Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Over de huishouding der insekten, of gekorvene diertjes.

(Vervolg van bl. 398.)

Niet alleen bootsen de Insekten, op eene zoo oneindig menigvuldige wijze, ieder voorwerp der natuur na, maar men kan ze ook, zonder overdreven te zijn, als voorstellingen van denkbeeldige wezens buiten en boven de natuur beschouwen. De Vlinder, met schoonheid en pracht versierd, door blinkende vleugelen over de velden des hoogeren dampkrings henengevoerd en uit elke bloem nektar zuigende, levert ons het denkbeeld van de zalige bewoners van gelukkiger werelden, van Engelen en Geesten, die tot de hoogte hunner volkomenheid gestegen zijn; terwijl andere wederom als zinnebeelden van onderaardsche wezens verschijnen. Sommige jagen ons vrees aan wegens de ontallijke horens, stekels en punten, die door elkander van kop en schouders uitsteken; andere door hunne schrikkelijk breede angels, met gruwelijke nijptangen gewapend. Letten wij voorts op de afschuwelijke kleur en het duivelsch uitzigt, dat sommige onderscheidt, op de donkere holen, waarin zij leven, op het onreine voedsel, op de

[p. 457]

roofzucht en het geweld, op de netten, die zij spannen en uitbreiden, en de groeven, die zij maken, om den onvoorzigtigen te vermeesteren, dan kunnen wij ons ter naauwernood onthouden, om dezelve als zinnebeelden van booze geesten, van vijanden des menschdoms te beschouwen, of als onreine geesten, die om hunne ondeugden en misdrijven uit de gewesten des lichts in de duisternis en verdoemenis ter neder gestooten worden. Deze gedachte schijnt ook linnaeus en fabricius voor den geest gezweefd te hebben, wanneer zij aan sommige Insekten de namen van Beëlzebub, Belial, Titan, Typhon, Nimrod, Geryon enz. hebben gegeven.

Inderdaad moet de beschouwing van een met Insekten rijk voorzien Kabinet elken mensch, die daarmede niet van nabij bekend is, op de oneindige verscheidenheid doen staren, welke hij te voren in de natuur nimmer had kunnen vermoeden; terwijl zij niet het minste gelijken naar hetgeen andere klassen van het dierrijk vertoonen, ja zelfs de uitsporigste voorstellingen der rijkste verbeelding verre overtreffen: en welken troost ontwaren zij hier niet, om in deze voorwerpen zelven de heerlijkste toonbeelden van schoonheid en overeenstemming te aanschouwen, daar deze afschuwelijkste schepsels, van hun schadelijk vermogen beroofd, door hunne ongemeene nuttigheid aanleiding geven tot het belangrijkst onderzoek!

Het genoegen echter, hetwelk die kennis verschaft, tot welke ik u verheffen wil, is bij verre na niet slechts tot de opsporing van den uiterlijken en sierlijken vorm bepaald. Al konden deze, hoe eindeloos schijnende, uitgeput worden, en, hoe wondervol, hunne belangstelling verliezen, zelfs dan nog zouden zij nieuwe bronnen van weetgierig onderzoek en genoegen verschaffen. De eigendommelijke, in het oog loopende verscheidenheid hunner vorming, in opzigt tot de werktuigen van voeding, beweging en broeding, tot de zintuigen van gewaarwording, en tot derzelver voortteling in alle klas-

[p. 458]

sen, van de ontleedkundige zijde beschouwd, opent gewis eene nieuwe wonderwereld, waarin men zich nimmer kan verzadigen. Ja, het is de aanschouwing van de bedrijven, de kunsten, de paardrift, het bereiden der nesten voor hunne jongen, het leggen en de soorten der eijeren, de gedaanteverwisselingen, het instinkt, de afgezonderde of gemeenschappelijke zamenwoning, en nog duizend wonderen meer, welke ons inderdaad bijkans boven de andere rijken der natuur gezamenlijk verrukt.

