Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Perikles van Athene. Door Mr. C.J. van Assen. In 's Gravenhage, bij de Wed. J. Allart en Comp. 1819. In gr. 8vo. 95 Bl. f 1-:-:

De geleerde en keurige Schrijver levert ons, onder dezen titel, twee Voorlezingen in de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leyden. In de eene wordt perikles als mensch beschouwd en geprezen; in de andere wordt hij voorgesteld, als zich zelven verdedigende en zediglijk verheffende, in de hoedanigheid van staatsman. Beide zijn met zeer veel kennis van Grieksche zeden en Grieksche, inzonderheid Atheensche zaken geschreven. In de eerste vinden wij, als ter inleiding, een bevallig tafereel van jeugdigen bloei en kracht eens staats, in de gansche geschiedenis van Hellas te aanschouwen, maar vooral in het schoonste tijd-

[p. 345]

perk van Athene. Dit was de eeuw van perikles. Zijn stand, zijne afkomst, zijne opvoeding en onderwijs worden geschetst; waarbij wij en de Grieksche verdeeling der belangrijkste wetenschappen en de uitmuntende leermeesters leeren kennen, die hem in dezelve onderwezen. Al spoedig bragt hij het verworvene in beoefening, inzonderheid door eene welsprekendheid, die zoo eenvoudig als krachtig schijnt geweest te zijn Na hem als den man van talent en smaak te hebben geschetst, gaat hij over, om zijn karakter te doen kennen. Regtvaardigheid, mannenmoed, of grootheid van ziel, en ingetogenheid zijn, in den geest der Ouden, hier voorgesteld als de hoofddeugden, welke hij met vele stalen bewezen wordt uitnemend betracht te hebben. Veel belangrijks komt hierbij, natuurlijk, voor, ter opheldering der geschiedenis, vooral op die punten, welke niet zonder duisternis en onzekerheid zijn omtrent het behandelde onderwerp. En niemand zal het ligtelijk zonder vermaak lezen, wat ter vereering van een groot man en ter zuivering van den naam eener voorbeeldige vrouwe, met oordeel en kunde, wordt in het midden gebragt. Fraai is het slot, gelijk zoo menige plaats, waar de behandeling eene vrijere vlugt toelaat, bovenal; en hoe kan dit ook anders, daar de welsprekendheid der Ouden hier met die van onzen landgenoot zoodanig ineensmelt, dat het moeijelijk is, elk het zijne, naar billijkheid, toe te wijzen?

Het andere stuk vorderde meer kunst. Niet van assen, maar perikles wordt daar geacht te spreken. Dit zet, evenwel, een eigenaardig belang aan het vertoog bij, dat anders ligt iets eentoonigs zou hebben verkregen. Ook kunnen wij in hetzelve over geene stijve onnatuurlijkheid klagen, al is het ook, dat de geest van den vorigen spreker het stuk nog duidelijker als het zijne, dan de veelvuldig gebezigde uitdrukkingen van perikles als dat van dezen kenmerken. Het doel is, den man, als hoofd van den Atheenschen staat, te doen kennen in volle waarde, en derhalve ook datgene in een goed en loffelijk licht te plaatsen, wat somtijds anders plagt beschouwd te worden. Het komt ons voor, dat zulks den Schrijver zeer wel gelukt is. s Mans volksgezindheid in het bijzonder wordt uit de edelste beginselen, uit de verstandigste begrippen afgeleid. Zijne vredelievendheid kenmerkt zich als de verhevenste deugd. En zelfs zijne zucht tot pracht wordt (als door hem) niet slechts verde-

[p. 346]

digd op eene wijze, die voor Atheners volstrekt onweêrstaanbaar was, maar ook in zulk een waarlijk schoon licht geplaatst, dat den vitlust zelven de moed ontzinken zal. Hoe dit echter uitvallen moge, perikles was een groot man. Dank zijnen Lofredenaar, die ons hem zoo wèl leerde kennen! is gewis de betuiging van menig een'. En wij hebben niet meer te doen, dan nog een staal uit te zoeken, om van assen's stijl te doen kennen. Wij nemen het uit de eerste Redevoering, in het begin.

‘Nooit was bij eenig volk der oude of nieuwe wereld de opeenvolging der meest beslissende gebeurtenissen zoo snel, of de gelukkige ommekeer in zijne staten zoo groot en treffend, als hier (te Athene.)

De zegeteekenen van miltiades praalden wel op de velden van Marathon, maar xerxes rukte aan om ze uit te roeijen, en overstroomde geheel Griekenland met zijne tallooze heerschanen. Leonidas lag verslagen: Thebe en Thessalië bragten demoedig het slaafsche offer van water en aarde. De Athener liet tempelen en Goden aan het wrekend zwaard des verbolgen' vijands, en vlugtte, niet wetende waar zich henen te keeren. Maar hij was nog onbewust, dat hij den redder zijns vaderlands in zijne schepen met zich voerde; hij kende nog de grootheid niet van zijnen medeburger themistocles, wien de heilige liefde voor het vaderland en de edele zucht naar den roem van miltiades geene ruste gaven, en niet eerder de afgematte oogen lieten sluiten, voordat Griekenland was bevrijd, en de zegeteekenen van Salamis die van Marathon hadden overschaduwd.

Heerlijk was inzonderheid het loon van Athene voor dit moedig tarten der grootste gevaren.

Het verwoeste Athene herrijst uit zijne puinen. De muren, aan wier einde zich de wijde haven opent voor den rijken handel ter zee, heffen zich weder op. Volkplantingen trekken uit naar de verschillende streken der wereld. De zoon van miltiades vervolgt de vlugtende Perzen ter zee en te land, en versiert Athene met Aziatischen buit. Ziet de tinne van den tempel van Minerva op marmeren zuilen rijzen,’ enz.