Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Burlington-arcade en de gaz-verlichting in Londen.

(Uit de Brieven eens Reizigers in Engeland.)

- Onlangs was de Burlington-Arcade, in de straat Piccadilly, geopend geworden. Voormaals stonden aan de noordzijde derzelve, schuins over de St. James-kerk, twee paleizen, Torkhouse en Burlingtonhouse. Beide hadden groote voorpleinen en achter schoone tuinen, en waren, midden in het volgepropte Londen,

[p. 700]

en nog daarbij in the most fashionable part of the town, zeer wenschelijke woningen voor lieden van rang. Torkhouse, waar de Hertog van york woonde, werd door hem aan een gezelschap kapitalisten verkocht, die het paleis anders inrigtten, en zoowel de voorste ruimte als de tuinen achter met schoone particuliere huizen bebouwden, die, den Hertog van york ter eere, den naam van Albany kregen. Aan Albany's westelijke zijde staat Burlingtonhouse, waar voormaals de Hertog van portland, doch tegenwoordig Lord george cavendish woont. Deze heeft in zijn paleis een' doorgang van Piccadilly naar Corkstreet, omtrent 200 schreden lang en 5 of 6 schreden breed, laten bouwen, die aan wederzijden kleine, aardige huizen, eene of twee verdiepingen hoog, met prachtige winkels heeft. De gang is van boven met glasvensters gedekt, die aan beide zijden schuins liggen, en een dak met eene vorst vormen. Men heeft bijna zoo veel licht als op de opene straat, en is volkomen tegen ongunstig weder beveiligd. De grond is met groote tegels bevloerd. De winkels, omtrent zestig in getal, bevatten meestendeels galanteriewaren, parfums, muzijkinstrumenten, stalen goederen, boeken, kleederen, maar tot heden nog verder geene snoeperijen dan een' enkelen wijn- en limonade-winkel. Het geheel is zeer aanlokkend. Lord cavendish heeft geene slechte speculatie gemaakt: voor ieder huurcontract, welks duur ik niet weet, betaalde men hem in ééns 250 Pst., buiten de jaarlijksche huishuur. Daarbij komen nu nog de jaarlijksche belastingen en verteringen; zoodat een koopman in deze Burlington-Arcade met goed voordeel afzetten moet, wanneer hij dit alles bestrijden wil.

Nu iets wegens de nieuwe straatverlichting. - De Franschman lebon moge dezelve uitgevonden hebben; maar het is onloochenbaar, dat de Brunswijker winzer, die hier, volgens de Engelsche uitspraak, winsor heet, de gaz-verlichting te Londen het eerst invoerde, en eene Gaz-societeit oprigtte. Met deze

[p. 701]

wilde het in het eerst niet regt voort; er werden vele proefnemingen vereischt, eer men het gaz van deszelfs onverdragelijken stank leerde zuiveren. Eenige fabrijken in de provinciën en eene bierbrouwerij te Londen bezigden deze verlichting het eerst in het groot. Een Duitscher, ackermann genaamd, voerde dezelve te Londen het eerst in een particulier huis in. Zoodra de zaak op eenige plaatsen en in ettelijke winkels het magtig contrast openlijk liet waarnemen, hetwelk zij bij donkeren nacht tegen lampen maakte, had zij gewonnen spel. Het voordeel was te groot, om niet bedacht te zijn, of het uitvoerbaar ware, het gaz zoodanig te leiden, dat geheele straten konden verlicht worden. De Gaz-societeit, haar voordeel wel inziende, wist dit weldra te bewerkstelligen. Vele kapitalisten streefden nu naar aktiën in dezelve. Men leerde ook, hoe de stank kon weggenomen worden. Het Parlement gaf eindelijk der societeit een patent en groote voorregten. Het is onbegrijpelijk, welke voordeelen de Londensche straten en winkels des avonds en 's nachts daardoor bekomen hebben. Het gazlicht is zoo schitterend, dat men niet alleen daaronder, maar ook op een' afstand, geschreven schrift gemakkelijk lezen kan. Eene straat, in welke voorheen vijftig lampen noodig waren, behoeft thans slechts twaalf gazlichten, en wordt daardoor zoo verlicht, dat men de gelaatstrekken der voorbijgangers volkomen onderscheiden en zich voor dieven wachten kan, wier handwerk over het algemeen veel hierbij verloren heeft. Tot 11 of 12 ure komt der straten verder de gaz-verlichting der winkels te stade, en wel in zulk een' graad, dat men op vele plaatsen der hoofdstraten, b.v. in Cheapside, Ludgatehill, Strand, Oxfordstreet, doch voornamelijk in de zoogenaamde Courts en Alleys, als St. Martinscourt, Sidneysalley enz., zich verbeeldt midden in de gezelschapszaal van een voornaam huis te zijn. De winkeliers hebben hierbij aan helderheid, gemak en bezuiniging ongeloofelijk veel gewonnen. Een of twee gazlichten (welker sterkte

[p. 702]

enkel daarvan afhangt, dat men de kraan der gazbuis meer of min opent) zijn toereikend om eene ruime zaal volkomen te verlichten. Alle moeite, onzuiverheid en ongemak vallen daarbij weg, die bij lamp- en kaarslicht onvermijdelijk zijn; wijders kosten deze viermalen zooveel als de aan de Gaz-societeit te betalen contributie. De Londensche tooneelen zijn reeds met gaz verlicht; en, ofschoon nog vele bijstraten de oude olielampen behouden, zal het toch met deze ongetwijfeld niet lang duren. Edinburg, Dublin en vele andere groote en kleine steden des rijks hebben bereids het voorbeeld der hoofdstad gevolgd; kortom, de openbare verlichting in het rijk zal weldra met gaz bewerkstelligd worden. Welke ontzettende onkosten aan steenkolen veroorzaakt dit! Kan dit lang duren, wanneer men nog het overig aanzienlijk gebruik dezer brandstof daarbij rekent? De Engelschen lagchen om zulk eene vraag, en zeggen, dat de rijkdom hunner eilanden aan koolmijnen voor duizende jaren onuitputtelijk is.