Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

[p. 525]

Twee Brieven van een Koopman in London, aan zijnen Vriend te Amsterdam; houdende een Gesprek van een Roomschgezinde en een Protestant met een Jood. Uit het Engelsch. Te Leyden, bij A. en J. Honkoop. In gr. 8vo. 119 Bl. f 1-2-:

Dit boekje verdient opmerkzaamheid. De aanleiding tot het gesprek is aardig gevonden. Pater salian, een Jezuit, hield het middagmaal bij den Protestantschen briefschrijver; levi, de Jood, komt staande den maaltijd binnen, en men kon hem niet noodigen mede aan te zitten, omdat er nu niets meer dan varkensvleesch voorhanden was; de gastvrouw hield de onthouding van den Jood voor vrij wat meer gegrond, dan dat de Pater zich eeniglijk met visch beholpen had, omdat het nu juist vrijdag was. Dit gaf een wel vriendelijk, maar nog al hevig gesprek. En na den maaltijd bepaalde men eene nadere bijeenkomst, om eens over den verschillenden Godsdienst te spreken; bedingende levi echter, dat een zijner geleerde Rabbijnen voor hem het woord voeren mogt. Op den bepaalden dag kwam men bijeen, en Pater salian betoogde, (en deed dit waarlijk goed) dat jezus van Nazareth de Messias was, uit de door hem verrigte wonderen. Maar de knappe Rabbijn bleef geen antwoord schuldig, en ontzenuwde geheel het bewijs, door het loochenen dier wonderen; zich beroepende op een aantal wonderen van lateren tijd, van welke hij er een goed aantal opnoemt, en die inderdaad de wonderen van jezus en zijne onmiddellijke navolgers nog overtreffen, en aan welker wezenlijkheid Pater salian even zeer geloof moest hechten, ofschoon de Jood niet onnoozel genoeg is, aan eene enkele dezer vertellingen te gelooven, gewisselijk overtuigd, dat de Almagtige nooit aldus met de stervelingen wil beuzelen. De Pater was verlegen en stom; dan, gelukkig was er zeker Protestantsch Heer, beza genoemd, tegenwoordig, die nu het woord nam, en de wonderen van jezus en de Apostelen zeer goed wist te handhaven, zoodat nu de Jood op zijne beurt tot zwijgen werd gebragt. Bij eene andere gelegenheid nam deze Heer beza, voor hetzelfde gezelschap, het betoog op zich, dat jezus van Nazareth werkelijk de Messias was, naar de schriften van het Oude Verbond. Eerst wijst hij aan, dat de

[p. 526]

Messias reeds lang moet gekomen zijn; zich bepalende tot de voorzeggingen gen. XLIX:8, 10, dan. IX:24-27 en mal. III:1; welk betoog wij in geheel deze tweede onderhandeling het meest voldoende houden. Vervolgens wijst hij aan: 1) dat niemand met jrzus in mededinging kan staan; toetsende hij de geschiedenis van allen, in wie men den Messias had meenen te zien; en 2) dat alles, wat van ouds aangaande den Messias is voorzegd, in jezus bevestigd en vervuld is. Wij willen de, doorgaans gewone, hier aangevoerde bewijzen niet opgeven, en geenszins de kracht van sommige derzelve loochenen; maar hoewel Rabbi jonathan tusschenbeiden een woordje in het kapittel spreekt, (hetwelk van des stellers kennis aan de Joodsche uitvlugten blijken draagt) zoo komt het ons echter voor, dat de Heer beza wel eens eenen anderen Rabbijn, en ook wel Christenuitlegger, zou kunnen aantreffen, die het pleit zoo gemakkelijk niet gewonnen gaf. Liefst hadden wij het verhasl van epiphanius, betrekkelijk zekeren sozef, een' Jood, die ten tijde van konstantijn den grooten leefde, in dit gesprek ook niet aangetroffen, daar het toch wel iets heeft, dat aan verscheidene wonderen, met welker aanvoering de Pater uit het veld geslagen werd, gelijksoortig is. Hoe het zij, deze Brieven zijn zeer lezenswaardig, en verdienen opmerking bij de zoodanigen, die zich met de bekeering van Joden willen inlaten, en kunnen den Roomschkatholijken doen voelen, dat hij nog al wat opruimen moet, eer hij zich aan eenen schranderen Jood wagen mag Wij vreezen evenwel, dat ook een Protestant, met al zijne kunde in de Profetische schriften, weinig uitrigten zal, alvorens hij den Jood regt vatbaar gemaakt heeft voor, en begeerig naar, het zedelijk Messias-rijk.