Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Verhandeling over de Interpunctie: behelzende een zeer geleidelijk onderrigt aangaande de gronden en het gebruik dezer hoogstnuttige wetenschap, en opgehelderd door eene menigte voorbeelden; naar het Fransch van den Hooggel. Heere E.A. Lequien, Professor in de Grammatica &c. &c. &c., te Parijs, tweede Uitgave: doch, met vermijding van het Fransche taalëigen, opzettelijk ten gebruike van den Nederlander geschikt. Door J.J. Perk, te Hilversum. Te Amsterdam, bij W. Brave. 1819. In gr. 8vo. 206 Bl. f 1-10-:

Wij deelen den uitvoerigen titel van het alhier aangekon-

[p. 483]

digd werk mede; doch moeten onze bevreemding betuigen, 1^o. wegens deze uitgave als vertaling uit het Fransch, daar de Franschen juist in het gebruik der ruststippen zeer merkelijk van onze taal verschillen, en wij den Heer perk zeer wel bevoegd oordeelen, om een soortgelijk oorspronkelijk Nederlandsch werk te vervaardigen; 2^o. wegens het gebruik op den titel van het onduitsche woord interpunctie, waarvoor wij liever gelezen hadden het gebruik der taalstippen; 3^o. wegens de uitvoerigheid van den titel: Verhandeling over ... behelzende ... en opgehelderd enz., en 4^o. wegens het zonderlinge van den titel: naar het Fransch ... doch met vermijding van het Fransche taaleigen; dat is, in andere woorden, naar het Fransch van het vermedene Fransch. Van de uitdrukking: Professor in de Grammatica, zwijgen wij.

Hoe slordig de Franschen met deze tusschentaalstippen tot rust te werk gaan, blijkt uit het voorberigt van den Schrijver zelven, die, bij de aanhaling van een' kleinen volzin uit buffon's Natuurlijke Historie van het Paard, in negen uitgaven een aantal plaatsen verschillend getaalstipt gevonden heeft, gelijk hij dan ook van deszelfs Intreêrede elders 72 plaatsen, in 12 kleine bladzijden druks, en in het 1ste boek van den Telemachus, volgens de stéréotype uitgave van didot, in 15 kleine bladzijden druks, 173 verschillende taalstippingen ontmoette.

Dan, hoe gaarne wij gewenscht hadden, dat de Heer perk zelf Schrijver geweest ware, daar hij desniettegenstaande het werk van den Heer lequien had kunnen volgen, zonder daardoor, gelijk nu, in het geval te komen, om hetzelve dikwerf te moeten tegenspreken, wij nemen thans het boek, zoo als het voor ons ligt; en daar de Vertaler de aangehaalde plaatsen uit Fransche Schrijvers tot voorbeeld goed vertolkt, en over het geheel genomen eene vrij gepaste taalstipping gevolgd heeft, moeten wij hem onzen dank betuigen voor de aangewende moeite, waardoor hij inderdaad veel ledigs in dit lettervak heeft aangevuld. Hoezeer toch het gebruik der taal- of ruststippen bij Nederlanders, Duitschers, Engelschen, Franschen en overige Europesche natiën zeer merkelijk verschillen moge, laat zich nogtans de echte wijze uit algemeene regelen tamelijk zeker afleiden; ten zij de een of ander wilde beweren, dat de rustpunten in elke raal, naar gelange van de naauwere of ruimere borstholte der onder-

[p. 484]

scheidene landbewoners, verschillen, en het karaktermatige in derzelver klimaat en ligchamelijk gestel gezocht moet worden.

De Schrijver zelf verdeelt zijn werk in 8 Hoofdstukken: 1.) over de komma (,); 2.) de komma-punt (;); 3.) de dubbele punt (:); 4.) de slot-punt (.); 5.) het vraagteeken (?); 6.) het verwondering- of uitroepteeken (!); 7.) het opschorting- of uitlatingteeken (.....), en (8. over de bindstreep (-). Nog een 9de en 10de Hoofdstuk dienen tot opheldering van de namen, in spraakwending gebezigd, en van de alinea, of het beginnen van een' nieuwen regel tot volzin. Eindelijk volgt nog een Aanhangsel van den Vertaler omtrent den zachteren klank der letter c, met het plaatsen der cedille (¸) onder dezelve, het scherpe klankteeken boven de letter e (ʹ), het gebogen klank- of uitlatingteeken, tot verkorting der weggelatene s (^), de letterknotter, of apostrophe, bij de zamensmelting der vokalen ('), het scheidingteeken, of trema, in de klinkers boven de vokalen (˙˙), de vierdubbele komma bij aanhalingen, in andere aanhalingen voorkomende (,, ,,), het starretje, of astérique, tot aanwijzing in aanteekening (*, †, ‡), den wachthouder, overwijzer, of custos, aan den voet eener bladzijde (=), de koppelstreep, of barre de liaison, tot verbinding van woorden (-), de grootere ruststreep, of pause extraordinaire, bij gebrek van rustteeken en echter noodige verpoozing (-), het afdeelingteeken, of paragraaf (§), en eindelijk de cursijsstreep, of ligne italique, tot onderscheidingteeken, om een of ander woord of woorden meer te doen uitkomen. Ieder Hoofdstuk is in velerlei artikelen verdeeld, naar gelange der gevallen, waarin de taalstip tot rust, onderscheiding of kenmerk van afdeeling of beheersching der naam- of werkwoorden dienen moet, en zulks wordt alsdan door gepaste voorbeelden opgehelderd.

Hoezeer wij, over het algemeen, de kunstmatige onderscheidingen des Schrijvers in het gebruik der taalstippen niet kunnen afkeuren, moeten wij echter, aan den anderen kant, de juiste aanmerking des Vertalers ten volle billijken, dat, namelijk, de genoemde stippen geenszins alleenlijk kunnen of moeten dienen tot aanduiding van rust, maar wel degelijk in een' ruimeren zin moeten opgevat worden, als teekenen eener merkbare verandering van toon, hetzij verzachting of verhooging, of ook van verkorting, verlenging, afbreking

[p. 485]

of verband van denkbeelden, naar mate iedere kortere of langere zinsnede zulks vordert, waartoe dan ook het Aanhangsel des Vertalers dient. Het hoofddoel der plaatsing van alle taalstippen kan wel geen ander genoemd worden, dan verduidelijking der denkbeelden of begrippen voor den lezer; en hieraan, dunkt ons, moet al het overige getoetst worden. In het gebruik van de alinea, of het begin van nieuwe volzinnen, moeten wij insgelijks van den Schrijver verschillen, en zijn van oordeel, dat dezelve volstrekt niet te pas komen, zoo lang het denkbeeld of begrip, hetwelk voorgedragen wordt, niet vol of geëindigd is, en dus alleenlijk bij de wending eener nieuwe ontwikkeling of redegeving.

Zoo als wij reeds zeiden, er wordt in dit werkje veel goeds gevonden; doch wij blijven, ten slotte, nog aandringen op eene meerdere volmaking ten opzigte onzer Hollandsche taal, welke de Vertaler ons, zoo wij hopen, bij een' tweeden druk zal leveren, wanneer hij, met verandering van den uitvoerigen en zonderlingen titel, dit werkje van den Heer lequien slechts zal behoeven te volgen, en ook met voorbeelden van Hollandsche Schrijvers zal kunnen aanvullen.