Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

[p. 169]

Ontmoetingen op eene Reis met het Schip Briton naar het Eiland Pitcairn, bevattende eene belangrijke schets van den tegenwoordigen toestand der Braziliën en van Spaansch-Amerika; door J. Shillibeer, Luitenant bij de Koninklijke Marine. Naar den tweeden Druk uit het Engelsch vertaald. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1819. In gr. 8vo. VI en 180 Bl. f 1-16-:

Onder de menigvuldige Zeereizen, ook naar de Zuidzee, hebben wij deze met genoegen gelezen, vooral om de zeer merkwaardige berigten wegens eene Kolonie, uit Engelsche vaders en Otaheitische moeders voortgebragt; het kroost der misdaad, doch zelve voorbeeldig godsdienstig! Doch geven wij een kort verslag van het geheel. Het oogmerk der reis (een kruistogt in de Zuidzee tegen het Amerikaansche Fregat Essex) wordt eerst op bl. 20 opgegeven. De Reiziger voer in December 1813 met de Engelsche O.I. en Zuid-Amerikaansche Koopvaardijvloten uit, en bezocht Madera en Rio de Janeiro. De berigten over de laatste plaats, waarvan men de schoone ligging erkent, zijn, ten aanzien van het karakter der ingezetenen, en hunner onmenschelijke wreedheden omtrent de slaven, allerongunstigst. Zelfs de Koning van Portugal komt er niet best af; hij heet een dartel Vorst, die zich in weelde en wellust baadt: de moord aan iemand, die geen kerkelijk persoon is, wordt naauwelijks gestraft. Het gewigtige berigt, dat de theekweeking in Brazilië groote vorderingen maakt, en dáár misschien door den tijd de groote theemarkt zal komen, wordt ook hier bevestigd. Van daar omreisde Kapitein shillibeer Kaap Hoorn, langs de kusten van Chili en Peru, en kwam te Valparaiso, Callao, Païta en Tumbiz; doch van deze landen spreekt men slechts een enkel woord, om er naderhand op terug te komen. Bij de akelige, dorre Gallipagos-eilanden (door de werking des onderaardschen vuurs gevormd, welke langs de geheele Noordwestzijde van Zuid-Amerika zulke geduchte blijken in de hoogste volkanen der Aarde vertoont) steekt het eiland Nooaheevah (Noeahiva) verbazend af. De Schrijver van dit reisverhaal verschilt omtrent dit eiland (door hem ook Henry Martijns eiland genoemd) vierkant van krusenstern, wiens Noe-

[p. 170]

kahiwa, in dezelfde eilandgroep der Marquesas gelegen, zekerlijk hetzelfde is. Terwijl de laatste niet alleen op eigen gezag, maar ook op dat van een' Engelschen en een' Franschen matroos, welke zich toen op dat eiland bevonden, de inwoners als zedelijk woeste kannibalen afschetst, verdedigt hen shillibeer in dit, gelijk in andere opzigten. Hij maakt echter geene melding van den Russischen Zeevaarder, maar van den Amerikaanschen Kapitein porter, van hetzelfde Fregat Essex, hetwelk hij in last had te vervolgen, en omtrent welken hij zich gedurig met hartstogtelijke verbittering uitlaat. Ook deze had de Noekahiwers, of Noeahivers, menschenëters genoemd, doch slechts de bewoners van ééne streek van het eiland; Kapitein shillibeer, daarentegen; ontkent dit stellig: hij zegt, eene reis naar de binnenstreken gedaan, en aldaar een zeer zacht, vreedzaam en zelfs weerloos volk gevonden te hebben, hetwelk echter door gemelden Amerikaanschen Kapitein op eene onverantwoordelijke wijze zou mishandeld zijn, als welke hen van het noodige voedsel, kokosnoten en varkens, beroofd, en bij tegenstand velen onbarmhartig gedood had. En dit is hetzelfde volk, hetwelk, volgens krusenstern, niet alleen zijne vijanden, maar zelfs zijne grijsaards, vrouwen en kinderen, in tijden van schaarschheid, slagt en opeet, alle ongewapende vreemdelingen aanvalt, en zijne vrouwen en meisjes dwingt, zich aan vreemdelingen ter prooije te geven. Dit laatste wordt door onzen Reiziger niet stellig, ontkend; maar hij beweert, dat de mannen nogtans ten sterkste aan hunne kinderen, en de vrouwen aan hare mannen gehecht zijn. Daarentegen zou het er zoo verre van daan zijn, dat deze eilanders hunne vijanden zouden opeten, dat zij zelfs in de oorlogen elkander niet dooden, maar de broodvrucht- en kokosboomen afschillen, waardoor de vijand in den grond geholpen wordt. Het is moeijelijk, in de dus uiteenloopende opgaven van ooggetuigen te beslissen. Omtrent andere gewoonten, als het tatouéren, den dienst der Eatoa's (Itoes), de heilig- (sacrosanctum-) of taboe-verklaring der grafplaatsen enz, het aannemen van eenen Tayo of vriend, met wien men van naam verwisselt, komen deze eilanders met de overige der Zuidzee overeen. Voorts nam de Kapitein het eiland, volgens de oude onregtvaardige gewoonte der eerste ontdekkers, in naam van Zijne Groot-Brittannische Majesteit in bezit. Hij gewaagt niet van den

