Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 140]

Anekdote van een' Roomsch' geestelijke.

Te Harreveld, gelegen in het Graafschap Zutphen, aan de grenzen van Munsterland, is eene Roomsche kerk en eene vrij uitgebreide Roomsche gemeente, welke meerendeels bestond uit dweeperige, bijgeloovige en eenvoudige ledematen; men geloofde, bijna algemeen, nog aan duivelarijen, geestenverschijningen, kerkhofsgeesten, spokerijen, doch voornamelijk aan tooverijen. Zoodra aan een kind, eene koe of een paard eene kleine onpasselijkheid bespeurd werd, stelde men vast, dat het betooverd was; eene menigte oude vrouwen werden als tooverheksen verdacht; en verscheidene besjes zouden, door die bijgeloovigen, ten vure gedoemd zijn, of ten minste de waterproef hebben moeten ondergaan, zoo deze bijgeloovige menschen hiertoe de magt gehad hadden. Men bestormde dagelijks de woning van den tijdelijken Pastoor, ten einde hem over te halen, om door bezweringen de ingebeelde tooverij te verdrijven. Doch deze verstandige en opgeklaarde Geestelijke, wel verre van hen in dit bijgeloof te versterken, of aan die aandrangen te voldoen, zocht door de bondigste redenen zijne gemeente te overtuigen, dat geene bovennatuurlijke verschijningen, veelmin eenige tooverijen, konden aanwezig zijn, maar dat die bespeurde onpasselijkheden uit eene natuurlijke ziekte voortvloeiden. Deze brave Geestelijke had ook menigmaal zijne gemeente opmerkzaam gemaakt, dat het werkelijk aanbidden van houten of steenen beelden afgoderij was: om deze reden werd deze voortreffelijke Pastoor, die onledig was zijne gemeente alle duivelarijen en spokerijen uit het hoofd te praten, door dezelve beschouwd, als ten opzigte der regtzinnigheid niet zuiver in zijne schoenen te staan; waarvan het gevolg was, dat geen der ledematen van die kerk hem eenige giften of gaven bragt, waarover hij zich echter weinig bekommerde, dewijl hij van zijne eigene inkomsten leven konde. - Onder de Roomschgezinden in de dorpen is het een algemeen gebruik, dat de gemeenten de Geestelijken met de noodige boter voor hunne huishouding voorzien. Dat nu niemand in de gemeente van Harreveld aan dezen, bij haar onregtzinnig geoordeelden, Geestelijken boter bragt, laat zich ligt voorstellen;

[p. 141]

ja zelfs weigerde men doorgaans, die aan hem voor gereed geld te verkoopen. Dit bragt hem eens in groote verlegenheid; waarom hij eene list bedacht, welke eene ongemeene uitwerking had. Na het afloopen van eene gepaste predikatie, sprak hij zijne toehoorders aan op de volgende wijze: ‘Het doet mij leed, dat ik, na alle vermaningen tegen de tooverijen en toovenaars, moet ondervinden, dat er zich in mijne gemeente nog zoo een groot aantal toovenaren en tooverheksen bevinden; hierom verklaar ik openlijk, dat ik geene boter zal aannemen van diegenen, die tooveren kunnen.’ - Dit was van dat gevolg, dat zijne woning des anderendaags met boter als overstroomd werd; daar niemand bij hem onder de verdenking van te kunnen tooveren wilde gebragt zijn. Van deze omstandigheid maakte hij bij eene volgende predikatie een loffelijk gebruik, om zijne toehoorders te overtuigen, ‘dat alle voorwendsels van tooverijen en toovenaars ijdele inbeeldingen waren; hetgeen zij nu door hunne eigene daden bewezen hadden, daar ieder lidmaat der gemeente, zonder uitzondering, hem boter had gebragt: bij gevolg waren er geene toovenaars in de gemeente; en waar geene toovenaars waren, konden ook geene betooveringen plaats vinden.’