Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Iets, over het oude Pompeji.

Onder de menigvuldige schrikkelijke uitbarstingen van den Vesuvius, blijft nog altijd die merkwaardigst, welke in het 79ste jaar onzer gewone tellinge plaats had, en de voorname steden, Herkulanum en Pompeji, verwoestte. De reeds te werk gestelde uitgravingen, ofschoon slechts een zestiende gedeelte der lava ontblootende, waarmede die oude en sierlijke stad overdekt werd, verschaffen ons thans reeds een belangrijk overzigt, te meer daar zich, behalve den stadsmuur, eenige geheele straten vertoonen, in verband staande met den tegenwoordigen landweg, die aldaar voorbij loopt, en met de wijnhoeven, velden en landhuizen, die weleer in en om de stad aanwezig waren.

Wil men, als het ware, de stad Pompeji, van den kant van het oude Herkulanum, bezoeken, aanschouwt men, ter regter zijde, het fraaije landhuis van den vrijgelatenen arrius diomedes, in de voorstad. Het is bijkans nog in zijn geheel, zoodat er slechts deuren en vensters noodig waren ter bewoninge. De kamers echter zijn zeer klein, doorgaans vier schreden breed en eenmaal zoo lang, en nog kleiner zijn de

[p. 222]

kamers van geringer huizen. De vloeren zijn in mozaïk uit kleine kantige steenen zamengesteld. Venster-openingen vindt men niet overal; dikwerf moet het licht door de deur komen. Een aantal kleine gangen en hoeken, geheel strijdig met den tegenwoordigen aanleg der huizen, laten ons naauwelijks eenige gissing over wegens derzelver bedoeling. In den kelder vindt men nog vele aarden kruiken, in het zand bedolven, zoo als die, van onderen spits toeloopende, de maat van vloeibare stoffen uitmaakten. In de zoogenoemde Gravenstraat, digt bij de stadspoort, ziet men, aan de regter en linker zijde, de familiegraven der vermogendste ingezetenen, meestal niet groot, maar welgebouwd. Zeker hooger rondeel, in deze straat, in de gedaante van eenen halven cirkel, ten behoeve der wandelaars met zitplaatsen voorzien, levert een treffelijk gezigt op de zee, op den Vesuvius, en op Castellamare. Men wil, dat zulks een gedenkteeken geweest zij voor zekere mammaea.

Eene wandeling door de benedenstraat, welke niet breed, en nog vernaauwd is door het hooge voetpad, dat van wederzijden langs de beide rijen huizen henenloopt, voert naar de sierlijke, in nieuweren smaak gebouwde, Herkulanums-poort. De straat zelve bestaat uit onregelmatige, veelhoekige, graauwe volkaan-platen, waarin nog het wagenspoor min of meer zigtbaar is. Daar al het merkwaardige reeds weggevoerd is, zijn de huizen ledig. Zij zijn meest alle aan elkander gelijk, met naauwe gangen, kleine kamers, en dikwerf met een' kleinen tuin. De vloeren zijn van mozaïk; de muren meestal rood, geel en blaauw bepleisterd, en hier en daar is eene badplaats met onderscheidene kamers voorhanden. Sommige muren zijn, ter verhoedinge van alle vochtigheden, gedubbeld.

Ongemeen net zijn de winkels voor olie en dranken. De winkelier stond achter eene toonbank, in welke de houten oliebakken vastgemaakt waren. De vele bakkerswinkels onderscheiden zich door de bakovens en steenen molens, in de gedaante van een' trechter, met een' hevel, die omgedraaid kan worden; terwijl eene schaal van boven, door het draaijen bewogen, het koren schudt, en door eene kleine opening naar beneden werpt, om aldaar tusschen de zijwanden gekneusd te worden. Opmerkelijk zijn vooral de schoorsteenen der welbewaarde bakovens, makende geenszins een afzonder-

[p. 223]

lijk kanaal, maar bestaande uit vele, naast elkander geplaatste, rookbuizen, welke de uitstrooming van den rook bevorderen.

Daar de openlijke gebouwen, zoo als tempels en schouwburg, het minst geschonden zijn, verdient de markt, met de tempels van Jupiter en Venus en het groote Raadhof, de bijzonderste opmerking. Dezelve is met een' zuilengang, praalbogen en gedenkteekenen omgeven. In het midden is een vierhoekig Impluvium, aan de Schutsgoden toegewijd. De rondom geplaatste hallen, met fraaije marmeren platen belegd, hebben waarschijnlijk tot godsdienstige oogmerken, of ook tot zalen voor de raadsheeren, regters en kooplieden, gediend. Vandaar voert eene nog niet diep genoeg uitgegravene hoofdstraat naar den schouwburg, in welks omtrek vele neringdoende huizen met opschriften gevonden worden. Aan dezelve grenst eene andere zijstraat, alwaar de weg is naar de Galerij, pompejus Raadhuis en andere vertoonplaatsen. Tot deze beide loopen wederom evenwijdig twee andere straten naar de groote Galerij, het Raadhuis van pompejus, dat sommigen voor eene school houden, den treffelijk bewaarden Tempel van Isis, met zijne voorhoven en afdeelingen, en naar den Tempel van AEsculapius. Die van Herkules is min voordeelig overgebleven. Het best van alle openbare gebouwen zijn bewaard een paar schouwburgen, voor treuren blijspel, volgens een oud opschrift: Odeum (Zangzaal.) Het laatste behoeft weinig verbetering tot gebruik, en kan vijftienhonderd menschen bevatten; terwijl het eerste voor vijfendertighonderd geschikt is. Men vindt hier nog de oude zitplaatsen, in rijen beitelsgewijze afgedeeld. De wekelijksche marktplaats (forum nundinarium), een vierkant plein, van rondom met galerijen en een' tuin omgeven, wordt door sommigen voor eene barak voor de stedelijke wacht, door anderen voor de beurs gehouden.

Van het Amphitheater gaat men naar de akkerlanden en wijnvelden, onder welke de stad bedolven ligt. Boven de huizen van voormaals ijverige menschen kiemt thans het koren tot groote halmen en zware aren, en de wortels van vijge- en amandelboomen verspreiden zich overal door de nog onzigtbare straten, huisvertrekken en grafsteden, waar zoo menig afgestorvene reeds verscheidene eeuwen rustte. Van alle dusdanige gebouwen is het Amphitheater het minst ge-

[p. 224]

schondene. Met ontzetting hoort men door de duistere poorten nog den zachten weêrklank terzelfde strijdplaatse (arena), alwaar voormaals het gebrul van woedende dieren en het geschreeuw der kampvechters gehoord werd. In den omtrek vond men nog bij het uitgraven de pleisterbeelden in de levendigste kleuren; doch, in het licht gebragt, vielen zij, door den invloed des dampkrings, in stukken. Nog is er een overblijfsel van eenen leeuw en een' trompetblazer in oude kleederdragt. De stadsmuren en poorten zijn voor het overige in den besten staat bewaard gebleven.