Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

[p. 388]

Mnemosyne. Mengelingen voor Wetenschappen en fraaije Letteren; verzameld door Mr. H.W. Tijdeman en N.G. van Kampen. Vde Stuk. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. In gr. 8vo. 368 Bl. f 3-10-:

Eene voortreffelijke Redevoering van den uitmuntenden van kampen zelven is het eerste in dit Stuk; en, hij moge zich dan slechts een' dilettant noemen, ons hinderde niets in dit stuk, dan alleen het te dikwijls herhaald protest van onbevoegdheid voor de taak, die, na het hooren of lezen van dit stuk, wel niemand zich vermeten zal, dezen man uit de hand te nemen. Het onderwerp is: Plato, beschouwd als welsprekend en dichterlijk Schrijver. Het doel was hier wel niet, de wijsbegeerte van Plato, zijne schriften, zijne zedelijke waarde, zijne vorming en levensloop op te geven; echter wordt van dit een en ander zoo veel ingeweven en gezegd, als men verlangen kon. Voorts leeren wij hier Plato kennen, als den man, die de poëzij der ziel en des harten (schoon niet de poëzij der maat) en de verhevenste welsprekendheid met de diepste onderzoekingen der wijsbegeerte, de hoogste vlugt in het rijk der denkbeelden met het fijnst gevoel voor het schoone, en den uitgebreidsten zin voor het oneindige en heilige met een onbepaald gebied over de rijkste taal der wereld paarde; een' man, dien zijne tijdgenooten, het beschaafdste volk der wereld, eenparig den Goddelijken noemden, te allen tijde bij den kenner ook van hoogeren Godsdienst in hooge achting, en wiens lezing en beoefening nog voor de uitstekendste geleerden een wellust is. Zijne groote verdiensten, als Schrijver, hebben voornamelijk haren oorsprong aan drie bronnen te danken: 1) zijne denkbeelden; 2) zijne taal; 3) de vorm zijner voordragt. 's Mans lof wordt door eene voortreffelijke en uitvoerige proeve gestaafd; waarop de Redenaar, na eenige wenken slechts op andere van 's mans geschriften, zich tot zijnen Phedrus bepaalt. - Aan het slot werden wij aangenaam verrast door de herinnering van onzen waardigen Landgenoot, den te weinig gekenden françois hemsterhuis, die, even gelukkig als Plato, de wijsbegeerte, van hare stroeve vormen ontdaan, in het bevalligst

[p. 389]

kleed wist te hullen, en met eene proeve uit wiens meesterstuk: ‘Aristée, ou de la Divinité,’ de rede besloten wordt.

Het Feestmaal van Leontis, eene zamenspraak door Mevr. wyttenbach, geb. gallien, uit het Fransch vertaald door van kampen, is het tweede meesterstuk, hetwelk wij hier aantreffen. Het tooneel is het buitengoed van Leontis, nabij Athene; de aanleiding is het wijnoogstfeest, en de zamenspraak wordt gesteld kort na het einde van den Peloponnesischen oorlog te zijn voorgevallen. Inhoud en houding zijn zoo geheel en al Grieksch, dat zij den voortreffelijksten Leeraar tot eer zouden verstrekken; trouwens, daaraan viel, zoodra wij den naam der Schrijfster zagen, niet te twijfelen. De begaafde Vrouw teekent eenige haar bekende personen onder verbloemde Grieksche namen naar het leven, en brengt, hoewel zij de echte personen niet vermag te noemen, alzoo der edele vriendschap hare warme hulde.

Het derde stuk: Beknopt Verslag aangaande de Volkslitteratuur der Chinezen, getrokken uit hunne eigene schriften, door den Eerw. Heer r. morrison, uit het Engelsch vertaald, voor het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Middelburg, door deszelfs Medelid j. werninck, Th. Dr., Nederd. Pred. te Londen, enz. trekt buiten twijfel aller opmerkzaamheid, en is dezelve overwaardig. De geleerde morrison, die den Bijbel in het Chineesch vertaalt, en wiens ongeloofelijke oefening en kunde aller bewondering tot zich trekt, gaf een uitvoerig werk, uit hetwelk werninck deze belangrijke uittreksels ontleende. Het eerste is eene overzetting van het boek der drie Karakters; een der vier kleine stukjes, die den Chineschen kinderen in handen gegeven worden, zoodra zij beginnen te lezen: van de drie overige geschiedt hier mede kort berigt. Na een klein voorloopig berigt aangaande Tahio, het eerste der vier boeken, welke de leer van Kungfu-tsti behelzen, volgt dit boek zelf, waardoor wij niet alleen de denkbeelden, maar ook den stijl en de wijze van uitdrukking leeren kennen. Voorts ontvangen wij hier een berigt aangaande Foë, den Grondlegger eener sekte, die thans in Japan en China grootstendeels de overhand heeft; een uittreksel uit Ho-kiang, en een berigt aangaande de sekte Tao-szu; eene redenering ter afmaning van het eten van ossenvleesch, in den mond gelegd aan eenen os; (een stukje, hetwelk zoo veel indruks maakt, dat vele Chinezen, misschien één van

