Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

[p. 50]

De Godsdienstleer van den Bijbel uit het standpunt van onze geestelijke behoeften beschouwd; door J.L. Ewald. IIde en laatste Deel. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1818. In gr. 8vo. VIII en 375 Bl. f 2-18-:

Van het eerste Deel dezes werks een kort verslag gevende, hebben wij hetzelve, over het algemeen, zeer

[p. 51]

aangeprezen; en het tweede Deel komt ons nog ruim zoo aanprijzenswaardig voor. Trouwens het handelt over het voor den Christen belangrijkste gedeelte des Bijbels, en geeft tevens een overzigt over deszelfs geheele leer zoowel, als over de gronden van de Goddelijkheid der openbaringen, in denzelven vervat. De onduidelijkheid, uit eene afgetrokkene en wijsgeerige voordragt ontsproten, en op eenige plaatsen van het eerste Deel voorkomende, zal men in dit tweede Deel niet aantreffen, en ook door minder drukfouten gehinderd worden; schoon er, behalve de opgeteekende, nog wel enkele hier en daar zijn overgebleven: b.v. bl. 5. reg. 7. v.o. staat Matth. IX:11, in plaats van Matth. IV:11.

Dit tweede, dan, en door deszelfs inhoud gewigtigste Deel handelt over den persoon van Jezus, - over den geest zijner daden, - over zijne leer, - over zijne lotgevallen, als gevolgen zijner leer en daden beschouwd, - over de voorbereiding der Apostelen tot hun leeraarsambt en hunne leer, - over de openbaringen van den

[p. 52]

Bijbel, als berekend naar de geestelijke behoeften der menschheid, - over de bewijzen voor de waarheid der openbaringen van den Bijbel, - en, eindelijk, over de tegenwerpingen tegen de leer des Bijbels in het algemeen, en over het bewijs uit eigene ondervinding. Achter iedere dezer afdeelingen volgen, meestal, aanmerkingen, even als in het vorige Deel. Voorts heeft de Eerw. Vertaler eenige aanmerkingen onder den tekst van ewald gevoegd, waar hij zulks eenigermate noodig oordeelde.

In de behandeling der zoo even aangeduide onderwerpen, volgt ewald weder zijnen eigenen weg. Men ziet er overal in den zelfdenkenden en waarheidzoekenden man, die, zich door het voorbeeld der nieuwigheidzoekers onder zijne landgenooten niet latende wegslepen, den Bijbel als een waarlijk Goddelijk boek eerbiedigt, en de buitengewone tusschenkomst der Godheid op eene bescheidene en verstandige wijze tegen de nieuwerwetsche uitvlugten handhaaft. Hij verwerpt derhalve de mythische verklaring van Engelenverschijningen, ja verdedigt de voor velen, in onze dagen, aanstootelijke leer van booze geesten. Met groot genoegen zagen wij, hoe hij de bewijzen voor de waarheid der Goddelijke openbaringen, in den Bijbel vervat, wikt en weegt, en, bijzonder, het bewijs, uit de wonderen van Jezus en de Apostelen ontleend, op de duchtigste gronden staaft: dit gedeelte is, zoo als het ons voorkomt, meesterlijk, en overeenkomstig de behoeften van onzen tijd, behandeld, en de geschiedkundige waarheid der wonderen, waarop het, in onze dagen, vooral aankomt, wordt daarin zeer overtuigend aangetoond, zoodat een onbevooroordeeld lezer het gedrongene en het nietige der pogingen kan gevoelen, waarmede men al het wonderbare en bovennatuurlijke op eene natuurlijke wijze zoekt weg te verklaren. Zeer gepast en belangrijk zijn ook ewald's aanmerkingen over de tegenwerpingen tegen den Bijbel en deszelfs leer, waaromtrent wij ons vergenoegen, met een enkel woord,

[p. 53]

deze twee aanmerkingen op te geven. Er is geene zaak in de wereld zoo zeker, tegen welke men geene tegenwerpingen kan maken, die moeijelijk te wederleggen zijn. En: Bij tegenwerpingen tegen zekere leerstukken van den Bijbel vrage men zich: zoude men niet dezelfde tegenwerpingen tegen den zoogenaamden Natuurlijken Godsdienst, of tegen de regeringswijze van God kunnen maken, die ons de Geschiedenis toont, of die wij voor oogen zien?

Wij bevelen dit werk ten sterkste, vooral den Leeraren van den Godsdienst, aan. Schoon zij hier en daar, in de bijzondere gevoelens van ewald, nog al iets vinden zullen, dat hun minder aanstaat, zoo als wij, voor ons, gevonden hebben, zullen zij echter, gelijk wij vertrouwen, zeer veel in het werk, even als wij, vinden, dat een gezond en geen alledaagsch voedsel oplevert voor verstand en hart. - Wij besluiten met den wensch, dat een gunstig vertier den kundigen Uitgever, den Eerw. g.c. spaan, aanspore, om, zoo als hij, onder deze billijke voorwaarde, eenigzins in zijn voorberigt belooft, een aanhangsel in het licht te geven, behelzende eenige ophelderingen van niet algemeen verstaanbare uitdrukkingen, als ook beantwoordingen van tegenwerpingen, welke in de Duitsche Boekbeoordeelingen tegen dit werk zijn ingebragt. Door beide gelooven wij, dat dit werk meer volledigheid zal bekomen.