Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Uitgravingen nabij Rome en te Pompeji, in 1818.

De Hertogin van chablais heeft op haar landgoed Maraucio, 2½ uur van Rome buiten de St. Sebastiaans-poort, langs den gemeenen weg naar Ardea, gelegen, van 2 April tot 28 Junij 1818, met een belangrijk voordeel doen graven.

Tegen de hoogte van eenen heuvel, alwaar men den arbeid begon, ontdekte men vier grootere en kleinere kamers in een lang vierkant, in mozaïek bepleisterd. Het eerste had zes ledige vakken; het tweede in het midden eenen Griekschen Maeander met sterren bezaaid, welke uit geel, rood en turkooisgroen brandschilderwerk (émail) waren zamengesteld, en elke ster van verschillende kleur. Het derde verbeeldt Ulysses, aan eenen mastboom gebonden, als middelpunt. Naast hem een roeiriem en eene Sireen met hoenderpooten, in plaats van voeten, houdende in de hand eene citer. Aan den anderen kant eene Scylla, welker bovenlijf eene vrouw en onderlijf eenige hondenkoppen vertoont, die drie ligchamen verbinden. Zij heeft eenen riem in de hand, waarmede zij de ongelukkige togtgenooten van

[p. 553]

Ulysses treft. Aan de regterzijde van dit monster vlugt eene vrouwelijke Amor op een' zeetijger. Nog ziet men eene vrouwelijke gestalte op een zeemonster, dat eenen sluijer voert, om het hoofd in de rondte geslingerd. Rondom vertoonen zich visschen van verschillende soorten. Het vierde vertoont wederom Ulysses in eenen kleinen omtrek, daar hij, door de bekoorlijke Tooveres Circe verrukt, Penelope vergiftigt, ofschoon Circe hem terugstoot. In de hoeken ziet men vogels van velerlei soorten.

Te midden van eene menigte muren van gebakken' steen, heeft men nog eene andere kamer gevonden, met eenen rooden en bontkleurigen vloer. Bij verdere doorgravingen ontdekte men drie verdiepingen van gebouwen in eene scheeve rigting, door vijf trappen van elkander gescheiden, die voormaals met marmer belegd waren.

De beide bovenste verdiepingen vertoonen niets bijzonders. Op de onderste is eene kamer van 6 palmen (ieder omtrent 9 duim lang) in het vierkant. Alhier is een merkwaardig schilderstuk op den muur. Het verbeeldt vijf gekleede vrouwen, Pasiphaë, Myrrha, Canace, Scylla en Phaedra. Onder elke derzelve staat de naam vrij leesbaar, behalve de laatste, welke door tijd en vochtigheid eenigzins duister is. Aan de regterzijde van deze kamer is eene andere, waarin een standbeeld van eene uit de zee opstijgende (anadyomene) Venus in natuurlijke grootte, echter zonder hoofd; waarbij nog eenige brokken eens standbeelds van eene andere Venus.

Van deze verdieping gaat men in eenen tuin, met kolommen-galerijen omgeven, dienende tot steun van eene terras van omtrent 6 palmen hoog. De kolommen zijn van de Dorische orde, zonder voetstuk, van harden tibersteen (travertin) gemaakt, en met een gegroefd stuk overtogen. Zij maken te zamen een vierkant van 500 palmen. Het pleister bestaat aan de drie nog overige zijden uit verschillend mozaïek. In dezen tuin vindt

[p. 554]

men drie openingen van bronnen van gewoon muurwerk. De eene, in eenen hoek, laat geen' twijfel meer overig, dat zij in eenen waterbak uitloopt. Digt bij liggen twee looden pijpen, hebbende beide tot opschrift: Munatiae M. Filiae Proculae. Van twee andere nabij zijnde holen, vindt men in het eene nog eene opening, welke van onderen met de andere in verband staat. In een' der drie koepels van deze galerij, die ongetwijfeld tot eene eetzaal diende, staat eene ongemeen groote vaas, van denzelfden steen, als waarvan de olieverkoopers zich thans nog bedienen. Aan een ander opgegraven standbeeld van Venus ontbrak het hoofd en één voet. Zij was van een nog voorhanden zijnde altaar ter neder gestort, dat uit 5 steenen trappen van verschillende kleur bestond. Aan de linkerzijde vond men nog een paar andere kamers, waarvan de eene 40 palmen in het vierkant, de andere 40 lang en 20 breed is. In de laatste is een aardig mozaïek-werk, doch onbelangrijk van doel. Verder is nog eene kamer van 64 palmen lang en 24 breed, zonder kolommen, mozaïek bepleisterd, en verbeeldende eene vaas, voor met 2 wijnranken, die zich in de rondte verspreiden en een loof vormen, waaraan druiven hangen, op welke vele vogels azen.