De Mensch is, als heer der schepping, trotsch op zijne uitvinding van nuttige kunstwerktuigen: maar hoe vaak wordt hij door de Insekten overtroffen! De aarde in kunstvormigen steen te verwisselen, was gewis bij de stichters van Babylon eene zeer gelukkige ontdekking (Genes. XI:3.); maar eene kleine Bij (Megachile muraria Latr.) heeft deze kunst naar eene kleinere verdeeling, en de witte Mieren of Termiten hebben haar, reeds van den aanvang der wereld, in het groot beoefend. De Mensch verheft zich als bouwmeester; maar hoe vele Insekten zijn er niet, die hunne woningen in vele kamers afdeelen, en met trappen, bogen, koepels, kolomgewelven enz. voorzien, ja naar evenredigheid twaalfmaal breeder kanalen uitgraven, dan dat door den Heer dodd voorgeslagen, hetgeen onder den Teems naar Gravesand zoude henenvoeren, zoo als de witte Mier! De Vrouw naar de mode, welke trotsch is op den glans en de schoonheid der scharlaken tapijten aan hare kostbare kamermuren, of op de prachtige vloerkleeden, waar boven zij niets prachtiger kent; deze weet niet eens, dat, vóór haren tijd, en vóór de ontdekking zelfs van het Tyrisch purper, een klein Insekt de wanden zijner cel met ongelijk schitterender tapijt behangt (Megachile Papaveris Latr.), en dat andere elken dag zilveren stoffen bewerken, die in weefsel en zamenstel oneindig fraaijer zijn. Even zoo is het met nog andere kunsten gelegen. Van welk groot belang is niet de uitvinding van het papier? En reeds sedert omtrent zesduizend jaren heeft een onzer gemeenste In-

[p. 459]

sekten (de gewone Wesp) hetzelve tot zijn nuttig gebruik weten te vervaardigen; en de Polistes nidulans Latr. maakt de pap en stof in gladheid en glans veel beter dan wij. De duikerklok of luchtpomp wordt voor een meesterstuk gehouden van menschelijke vinding; maar bedient zich de Spin niet dagelijks van dezelve, en wel vernuftiger uitgevonden dan de onze? Zij immers zit op den bodem van het water, zonder nat te worden, en verschaft zich door eene veel eenvoudiger handeling, dan door eene dubbele pomp, de noodige lucht (Aranea aquatica L.). De larve van eene kleine Mot (Phalaena tinea serratella) bootst deze luchtpomp na, met zich naar vereisch een ledig te verschaffen, zonder eene andere kracht, dan haar eigen lijf. Volkrijke steden hadden de vereenigde krachten van vele menschen en eeuwen noodig, om hare woningen te voltooijen; maar bouwen de witte Mieren niet eene hoofdstad in weinige maanden, welke oneindig meer inwoners telt, dan de Keizerlijke steden Ninive, Babylon, Rome, Peking enz., zelfs in hare hoogste pracht?

Daar nu de Insekten ons zoo zeer vooruit zijn in hunne uitvindingen, behooren wij gewis hen meer bijzonder gade te slaan, dan wij tot hiertoe gedaan hebben; en het is gansch niet onwaarschijnlijk, dat de gevolgtrekkingen ons zeer vele wenken zouden leveren voor de verbetering onzer kunsten, manufakturen, ja zelfs voor eenige nuttige ontdekkingen, zoo als de schilder in zijne verwen, de verwer in zijne fijne katoenen, en de kunstwerker in zijne gereedschappen. De Insekten gaan hier te werk met eenen verwonderenswaardigen spoed en naauwkeurigheid, volgens eenparigen regel. Zij bezitten hunne zagen, spijker- en holboren, vijlen, messen, lancetten, scharen, tangen enz. Hunne werktuigen zijn ongelijk vaardiger en uitgebreider in zamengestelde werking, dan de onze. Deze daadzaak is geenszins zoo buitengewoon, als in den eersten opslag schijnt; want Hij, die alwijs en wondervol is in al zijne werken, is zelf de uitvinder en vervaardiger van den

[p. 460]

toestel der Insekten, dien men te regt als eene verzameling mag aanmerken van kleine patronen, die door Gods vinger te onzen gebruike en nutte zijn afgeteekend.

(Het vervolg en slot hierna.)