[p. 390]

twintig, sommigen zeggen één van tien, geen ossenvleesch willen eten. Of het ook in Engeland dezelfde uitwerking had?) eindelijk, proeven van briefwisselingen.

Het vierde stukje is eene Korte ontwikkeling der gronden van het Natuurregt, door Mr. w. bilderdijk. Hetzelve is het nadenken allezins waardig, en voor vlugtige lezing vooral niet geschikt. Doel en strekking kunnen wij niet beter doen voelen, dan door het afschrijven van het slot: ‘Wil ik de nuttigheid van het eten, de wijsheid van het eten betoogen, ik mag: maar dat is het niet, wat het mij tot pligt maakt. Het is, dat ik dus gemaakt ben, dat ik het niet nalaten kan; of liever, dat ik niet nalaten kan het te willen, dan zelfs als ik mij geweld doe om het na te laten. En dus moet het met alles zijn. - Is nu het gevoel van zedelijkheid, van gezelligheid zoodanig? Zie daar 't feit, waarvan ten aanzien der verbondenheid alles afhangt. Is het zoo, zoo kunnen wij met rustigen tred voortgaan, en zien wat er uit voortvloeije, wanneer wij het verder ontwikkelen. Is het zoo niet, zoo trachten wij vergeefs naar een Natuurregt. Het is dan een onbestemd ding, waarin wij wel eenen aanleg tot vrede, maar niettemin een' werkelijk louteren staat van oorlog aantreffen.’

De Verhandeling van Mr. j.d. meijer, over den regel: dat iedereen voor eerlijk wordt gehouden, totdat het tegendeel is bewezen, is meer naar ieders vatbaarheid berekend. Zij is ingerigt tegen hen, die het Romeinsche Regt, om dezen bij hetzelve aangenomenen stelregel, hoog verheffen, en het Fransche verwerpelijk houden, als bij hetwelk dezelve geheel zou zijn omgekeerd. De kundige Regtsgeleerde toont aan, dat te dezen het Romeinsche Regt eigenlijk niets vooruit heeft, daar zonder denzelven geene wetgeving kan bestaan, en dat de Fransche evenzeer denzelven bevat; terwijl omgekeerd ook het Romeinsche Regt wel degelijk erkent en vooronderstelt, dat daarom ieder mensch nog niet eerlijk is, omdat het tegendeel niet is bewezen, want alsdan kon ieder wetgever geheel zijn wetboek bespaard hebben. ‘Die hierin,’ zegt hij, ‘eenig verschil tusschen de eene en andere wetgeving zoeken wil, bewijst alleen, dat hij den regel in deszelfs waren zin niet heeft opgevat, en geene gezonde begrippen van wetgeving heeft. Met één woord: altijd en overal onderstelt de wet den mensch oneerlijk; doch ver-

[p. 391]

moedt hem in twijfelachtige gevallen eerlijk, totdat het tegendeel is aangetoond.’

Antonius Hambroek, door Mr. w. terpstra, is de bekende belangrijke geschiedenis treffend verhaald. Achter het verhaal vinden wij eenige aanteekeningen, tot staving en opheldering van hetzelve. Terwijl de Heer h.w.t. in eene noot doet opmerken, dat Hambroek niet volkomen met Regulus en onzen Albrecht Beiling kan worden gelijkgesteld.

Eenige Dichtstukjes van meerderen of minderen omvang en waarde versieren en sluiten dit Stuk, onder welke wij vooral aangenaam verrast werden door eenige dichtregelen van wijlen den Staatsraad en Ridder j. hinlópen, van welken voortreffelijken man het Publiek zoo weinig bezit. Voor het overige verdienen de meeste melding, en sommige bijzondere onderscheiding. Maar - reeds ligt ook het zesde Stuk der Mnemosyne voor ons, van hetwelk wij hopen de gezette aanmelding nu niet lang te zullen uitstellen.