|
| |
Galerie historique des Contemporains, ou nouvelle Biographie, etc. Tome V. 1 et 2 Partie, 444 pages; Tome VI. 1 et 2 Partie, 446 pages. 8vo.
Dit werk, hetwelk met ongewonen spoed wordt voortgezet, verliest daarmede althans niets aan belangrijkheid. Wij vinden in deze twee Deelen, die van de letters FOY - MAR loopen, zeer vele, voor de nieuwste Geschiedenis van Staat en Letteren allerbelangrijkste, Artikelen, zoo als van frederik willem II en III, Koningen van Pruissen, george III, Koning, en george, Prins Regent van Engeland, willem (guillaume) I, Koning der Nederlanden, en willem frederik george lodewijk, Prins van Oranje, willem frederik, Koning van Wurtemberg, gustaaf III en IV, Koningen van Zweden, hardenberg en haugwitz, bekende Pruissische Staatsdienaars, andreas hofer, de willem tell van Tyrol, maar minder gelukkig dan deze, jan III, Koning van Portugal en Brazilië, joachim murat, gewezen' Koning van Napels, zeer uitvoerig bewerkt, en met vele belangrijke bijzonderheden, doch geheel tot lof van den opgeworpen' Koning, wiens teregtstelling men eenigermate met die van lodewijk XVI durft verge- | |
| |
lijken, alsof de afstand niet onmetelijk ware tusschen den zachtaardigsten vader zijns volks en den vreemden fortuinzoeker en veroveraar, die deel had aan den moord van enghien (waarvan men niet spreekt) en van Madrid, dien men zoekt te verschoonen! - jozef en lodewijk bonaparte, gewezene Koningen van Spanje en Holland, beide tegen hunnen wil, kosciusko, Keizer leopold II,
lodewijk XVI en XVlII, Koningen, en maria antoinetta, Koningin van Frankrijk (vrij onpartijdig behandeld), maria louisa, de Infante van Spanje en de Keizersdochter, madisson, President van Amerika (gedurende den Oorlog met Engeland van 1812-1814); - in het letterkundige vak onder anderen galvani, gibbon, goerres, göthe, herschel, de beide humboldts, klaproth, kotzebue (de Schei- en Delfstofkundige, en zijn Zoon, de Oostersche taalkenner), lacépède, laharpe (de Fransche Letterkundige en de Zwitsersche Opvoeder van Keizer alexander), lagrange, lalande, lamarck (de Kruidkundige), lancaster (deszelfs manier van onderwijs wordt, volgens den ouden Reiziger piëtro della valle, heel uit Indië afgeleid), laplace, marmontel en marron. Onder de vele min algemeen bekende bijzonderheden dezer Geleerden teekenen wij aan, dat galvani tot zijne gewigtige ontdekkingen aanleiding bekwam door het toeval, dat hij voor zijne zieke vrouw een afkooksel van kikvorschen willende gereed maken, een der bedienden met het ontleedmes de spieren van den afgehaalden kikvorsch aanrakende, daarin eene krampachtige beweging ontdekte; dit werd ook door Mevr. galvani opgemerkt, met het losraken der elektrieke stof in verband gebragt, en deed het Galvanismus geboren worden. Wij deelen deze Anecdote mede, zoo als wij haar vinden, zonder voor de waarheid in te staan, ons voor het overige verheugend, in galvani tevens een uitstekend braaf man te leeren kennen, die, onder de
wij- | |
| |
len Cisalpijnsche Republiek, liever zijnen post opofferen, dan een' eed tegen zijn geweten afleggen wilde. Herschel, de groote Starrekundige, was, als een Duitsch muzikant bij de troepen, met zijn' vader uit Hanover naar Engeland gekomen, en bleef de muzijk als hoofdzaak (als Organist) tot zijn vier en veertigste jaar beoefenen; ondertusschen had hij, tot uitspanning, de wis- en starrekunde geleerd, en zelf teleskopen vervaardigd, waarmede hij in 1781 de Planeet Uranus ontdekte. Nu was de bestemming van zijn leven bepaald: achtervolgens maakte hij, door Koninklijke mildheid begunstigd, teleskopen van 40 voet, en deed, met behulp zijner zuster, de belangrijkste ontdekkingen aan den Hemel, waarvan die omtrent de