Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

De Schuld. Treurspel, in vier Bedrijven. Door Adolf Müllner. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Rotterdam, bij A. May van Vollenhoven. 1819. In gr. 8vo. 122 Bl. f 1-:-:

Wij hadden dit stuk voorheen in de oorspronkelijke taal en vorm gelezen. Wij kunnen niet ontkennen, dat de vergelijking, tot welke wij alzoo in staat zijn, voor de vertaling zeer ongunstig is. Deze mogt zelfs met de meeste naauwkeurigheid zijn vervaardigd, dat blijkbaar het geval niet is, vele zaken, welke in gebonden rede zeer goed luiden, zijn aanstootelijk in proza. De verzen herinneren ons van den beginne aan, en zonder ophouden, dat wij niet in de gewone, maar in eene dichterlijke wereld zijn; en derzelver harmonie wiegt onze scherpzinnigheid in slaap, om veel ongeloofelijks geheel niet op te merken. Er is intusschen in dit boekje niet weinig, dat dien sluijer behoeft. Niet slechts de zaken, maar ook de woorden; daar men menigmaal spelingen van het vernuft opmerkt, die, van een' levendigen, vruchtbaren geest getuigende, en in dichterlijke taal welligt geheel verschoonbaar, in ongebonden rede niet onbemerkt, als ware het, kunnen voorbijgaan.

[p. 85]

Indien het echter niet anders, dan op deze wijze, kon geschieden, dat het werkje ons werd, zoo bedanken wij den vertaler opregt voor zijnen arbeid. Hetzelve toch is, in ons oog, een voortbrengsel, dat niet zoo ongemerkt behoort voorbij te gaan. In Duitschland heeft het veel opziens gebaard. Door zeer geachte tijdschriften is het uitvoerig beoordeeld, en boven de beste voortbrengselen dier natie in het tragische vak gesteld, schoon een eersteling des onbekenden schrijvers. Inderdaad, het is wegslepend, met uitstekend veel gevoel en kennis van het menschelijk hart, geschreven, in zijnen ganschen omvang hoogstvernuftig gedacht, ten aanzien der karakters belangrijk, scherp en natuurlijk geteekend; terwijl de eenheid van tijd en plaats (alles gebeurt op éénen avond en in hetzelfde huis) gelukkig en ongedwongen wordt bewaard.

Het is niet gemakkelijk, eene schets van het geheel te geven, die tegelijk kort, duidelijk, en geschikt is, om de hoofdpunten in de voorstelling te doen kennen. Doch wij moeten het beproeven.

De Noordsche Gravin van orindur was in vroegeren tijd naar Spanje vertrokken, om, bij de afwezigheid haars echtgenoots in den oorlog, aldaar gezondheid in haren zwangeren toestand op te doen; nogtans onder een' vreemden naam. Daar geraakt zij in vriendschap met eene edele Kastiliaansche vrouw in gelijke omstandigheden, welke, door eene bedelende en afgewezene Heidin met den vloek bedreigd, dat hare vrucht zijnen ouderen broeder, een kind aan hare hand, zou vermoorden, ten laatste besluit, het door haar ter wereld gebragte te verwijderen. Het wordt dan gegeven aan de vreemde Gravin, die, haar kind verloren hebbende, dit in deszelfs plaatse aanneemt. Ongelukkig blijft het geheim, na hare terugkomst, niet altijd verborgen, maar eerst aan den echtgenoot, daarna, door hem, aan den gewaanden zoon medegedeeld. Nu gevoelt deze zich onweêrstaanbaar naar Spanje heengetrokken, geraakt daar met zijnen, hem onbekenden, broeder bevriend, verlieft op deszelfs huisvrouw, en doorschiet hem op de jagt. Niemand eenig vermoeden tegen hem koesterende, huwt hij de weduwe, en trekt met deze en haren voorzoon naar zijn land terug.

