Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Schets der oude Aardrijkskunde, een Leer- en Handboek. Te Groningen, bij J. Römelingh. 1819. In gr. 8vo. X en 375 Bl. f 1-16-:

De Schrijver of Vertaler dezer oude Aardrijkskunde (want het is grootstendeels eene vertaling van nitsch, Entwurf der alten Geographie, dat weder meest uit d'anville ontleend is) zegt in zijn Voorberigt, ‘dat velen nog het nut van de

[p. 608]

opzettelijke beoefening der oude Aardrijkskunde niet inzien,’ en zoekt dit nut te bewijzen. Dit zal toch nu wel niet noodig zijn, daar, volgens besluit der Regering zelve, op alle Latijnsche Scholen in die wetenschap onderwijs moet gegeven worden, hetwelk ook, tot regt verstand der oude Schrijvers, onmisbaar noodzakelijk is. Doch nu is de vraag, welke Methode te volgen? Die van strabo, welke, even als in eene Reisbeschrijving, (na eene streng wetenschappelijke Inleiding) ons de oude Wereld in hare merkwaardigheden, de oude Volken in hunne zeden, gewoonten, gedeeltelijke geschiedenis, en oudheden vertoont; of die van plinius, welke droogweg slechts de Landen en Volken, derzelver afstanden enz. opnoemt, en slechts hier en daar eene enkele bijzonderheid wegens merkwaardigheden van menschen of plaatsen inlascht? De eerste is zekerlijk de aangenaamste, maar voor een handboek minder geschikt; de tweede zou, in hare geheele gestrengheid gevolgd, den Lezer meer afschrikken dan onderrigten. De middelweg is dus de beste. Dezen vinden wij hier dan ook gevolgd; hoewel zich nader aan de manier van plinius dan aan die van strabo houdende, en wel voornamelijk, hetgene ons verwondert, in de beschrijving van die landen, waar de verbeelding door het vele schoone en groote zoo ongemeen getroffen wordt, Griekenland en Italië; welk laatste plinius zelven, te midden zijner dorre plaatsbeschrijving, in geestdrift wegsleept. (L. III, C. 5). In de beschrijving van Azië en Afrika, vooral in die van Egypte, Perzië en Indië, is meer levendigheid gebragt. Na eene goede Inleiding, de Geschiedenis der oude Aardrijkskunde bevattende, begint de Schrijver met Europa. Hij geeft geen tijdstip op, welk hij voor eene schets der oude Aardrijkskunde kiest, b.v. de Regering van augustus, of die van vespasianus; maar wijst, bij de opnoeming der plaatsen, doorgaans aan, of zij zeer oud, of van latere dagteekening zijn. Eerst vermeldt hij de grenzen, dan de rivieren, zeeën, landsgesteldheid enz. kortelijk, gaat dan over tot de verdeeling, en voegt bij de opnoeming der oude plaatsen zorgvuldiglijk ook de hedendaagsche namen, hetwelk wij zeer goed keuren. Met Italië begint hij, van de Alpen af, en volgt de verdeeling, zoo als zij in de bloeijende tijden der Romeinsche Republiek bestond. Rome wordt uitvoerig en tot in plaatselijke bijzonderheden beschreven, even als de andere

[p. 609]

voornaamste steden der oude Wereld, Athene, Syrakuse, (korter; Sparta niet.) Tyrus, Alexandrië, Jeruzalem, Babylon, Persepolis, Thebe en Karthago. Van Italië en deszelfs eilanden steekt men over naar Griekenland, hetwelk, van het Zuiden of den Peloponnesus af, (juist met Argos, de oudste stad, beginnende) zeer geleidelijk beschreven wordt; daarop volgt, ten Noorden, Macedonië, Epirus, Illyrië, Moesië, Thracië, (Byzantum wordt bij de Turken niet Hamboul genaamd, zoo als door eene niet verbeterde drukfout op bl. 128 staat, maar Stamboul.) Dacië, Europeesch Sarmatië, Chersonesus Taurica, (de Krim), Pannonië, Noricum, Vindalicië, Rhaetië, Germanië of Duitschland, Gallië (als ten tijde van caesar verdeeld in Aquitania, Celtica of Lugdunensis, Narbonensis en Belgica), de Britsche eilanden en Spanje (verdeeld in Lusitania, Boetica en Tarraconensis). Hierop zou zeer natuurlijk Afrika volgen; doch de Schrijver heeft ons liever naar Azië overgebragt. Hier gaan wij nu van Klein-Azië door al deszelfs landschappen heen, Syrië, Palaestina (het oude, ten tijde der 12 stammen, en het latere, in de dagen des Zaligmakers, vrij uitvoerig), Arabië, Mesopotamië, Chaldaea, Assyrië, Armenië, Kolchis, Iberië, Albanië, Modië, Perzië (in deszelfs onderscheidene Provinciën, waarbij wij echter moeten aanmerken, dat Bactriana al zoo zeer met het tegenwoordige Chorasan overeenkomt, als Aria), Indië (waarbij de verdeeling in Kasten en verdere zeden en gewoonten des volks niet vergeten worden), eindelijk het Aziatische Sarmatië, Scythië (het Europesche Scythië is niet vermeld), Serica (China). Van hier moeten wij nu naar Afrika terug, en bezien er achtervolgens Egypte (uitvoerig), Ethiopië, Cyrenaïca en Libye; het eigenlijke Afrika, Numidië, Mauritanië, Getulië en de verdere binnenlanden. In de korte aanteekeningen worden eenige vreemde woorden, in het leerboek voorkomende, opgehelderd, zoo als Toga, Legioen, Municipium, Fasces, Olympische Spelen, Amphyctionen, Stadiën en Talent, en eenige oude afstandsmaten opgegeven. - Uit al het gezegde kan blijken, dat dit boekje veel wetenswaardigs in eene geregelde orde behelst, en zoowel den aankomeling in de Scholen, als den meer in jaren gevorderden, die in de kennis der oude Geschiedenis en der klassieke oudheid vorderingen wil maken, van nut kan zijn, en tot leiddraad verstrekken. Kaarten zijn er niet bij; men wijst den Lezer op die van d'anville.