Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Hollandsche verdraagzaamheid in de zestiende, en Pruissische in de negentiende eeuw, onderling vergeleken.

Toen de Doopsgezinden in Zeeland, in den jare 1579, gemoedelijke zwarigheid maakten in het waarnemen der schutterlijke diensten, en daarover door de Regering gemoeid werden, hield de onvergelijkelijke willem I. hun de hand boven het hoofd, en waarborgde de onschendbaarheid hunner godsdienstige voorregten.

Toen de Doopsgezinden in Pruissen, in den jare 1805, gemoedelijke zwarigheid maakten in het waarnemen van den krijgsdienst, deed de Regering hun weten, dat, wanneer zij

[p. 93]

hunne kinderen niet aan de verdediging des Vaderlands wilden toewijden, zij hunne stukken land verkoopen, tien percent van hun vermogen betalen, en - het land verlaten konden. Elk huisgezin bezat tusschen de 100 en 600 morgen. Deze menschen, liever dan tegen hun geweten te handelen, namen de schuilplaats aan, die hun de verlichte en verdraagzame alexander van Rusland aanbood, verkochten hunne onroerende goederen, en trokken, ten getale van omtrent 2400, met al hun vee naar het zuidelijke Rusland, in het District Melitopol, alwaar zij in vrede en rust hun geweten beleven, en door werkzaamheid, braafheid en onderwerping aan de Regering uitmunten. (Zie Neue Allgem. Geogr. Ephemeriden voor 1807.)

O gij schoone, verdraagzame, verlichte - militaire negentiende Eeuw!