Dit alles is voorafgegaan, de grond en de aanleiding tot het treurspel. Er is sedert een geruime tijd in onrustige en

[p. 86]

kinderlooze liefde gesleten. Het is juist de dag, dat de dood des eersten echtgenoots verjaart. De tweede bevindt zich op de jagt, en zijn lang vertoeven baart onrust. Op denzelfden tijd verschijnt een aanzienlijke Spanjaard op het slot, die den Graaf blijft toeven. Deze verschijnt eindelijk, bespat met het bloed van een wild zwijn, al worstelende door hem afgemaakt. Het eerst bezocht door zijne zuster, laat hij zich tegen haar in gesprek ontvallen, dat zij elkander in den bloede niet bestaan; het meisje, op deze tijding ontsteld en verschrikt, deelt zulks aan zijne echtgenoote mede, die, de zaak maar half begrijpende, in woedende jaloezij tot hem vliegt. Dit geeft aanleiding tot smartelijke herinneringen, en onder dezelve treedt de vreemdeling binnen - de vader des vermoorden, hem volkomen gelijkende, en bij den Graaf onbekend. Langzamerhand komt nu alles aan het licht. De oude man heeft zijnen zoon en den moordenaar van zijnen zoon in denzelfden persoon gevonden.

Hiermede is de vertooning tot het vierde en laatste bedrijf genaderd. De vader vergeeft zijnen zoon; schoon hij daarna, door begrippen van eer misleid, hem nog eenmaal tot een tweegevecht wil dwingen. De ander wil eerst op het schavot zijne misdaad boeten; daarna schijnt hij naar zijne zuster te hooren, om het opperbevel in eenen dreigenden oorlog te verzoeken; later belooft hij den Kastiliaan, hem te volgen; doch zelfmoord is het uiteinde. Zijne vrouw, die hem (zoowel als de grijsaard) vooraf vergeeft, had genoopt, heil bij de Roomsche kerk te zoeken, volgt zijn voorbeeld in den dood; wanneer vader, zuster en zoon toeschieten, om het laatste tooneel te voltooijen.

Dit alles is door den Dichter zeer natuurlijk te zamen geschakeld. Vooral de bijkomende personen van zuster en zoon leveren schoone karakters op, die het geheel teffens meer eenheid en verscheidenheid bijzetten. De gang en ontwikkeling verschillen wel van het gewone treurspel, maar verliezen daarbij, in vele opzigten, niet. In het kort, wij hebben ons gunstig gevoelen over stof en vorm reeds uitgesproken.

Intusschen hebben wij toch ook onze bedenkingen; zoo als misschien reeds daaruit blijkt, dat het dunne kleed van den ongebonden' stijl ons ontoereikend voorkomt, om eene en andere onnatuurlijkheden te bedekken. Er komt, namelijk, al te veel in voor van donkere beseffen, ten opzigte zoowel

[p. 87]

van bestaande zaken als van toekomstige. Ja, deze onverklaarbare gevoelens maken veelal de spil uit, waarop gesprekken en uitkomsten draaijen; even of, bij voorbeeld, de bloedverwantschap, ook zonder eenige wetenschap van dezelve, zich luide en sterk in het binnenste zou doen hooren. Misschien ligt het een en ander in den mystieken geest des tijds, die Duitschland beheerscht; en daarom zullen deze fouten ook niet tegengegaan, maar veeleer gestreeld en uitgelokt zijn: althans een later stuk van denzelfden schrijver heeft, in ons oog, al deszelfs glans verdoofd door deze dampen, waarin het van droomen en spoken, en wij weten niet wat al, krielt.

Onze andere bedenking heeft den algemeenen afloop ten doel. Het uiteinde is het vreemdste en misschien het slechtste. Moeten, kunnen wij regt medelijden hebben met personen, die zoo beredeneerd, zoo kalm het leven verlaten? Ongelukkig kennen of herinneren wij ons den Cato van addison niet genoeg, om te weten, of daarmede iets dergelijks plaats hebbe. Doch, hoe dit zij, schrik en medelijden, welke inzonderheid op het slot plegen te werken, worden hier opzettelijk verzacht. En, hetgene erger is, deze verzachting heeft iets onzedelijks en gevaarlijks in; alsof een zelfmoord geschikt ware, om grove zonden af te wasschen. De Latijnsche spreuk, door den schrijver gebezigd, duidt inderdaad aan, dat hij de vlugt, in zulke omstandigheden, als hier plaats hadden, voor geraden houdt. En schoon de vertaler een ander motto heeft gekozen, dit past daarom niet zoo terstond geheel op de voorgestelde zaak.

Zoo erg, nogtans, schouwen wij het kwaad niet, of wij durven de lektuur van dit treurspel gerustelijk aanbevelen, dat, onzes achtens, ook op het tooneel genoegen zou kunnen geven.