Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

De vergiftiging der pestzieken te Jaffa, volgens echte bescheiden.

Deze merkwaardige bijzonderheid in de geschiedenis van buonaparte, door wilson openlijk vermeld, is thans, door den Schrijver der Victoires et Conquêtes des Français, Vol. X, en bijzonder door den Generaal beauvais, die de personen, daarbij tegenwoordig geweest, ondervraagd heeft, op volgende wijze opgehelderd.

[p. 31]

Toen buonaparte besloot het beleg van St. Jean d'Aere op te breken, was hij, met grond, beducht voor het gevaar in het vervoer der pestzieke soldaten gelegen; en dit gaf aanleiding tot een vertrouwelijk gesprek met den Geneesheer desgenettes, toenmaals algemeen Veldarts zijner troepen.

Buonaparte sprak, aanvankelijk, over het groote gevaar van besmetting, en kwam, als van ter zijde, op het vraagpunt: of men niet, door vergif, het einde van hun leven zou kunnen verligten en bespoedigen. ‘Wat mij betreft,’ zeide hij, ‘ik beken, dat, volgens mijne grondregels en denkwijze opzigtelijk het leven, ik hem als mijnen weldoener zou beschouwen, die, in zulk een' toestand, mijn einde bespoedigen, en mij van de kwelling des voor de oogen zwevenden doods verlossen wilde.’

Desgenettes sprak dit tegen. ‘Ik wil niet beslissen,’ zeide hij, ‘van wat middel ik mij bedienen zoude bij het raadplegen van mijn bijzonder gevoel, en zal dus niet verwijlen bij zedelijke bespiegelingen, welke, in de schakel mijner gedachten, zich daartegen mogten kanten: maar, als behartiger van het algemeene welzijn, als Hoofdarts van het leger, moet ik u tegenwerpen, Generaal! dat zulk een maatregel, zoo in globo ten aanzien van ongelukkigen genomen, welke men niet eens over den vermeenden dienst, dien men hun bewijzen wil, zou durven onderhouden, niet alleen afschuwelijk is, maar ook strijdig met de Goddelijke wetten en de pligten der menschheid. Op die gronden moet ik u dan ook verzekeren, dat ik die ontwerp zou kunnen noch willen toestemmen.’

Na dit krachtig antwoord van den moedigen desgenettes konde buonaparte daarop niet verder aandringen, en hij vergenoegde zich hem te laten gaan met de volgende schampere woorden: ‘Ik had eene geheel andere gedachte van uwe wijsgeerige grondregels opgevat, doch zie, dat ik mij bedrogen heb.’ - Toen desgenettes heen ging, zeide buonaparte tot berthier, die zwijgend bij dit gesprek tegenwoordig was: ‘En gij, berthier, zonder twijfel zijt gij mede van des Doctors gevoelen?’ - ‘Ja, Generaal,’ was het antwoord, ‘ik ben van zijn gevoelen; en schoon ik reeds, sedert langen tijd, waargenomen heb,

[p. 32]

dat mij oneindig veel ontbreekt, om een groot man te zijn, zoo word ik, in dezen oogenblik, meer dan ooit daarvan overtuigd.’

Alle zieken en gekwetsten werden nu, zonder onderscheid, naar Jaffa vervoerd, en buonaparte gaf zijne eigene paarden om zulks te bevorderen.

Te Jaffa werden, op bevel van den Chef der armee, daure, maatregelen genomen, om de gekwetsten en pestzieken, over Damiette te water, en over El-Arich te lande, van de hand te zenden. Ten gevolge van den verschrikkelijken voortgang der ziekte bij de besmette personen, werden vijftig derzelve onvervoerbaar verklaard, en bleven zij dus in het hospitaal terug. Daure sloeg derhalve den Veldheer voor, om een' parlementair aan sidney smith te zenden, ten einde een vrijgeleide te vragen. Buonaparte bragt daartegen in, dat hij, behalve den afkeer, welken hij, als Fransch Generaal, gevoelde, om den Commodore, over welken hij zich te beklagen had, eenige opening te geven, dezen stap te langwijlig hield, dewijl Sir sidney smith zijnen kruistogt voor St. Jean d'Acre had opgeheven, met oogmerk om de afdeeling van den Schout-bij-nacht perru te vervolgen, en het dus te veel in zou hebben, het linieschip de Tijger, waarop die Bevelhebber zich bevond, te bereiken.

Eene geheime Commissie van verscheidene personen werd nu door buonaparte zamengeroepen. Desgenettes liet men blijven, zoo als ook behoorde, daar de meening van dezen omtrent het gewigtig voorstel reeds bekend was. De Veldheer vernieuwde den voorslag van vergiftiging, bij zijne voormelde beweegredenen ook nog voegende het schrikkelijk lot, dat deze slagtoffers te wachten hadden, wanneer zij levend in de handen der woedende vijanden mogten vallen, die Jaffa bij den aftogt van het heer bezetten zouden. De te rade geroepene personen (die wij niet noemen, omdat nog verscheidene in leven zijn, en wij de gronden niet beoordeelen willen, die zij, bij deze gelegenheid, hebben aangevoerd) waren eenstemmig van buonaparte's gevoelen. Royer, Chef van de Apotheek, werd geroepen. Hij had, wel is waar, geen' opium, om den, onder den naam van sydenham's laudanum bekenden, drank te bereiden; doch hij vervoegde zich bij een' Turkschen Arts, die het hem verschafte, en aan ongeveer dertig lijders werd het gif toegediend. Bij eenige bewerkte het eene heilzame crisis, zoo-

[p. 33]

dat zij weder opkwamen; doch 15 of 16 bezweken. - Dit is de naauwkeurige waarheid, die wij door de bedoelde raadslieden, welke ons zeker dank zullen weten, dat wij hunne namen verzwegen hebben, bij eede zouden kunnen doen bevestigen.

Royer was een slechte kerel, die reeds bij St. Jean d'Acre op het punt was van den kogel te krijgen, omdat hij aan de armee slechten drank verkocht, met welken hij de kameelen van de Veldapotheek belast had. Hij kwam niet naar Frankrijk terug, dewijl bij handelsontwerpen gemaakt had, welke hem in Egypte deden achterblijven, alwaar hij niet stierf door verdriet, maar, als dief en wederkeerige verspieder der Turken en Mammelukken beide, gewurgd werd.