Omtrent 500 schreden vandaar, een uur van den Appischen weg, naar de zijde van het grafgesteente van caecilia metella, heeft men nog een ander gebouw opgegraven. Hetzelve is grooter, en ligt tegen eenen nog hoogeren heuvel, vanwaar men een fraai uitzigt op de stad heeft. Allereerst vertoonde zich een rondgaande muur. Bij het voortzetten der uitgraving, ontdekte men de overblijfselen van een huis. Op den muur zijn zonderlinge diergestalten, doch in eenen goeden stijl, geschilderd. Hoogerop is een musivisch pleisterwerk, hetwelk een' Triton, op een' horen blazende eenen zeetijger, een' stier, nog een ander monster en eenen grooten visch verbeeldt. In de nabijheid dezer bouwvallen zijn verscheidene kamers, even zoo mozaïek

[p. 555]

bepleisterd, waarvan het eene vertoont een geplukt hoen, aan een' spijker hangende, waarbij visschen van verschillende soort, en daarboven een korf met kleine visschen. Aan den anderen kant ziet men eenen struis, aan een' spijker hangende en voortreffelijk afgebeeld, waaronder nog een ander, wiens deelen moeijelijk te onderscheiden zijn, en eindelijk een visch. Dit mozaïek werk beslaat, met de drie Macanders, eene ruimte van 6 kwadraat - palmen. Elke Macander is anders uitgevoerd, en de arbeid is zoo fijn, dat velen dit mozaïek hooger schatten, dan de beroemde Duiven in het Kapitool, reeds door plinius met ophef genoemd. Derzelver onderscheid is echter aanmerkelijk, daar de gemelde Duiven van echten steen en deze Macanders gebrandschilderd zijn. In de vlakte van dezen heuvel ontdekte men ook eene galerij, ongetwijfeld tot een landhuis behoorende, en voorts eene ongemeen groote vaas, brokken van een' leeuw en stier, eenen beeldromp van gebrande aarde, kleiner dan gewoonlijk, en nog andere stukken van standbeelden, en bijzonderlijk eenen Hermaphrodiet, die een kind in de armen houdt. Dezelve is 3 palmen hoog, doch zonder hoofd. Ook hier is eene groote marmeren zaal, met kroonlijsten van wit, zwart en rood marmer, van welks eerste soort wel 20 stukken van verschillende grootte. Nog hoogerop gedane uitgravingen vertoonen de sporen van een kostbaar grafgesteente.

Onder de laatst opgegravene stukken is een Apollo, wiens heupen door een ligt kleed omgeven zijn, dat zich schoon over de armen slaat. De gang van den God is zeer schoon. Het hoofd is naar de regterzijde gekeerd. De rigting der armen, waaraan een gedeelte ontbreekt, doet vermoeden, dat hij op de citer speelde. De schoone, met eenen ligten band gestrikte, haren slingeren voortreffelijk van de kruin op rug, hals en borst. Dit brons heeft, in schoonheid en levendigheid van vorm, eene ongemeene waarde. Nog vond men het bovengedeelte eener vrouw, in een schoon opper- en onder-

[p. 556]

kleed, onder de borst met eenen ligten gordel vastgemaakt. Het hoofd heeft eenen fraaijen band. Zonderling zijn de oogen van émail, dat nog zeer zuiver is. Naar de houding schijnt het eene vrouw, die een' pijl schiet. Eenigen houden het voor eene Juno. De halve maan, echter, op den hoofdband, doet veeleer eene Diana vermoeden. Aan het achterhoofd is eene kleine opening, waardoor men de oogen kan bewegen.