[p. 171]

naam Washingtons eilanden, door de Amerikanen en krusenstern aan deze groep gegeven. Van daar ging de reis naar het eiland Pitcairn, waar de Kapitein, tot zijne verwondering, de reeds boven gemelde Volkplanting van Engelschen zag, namelijk van muiters, die, onder zekeren christiaan, het schip van Kapitein bligh hadden afgeloopen, en zich daarop (1789) met de broodvrucht- en kokosboomen, die hij naar de Zuidzee moest overbrengen, hadden gevoed. De mannelijke Otaheiters, die zich bij de oproerigen bevonden, werden in den slaap door hunne eigene vrouwen vermoord; de Engelschen bragten met deze vrouwen een aantal kinderen voort, die zij in de beginselen van den Christelijken Godsdienst en zedelijkheid zeer wel onderwezen, en daarin de in een Christenland opgevoede Britten, volgens derzelver eigene getuigenis, beschaamden! Van de oorspronkelijke muiters was er nog slechts één, john adams, in leven, dien zij als eenen Aartsvader eerden. - Men heeft vele voorbeelden van ondeugende kinderen der voortreffelijkste ouders: het is troostrijk voor de menschheid, eens nu en dan het omgekeerde te zien, en dat op een eenzaam eiland, zonder den heilzamen invloed van betere menschen, door de opvoeding der anders zoo misdadige ouderen zelve! Zoo heilzaam is het ongeluk.

Het overige gedeelte des boeks behelst eene beschrijving der hoofdsteden van Peru (Lima en Cuzco) en van Chili (St. Jago en deszelfs haven Valparaiso.) Deze plaatsen zijn bij frèzier, ulloa en meer anderen beschreven, maar reeds sedert zoo vele jaren, dat nieuwe berigten daarvan niet dan aangenaam kunnen zijn, vooral in deze crisis tusschen Spanje en deszelfs Volkplantingen. Dat Peru de vrijheid nog niet geniet, gelijk Nieuw-Granada, het meerendeel van Venezuela, Buenos-Ayres en Chili, ligt hoogstwaarschijnlijk aan de verregaande, ligchaam en geest verslappende, zinnelijkheid en dartelheid van deszelfs inwoners, welke wij reeds van elders kenden, doch hier bevestigd wordt; vooral moeten de 10,000 monniken te Lima de schaamteloosheid ten top drijven, en de kloosters tempels der ontucht zijn. Er is te Lima een uitgestrekt Geregtshof der Inquisitie, hetwelk meer dan ééne straat beslaat; de vreugde des volks, bij deszelfs afschaffing door de Cortes, was groot; het liep het Geregtshof open, vernielde de archiven, en bevrijdde de gevangenen; doch, op last van Z.M. ferdinand VII, haastte

[p. 172]

zich de Onderkoning met de herstelling van dit, zoo 't schijnt, onmisbare Geregtshof voor eenen katholijken Koning. - Nog een staaltje der zeden te Lima. Er is een Amphitheater voor 20,000 menschen, geschikt voor stierengevechten; valt er nu niet alleen een stier, maar zelfs een mensch, zoo klapt alles, op zijn echt Romeinsch, in de handen, zelfs Dames!

In Chili trof onze Schrijver het zoo even herstelde Koninklijke bestuur, hetwelk al de goede inrigtingen der Republiek reeds liet vervallen; niemand durfde meer een boek lezen, dan door de Inquisitie goedgekeurd; zelfs de Bijbels van het Bijbelgenootschap werden opgehaald en openlijk verbrand! Wie zegent dus de nieuwe Omwenteling niet, welke de vertrapte Menschheid ook dáár, door de bewerking van het brave, nog min bedorvene Buenos-Ayres, weder in hare regten hersteld heeft; en wie wenscht niet, dat de tegenwoordige gebeurtenissen in het Moederland ook aan Paperij en Inquisitie eenen onherstelbaren slag zullen toebrengen?

De vertaling is vrij goed, enkele gewone vertalersfouten, zoo als: Het Portugesche departement van Zeevaart is niet groot, maar zij hebben enz., pijnappels voor ananassen enz. niet medegerekend.