Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 634]

Kerkelijke Raadvrager en Raadgever. Iste Stuk. Door Jodocus Heringa, Eliza'sz. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen en J. de Kruyff. 1819. In gr. 8vo. VI en 224 Bl. f 1-16-:

De beroemde Utrechtsche Hoogleeraar heringa levert hier het eerste stuk van een werk, hetwelk, naar de behoefte van den tijd, zijne regtstreeksche betrekking heeft op het Herders- en Leeraarsambt in het Hervormde Kerkgenootschap. Daar hij, sedert zijne aanstelling aan de Hoogeschool te Utrecht, een aanmerkelijk deel van zijnen arbeid meende te moeten besteden aan lessen en oefeningen, geschikt om aanstaande Predikanten met de werkzaamheden, aan dat ambt verbonden, bekend te maken, en hun hoogachting voor hetzelve, zoowel als lust tot eene getrouwe waarneming, in te boezemen, had men hem meermalen opgewekt, om, hetgene hij in zijne huisselijke oefenschool mededeelde, tot een meer algemeen en duurzaam gebruik, te laten drukken. Hiertoe was hij ook, eenigen tijd, niet ongenegen. Doch onderscheidene oorzaken hebben de uitvoering van dit ontwerp vertraagd: en thans schijnt hem de behoefte aan zoodanig een werk genoegzaam vervuld te zijn, door het Handboek voor jonge Predikanten, hetwelk wijlen de Hoogleeraar c. boers in 1807 heeft uitgegeven. Dewijl er, echter, nog veel te wenschen overblijft, en, in onze dagen, de behoefte aan wederkeerige broederlijke raadpleging, zijns inziens, dringender wordt, heeft hij besloten hiertoe behulpzaam te zijn door dit werk, waarvan hij, bij voorraad, niet meer dan jaarlijks twee stukken, van grootte als het tegenwoordige, durft beloven. - Eene vrijere denkwijze, toch, breekt allengs meer en meer door bij de Hervormden; terwijl in vele Gemeenten, daarentegen, nog eene stijfzinnige gehechtheid aan al het oude bestaat. De beoefening der Godgeleerdheid zoowel,

[p. 635]

als de staat der geschillen tusschen de Christelijke Kerkgenootschappen, heeft, in onzen leeftijd, eene niet geringe verandering ondergaan. De broedertwisten in de Hervormde Kerk zijn weggenomen, en er blijft, evenwel, nog een overblijfsel der oude partijschappen bestaan. De groote staatkundige gebeurtenissen in ons Vaderland, verbonden met die der naburige landen, hebben eenen deels gunstigen, deels ongunstigen invloed op de denkwijze, de gemoedsgesteldheid en de zeden des volks. - Voorts onderscheidt zich onze leeftijd door eene meerdere gezetheid ep zuivere taal en kieschen stijl. Het onderwijs op de lagere scholen is verbeterd, en de Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen, aan welke men veel tot die verbetering te danken heeft, gaat ook voort met het verspreiden van velerlei nuttige kundigheden onder den zoogenaamden gemeenen man. Behalve het Zendelinggenootschap, zijn er Bijbelgenootschappen, wier getal nog telkens aangroeit. Sedert eenigen tijd is er, hier en daar, eene inrigting van Armenonderwijs en Zondagsscholen. Er zijn Gemeenten, in welke opzettelijke Kinderpreken gehouden worden. Sedert de komst van onzen Koning tot den troon, wordt er bijzonder gezorgd voor het Godsdienstig onderwijs der Krijgslieden. In eenige aanzienlijke Gemeenten worden, sedert langen tijd, alle of sommige boeken des O. en N. Verbonds, bij vervolg, gepredikt; veel later heeft men, op verschillende wijzen, Bijbeloefeningen ingevoerd; en bij velen ondergaan, te onzen tijde, de inhoud, orde, houding en stijl der kerkelijke redevoeringen eene aanmerkelijke verandering. Behalve dat alles, zijn er nieuwe Synodale verordeningen. - Deze en meer andere onderwerpen, nu, schenen den Hoogleeraar van dien aard te zijn, dat zij, in onze dagen, eene bijzondere raadpleging vereischen. Hij stelt, in kortere afdeelingen, al die verschillende onderwerpen voor, welke thans eene bijzondere aandacht van Hervormde Herders en Leeraars verdienen, en wat er bij dezelve voor hen te vragen en te onder-

