Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Bijbeloefening over het Evangelie van Mattheus; door H. van Heyningen, Predikant te Rijswijk. Iste Deel. In 's Gravenhage, bij de Wed. J. Allart en Comp. 1819. In gr. 8vo. 340 Bl. f 3-:-:

De voorrede van dit doelmatig en nuttig werk verdient allezins herhaalde lezing en opmerking; dezelve wijst overtuigend aan, dat echte Bijbelkennis het ware middel is tot onderlinge verbroedering der Christenen, tot matiging, en het dempen van ieder geschil, en ter afwering van iedere poging, zoowel van het on- als van het bijgeloof. Uit de vroegere geschiedenis, en ook

[p. 456]

die bij en na de Kerkhervorming, wordt dit, zoowel als door bondige redenering, bewezen. De Schrijver komt dan ook natuurlijk op het nut der Bijbeloefeningen van den Christelijken leerstoel, zijnde ophelderende lezing van een meer uitvoerig gedeelte, met invoeging van zoodanige aanmerkingen, als ter zedelijke beoefening voor den toehoorder de meeste opwekking geven. Hij nam daarvan eene proeve, ingevolge den raad der Synode, en koos oordeelkundig daartoe het Evangelie van Mattheus; en, na deze taak volbragt te hebben, geeft hij dezen zijnen arbeid in het licht, denzelven nu hebbende vervormd tot een godsdienstig leesboek voor ieder Christelijk huisgezin; en hij doet dit met zoo weinig aanmatiging, dat hij op den voorgrond zet, niet geschreven te hebben voor den geleerden stand, en den geleerden waarschuwt, dat hij grotius en kuinoel tot zijne bestendige gidsen koos, en men dus weinig, dat men bij deze niet vindt, bij hem verwachten kan; alhoewel hij zich daarom geenszins slaafs aan het oordeel van deze mannen bond, maar, waar hij daartoe reden zag, zich zeer wel van hen heeft durven verwijderen; hetwelk wij ook, bij de gezette lezing, hier en daar inderdaad hebben opgemerkt.

Het werk zelf bevat, na eene korte inleiding, (in welke het, voor den gewonen Lezer, noodige, ter inleiding van dit Apostolisch geschrift, kort en bondig gezegd wordt) het Evangelie zelf, met bijzonder kenmerkende letter gedrukt, en met ophelderende aanmerkingen doorweven, zoodat de nadenkende volkomen verstaat hetgene hij leest, en ook de meergeoefende en met andere uitlegging bekende, ook waar hij verschillen moet, opmerkt, dat van heyningen niet zonder oordeel en nadenken gekozen heeft; terwijl, bij het op deze wijze openen der Schrift voor het verstand, het hart niet koud en ongevoelig gelaten, maar telkens aanleiding genomen wordt tot roering, en aanwijzing en opwekking gegeven tot ernstige, regt

[p. 457]

Christelijke, beoefening. Aan sommige Lezers zullen, hier en daar, die praktische aanwijzingen en opwekkingen wel eens wat te uitvoerig voorkomen; maar doorgaans is toch dit het geval niet; en, als men in het oog houdt, dat men een volksboek in handen heeft, zal men erkennen moeten, dat dit zelfs geene verontschuldiging behoeft.

Wij ontvangen hier Bijbeloefening over het Evangelie van Mattheus, en slechts hier en daar, waar dit volstrekt noodig was, worden de andere Evangelisten te hulp geroepen; hetwelk alzoo is gelijk het behoort, opdat men den eenvoudigen Lezer niet verwarre; en bijna altijd houdt zich de Leeraar hier zoo volkomen en regtstreeks aan den tekst, dat ieder Protestantsch Christen dit Bijbelsch huisboek, zonder eenige botsing tegen, zijn bijzonder Genootschap eigene, meeningen, lezen kan. Evenwel geven wij den Schrijver te dezen aanzien in bedenking, of het wel noodig ware, (zijn gevoelen laten wij hem voor het overige, dit spreekt van zelf, volkomen vrij) bij Hoofdst. III:17, bl. 51, zoo stellig te verzekeren, dat de gewoonte der Christenen, van de eerste eeuwen af, gewild heeft, dat hunne kinderen door de plegtigheid van den Doop, voordat zij eenig begrip van dezelve vormen konden, der gemeente werden ingelijfd. En wij stemmen den Schrijver wel gaarne toe, ‘dat Jezus zeer zeker meer van het Geestenrijk wist dan wij, en dat zijne verklaring in dezen niet te gelooven onverstand is, en geene verlichting;’ overtuigend is ons echter zijn bewijs niet uit Matth. XIII:15-19, bl. 294, dat Jezus aan eenen invloed des Duivels op het hart des menschen geloofde. En daar het geloof aan den Duivel toch wel niet tot het wezenlijke der Christelijke leer behoort, zoo hadden wij ook hier de onschadelijke meening van velen te dezen aanzien wat meerder ontzien verlangd; gelijk wij de schrandere voorzigtigheid van dezen Bijbeluitlegger omtrent de door Demonen bezetenen opmerkten, b.v. bl. 71, 267 en elders; alhoewel des Schrijvers bij-

[p. 458]

zondere meening bij Hoofdst. VIII:31 toch duidelijker uitkomt; waarvan wij voor ons tot nog toe verschillen, als die 's mans aanmerking, bl. 160, bij vs. 28, liever aldus hadden gesteld gezien: ‘als name het geloof aan den invloed der booze geesten af, naar mate verlichting en beschaving toenemen.’

Dan, deze en soortgelijke aanmerkingen, die wij zouden kunnen maken, zijn van zeer gering belang; en wij achten het onnoodig, over de wezenlijke en groote voortreffelijkheid van dit werk uit te weiden; want, waarlijk, het valt reeds bij het doorbladeren een' ieder in het oog, dat zoo goede, ja voortreffelijke wijn geenen krans behoeft.

Wij zien, en zeker het godsdienstig Publiek met ons, het tweede Deel, hetwelk de 14 laatste Hoofdstukken van dit Evangelie bevatten zal, met groot verlangen te gemoet.

Bij eene tweede uitgave, welke wij van een godsdienstig huisboek van zoo eene blijvende waarde zeker verwachten, mogen wij voor spelling en taal wel eene naauwkeurige herziening wenschen.