Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 640]

Leerrede over de Christelijke Blijdschap, in Dichtmaat uitgesprooken, door E. Nauta, Predikant te Edens en Spannum. Ter gelegenheid van de Inwijing van het Orgel in de Kerk te Spannum, den 24 Mei 1819. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1819. In gr. 8vo. 50 Bl. f :-11-:

Verwondering, maar inderdaad zonder eenigen naijver, heeft deze Leerrede bij ons verwekt. ‘Non equidem invideo, miror magis!’ schreef de man er onder, wien de Redactie dezelve het eerst in handen gaf; en toen wij nog eenen anderen, die misschien meer, dan de eerste, Dichter is, over dezelve raadpleegden, ontvingen wij het stukje wederom met een: ‘non equidem invideo, miror magis!’ terug; en met dezelfde uitkomst ging het door een aantal handen. Allen verklaarden zich onbekwaam, om zoo velerlei en ongelijksoortigs, en op zoodanig eene wijze, in eene Leerrede te vereenigen. Oordeelt dan zelve, Lezers!

Des Christens ware vreugd, naar 't heilig Bijbelwoord, te schetsen, is de bedoeling. Vóór deze opgave nog wordt, in eene voorafspraak, de kracht van het Orgel geroemd, en in eene soort van inleiding de tekst, taliter qualiter, toegelicht. Nu volgt de lof der blijdschap, en aanwijzing van het geluk van hem, die haar geniet. Dan treedt de zonde op, als der blijdschap in den weg, en wordt de gewetensangst van den zondaar, en de hel en de verdoemenis, geteekend. Eene aanwijzing of betoog wordt hieraan geknoopt, dat al het goede, hetwelk de mensch geniet, van God komt; en worden wij geleid ter beschouwing van Israëls togt door de Roode Zee, en Davids overwinning op Goliath, dien grooten snorker en reus; reizen voorts met de Joden naar en uit Babel, en worden dan, door het voorbeeld van een kind, hetwelk de geschenken

[p. 641]

zijns vaders (paard, trommel en musket) vrijelijk zijnen speelmakkers toonen mag, gerust gesteld, dat wij de van God ontvangene weldaden mogen vermelden en aanwijzen; en nu wordt de leer der verlossing door Jezus Christus, van het Paradijs aan, opgehaald, en de daaruit volgende zaligheid, en het vrolijk voortgaan van deugd tot deugd, aangevoerd. (Dit schijnt zoo het hoofdbeloop; de Prediker volgt eene methodus tecta, en is dus hier en daar wat moeijelijk te volgen.) De toepassing wordt echter duidelijk aangemeld; zij heeft dezen loop: Dezelfde God, die Israël beweldadigde, bragt onze voorvaders van het Heiden- tot het Christen- en naderhand tot het Protestantendom; Hij bevrijdde ons in de laatste jaren van buitenlandsch geweld en overheersching, door onzen geliefden Koning, tot wiens lof, en tot lof van wiens kroost, het Orgel nu, tot streeling van hart en oor, eens wilhelmus van nassouwen speelt.

Na deze stichtelijke verpoozing van de Godsdienstige aandacht, door dien liefelijken klank en dat heerlijk maatgeluid, ontvangt de Gemeente eene, door het voorbeeld der oude Israëlieten aangedrongene, opwekking tot dankbaarheid en den lof van God, en om nu voortaan door het Orgel liefdevlammen in de borst te doen wekken, en de hoop der zaligheid te verlevendigen. In plegtige aanspraken ontvangen wij mede nog allerlei. Dezelve zijn gerigt aan den Hoogëdelen Heer Gouverneur van Vriesland, aan den Heer Grietman van Hennaarderadeel, en aan de Bestuurders van het Kerkfonds; voorts aan den Orgelmaker, die het kunststuk begon, en aan hem, die het heeft afgewerkt. Ten slotte volgt eene vermaning aan alle aanwezigen.

Reeds de titel vermeldt de bijzonderheid, welke wel niet buiten voorbeeld, maar echter uiterst zeldzaam en dus aanmerkelijk is, dat geheel de Leerrede dichtmaat is; en letterlijk is dit zoo, zonder dat zelfs de gebeden, het Onze Vader (hier tweemaal gevariëerd), aanbeveling van de Armen, zegen, ja zelfs het voorlezen

[p. 642]

van den tekst (Ps. XXXIII:1 en 2 in rijm) eene uitzondering maken: en het is eeniglijk jammer, dat de opwekking tot zingen, hoezeer er bij herhaling gezongen werd, geheel ontbreekt; de Leeraar had anders de Gemeente eens kunnen laten opspringen van vreugd; want een dansje onder den Godsdienst ware bij het wilhelmus van nassouwen niet onaardig geweest!

Wat de dichterlijke waarde betreft, zoo kunnen wij eene vena poëtica aan dezen Prediker niet ontzeggen; en als men eenen enkelen misslag (b.v. het rijmen van handen op planten en van klank op zang, bl. 15 en 26) berispen wil, moet men edelmoedig opmerken, dat deze vlekjes slechts enkele zijn, en door het vinden van den dikwijls moeijelijken weêrklank, b.v. op idsert van eysinga in de woorden Gods genaê, en van jan reinders radersma in lang hierna, overvloedig vergoed worden.

Wij kunnen ons gemakkelijk verbeelden, hoe de Boeren van Spannum deze Leerrede, met dezelfde stomme verbazing, als het Orgel zelf, hebben aangegaapt. Maar, Heer Predikant! Nisi utile est quod facimus, stulta est gloria! En al ware het dan ook bij u, sponte sua carmen numeros veniebat ad aptos, cet. en al is dan ook, hetgene gij zeidet, op zich zelf nog al stichtelijk, wacht u voortaan, als wij u mogen raden, van soortgelijke onvoegzame aardigheden, of aardige onvoegzaamheden. Waarlijk, de Christelijke leerstoel en uw ambt zijn te eerwaardig, dan dat een verstandig man met een: o caput lepidum! bij welk eene zeldzame gelegenheid dan ook, uwe Christelijke vergadering verlaten mag.