[p. 636]

zoeken valt. Ten slotte geeft hij op, wat hij zich zelven door dit werk oplegt en van anderen verzoekt. - Dit is de hoofdzakelijke inhoud van het eerste gedeelte, hetwelk als eene soort van inleiding is.

In het tweede gedeelte wordt gehandeld over de onderscheidene bezigheden, aan het Predikantsambt verbonden. De Schrijver begint met het belang eener algemeene beschouwing. Hij brengt de gewone bezigheden van den Predikant, in zijne eigene Gemeente, tot deze vier, welke hij ieder afzonderlijk ontwikkelt: voorgang en bestier in gemeenschappelijke Godsdienstige oefeningen; onderwijs en vermaning; opzigt en tucht; handhaving der goede orde. Behalve deze gewone bezigheden, heeft de Predikant ook niet zelden eenige buitengewone, tot welke hij als raadgever en als menschenvriend geroepen wordt. Ook heeft hij somtijds ambtsbezigheden buiten zijne Gemeente. Hij heeft, verder, eigene letteroefeningen en huisselijke bezigheden. Op dit alles vestigt de Schrijver ook zijn oog, geeft daarna de verschillende moeijelijkheden voor den Leeraar op, en eindigt dit gedeelte met verschillende hartelijke en gepaste raadgevingen.

Het derde gedeelte is eene gedachtenis aan wijlen den waardigen en voorbeeldigen Utrechtschen Predikant jacobus hinlópen, over welken onze Schrijver in 1803 eene Leerrede heeft uitgesproken, tot tekst nemende Hebr. XIII:17, welke Leerrede alhier in haar geheel gegeven wordt.

Ten vierde vindt men een verslag van de Leger-predikatiën, voor Nederlandsche Krijgslieden gehouden, in den herfst des jaars 1818.

Hierop volgt, in de vijfde plaats, eene bedenking aangaande den zin van het XVIIde Artikel van het Synodale Reglement op de uitoefening van kerkelijk opzigt en tucht.

Eindelijk wordt er een woord bijgevoegd over Bijbeloefeningen.

Uit deze opgave allen van het hoofdzakelijke, in het

[p. 637]

onderhavig stuk vervat, kan ieder zien, welk een groote rijkdom en verscheidenheid van onderwerpen zich in hetzelve bevindt. Maar, om er een vollediger denkbeeld van te hebben, om over derzelver gepastheid in onze dagen te kunnen oordeelen, moet men het werk zelf lezen. Men ziet er overal den man in, die zijn onderwerp volkomen meester, en diep doordrongen is van het gevoel der voortreffelijkheid van het predikambt, zoowel als van de begeerte om anderen nuttig te zijn. Men ziet er den man in, die de grootste gemoedelijkheid en naauwgezetheid paart met de redelijkste, helderste en opgeklaardste denkbeelden. Van zijnen stijl en voordragt spreken wij niet: deze is bekend, als ongemeen zuiver, duidelijk, keurig en zaakrijk. Wij weêrhouden ons, dus, van alle aanbeveling, en twijfelen niet, of dit werk zal van velen gelezen worden en veel nuts stichten. Mogten den hooggeschatten Schrijver nog lang de noodige krachten bijblijven, om dit werk met lust en ijver voort te zetten, en hij in de bewustheid der heilzame uitwerkingen van zijne edele pogingen de aangenaamste belooning vinden!