, welken men voorheen

[p. 38]

kocht, doch thans verdient. - Stuk parkement, krachtens welk de geneesheer zijne zieken naar de andere wereld helpt, de advocaat zijne cliënten te gronde rigt, en de regter - altijd voorondersteld wordt overeenkomstig de wet te vonnissen.

Grooten. Lieden van eene zeer kleine gestalte; doch die zich, door middel van stelten, weten te verheffen. De vleijers nemen hen voor korenmolens, die geen meel opleveren, of men moet hun eerst wind geven.

Grootheid. Tooverstaf, die tot zelfs de beginsels der dingen verandert. Van een' bedrieger maakt zij een bekwaam man; van een' schurk, een' politicus; van een' overweldiger, een' halven god.

Groot man. Iemand, die zich heeft weten te verheffen, door zich gunstige gelegenheden ten nutte te maken, en door kuiperij; wiens grootheid, als men tot de beginsels opklom, blijken zou, aan het geval, het goed geluk, of aan eene minnares verschuldigd te zijn. - Om werkelijk iemand voor een groot man te houden, moet de giftbrief diens titels, welke door tijdgenooten verleend is, alvorens door de nakomelingschap bezegeld worden.

Gunst. Verkrijgt men zelden van de welwillendheid, maar doorgaans van de zucht om van lastig aanzoek ontslagen te zijn. De Ministers spelen raket; de gunstverzoeker is de volant; hij wordt door den een' den anderen toegesmeten, en zoo over en weêr, zoo lang tot hij op den grond valt; alsdan is het spel uit, en hij - blijft liggen.

(Het vervolg hierna.)