nevelstarren de meestbekende zijn. Van onzen landgenoot marron doet het ons leed, hier een' minder vereerenden trek te vinden. Tijdens de schrikkelijke vervolging der Protestanten in het Zuiden van Frankrijk (1815) moet hij aan het Genootschap te Londen, hetwelk zich die zaak aantrok, op eenen wenk van hooger hand, eenen brief geschreven hebben, die de gruwelijke daadzaken loochende, en dus den ijver van de geloofsgenooten der lijders voor derzelver belang deed verflaauwen. Ook omtrent de verdienstelijke mannen, althans bekende namen, uit onze Noordelijke Nederlandsche gewesten zijn deze beide Deelen vooral niet minder rijk dan de vorige. Wij vinden hier korte, maar doorgaans naauwkeurige, berigten wegens het leven en de werken van gockinga, gogel (met vermelding zelfs van deszelfs tegenwoordig beroep van Blaauwselfabrikeur te Overveen), goldberg, den gewezen' Commissaris van Oorlog van der goltz, goudriaan (vooral zeer naauwkeurig en uitvoerig), gratama,
greve (te regt un des plus savans Orientalistes de l'Europe genoemd; een lof, welke kennis aan den man onderstelt, die niet door allen is gewaardeerd), m.c. van hall, hamelsveld (door stootende drukfouten, zoo als van selwoeck voor schroeckh en van
| |
| |
ijpers voor ijpeij, ontsierd), van hasselt, helmers (met bilderdijk, feith en tollens onder de hoofdsieraden van onzen zangberg geteld: wij zouden hem die eer liefst onmiddellijk na deze puikdichters aanwijzen; immers deze drie zijn de besliste lievelingen der Natie en van den goeden smaak: hoe hartverheffend en wegslepend ook helmers gedicht hebbe, gekuischte smaak heeft hem toch nu en dan ontbroken), hoeufft, onze groote g.k. van hogendorp, met zeer belangrijke bijzonderheden omtrent zijne vroegere jaren, in Pruissischen dienst, in Amerika bij washington, op aanbeveling van franklin (hun geest bleef hem bezielen!), als Officier in de Gardes du Corps van den Stadhouder (in zijne volle montering ontving hij den akademischen graad); het latere is meer bekend, - Burgemeester van hogendorp (de derde van dezen eerbiedwaardigen naam worde vergeten!), van der hoop, hultman, janssens, een bij uitstek belangrijk Artikel, met trekken, die dezen staats- en krijgsman tot eere strekken; zelfs napoleon waardeerde zijne manhaftige verdediging van Java, en noch dit, noch het vroegere verlies van de Kaap is hem te wijten; janssens had, op het beslissend oogenblik der inlijving, een gesprek met napoleon, waarvan men natuurlijk den inhoud niet weet; lang was het stilzwijgen daarop van den tiran, doch hij brak het af met de bepaling van Hollands ondergang! - van kampen, kantelaar, p.l. van de kasteele, Prof. van de keessel, kemper, met eenen vereerenden trek voor den Heer van maanen, die den
vrijheidlievenden Hoogleeraar, bij napoleon wegens zijne brieven tegen het Fransche Koningschap in het oog geloopen, daarover niet in regten wilde vervolgen; kemper wordt ook verdedigd tegen de aanvallen van den Schrijver der Vertraute Briefe, - kinsbergen (wiens verdiensten als Zeeheld tegen de Turken, in den Oorlog van 1786, als voorlooper der latere En- | |
| |
gelsche Manoeuvres, worden aangewezen), koning (Schrijver van de bekroonde Verhandeling over de Drukkunst, met wien de berigtgever zeer in gevoelen verschilt), konijnenburg, kraijenhoff, Prof. d.j. van lennep, g. van lennep, j. van der linden, a. loosjes (onder zijne talrijke geschriften wordt welligt het beste, de Zedelijke Verhalen, ook de Hillegonda Buisman, niet genoemd), loots (onzes inziens zeer juist beoordeeld), lulofs (zeer naauwkeurig, waarin zelfs het allerjongste voortbrengsel van den Hoogleeraar, over de Duitsche taal en taaltakken, is opgenoemd), luzac, wiens groote verdiensten omtrent de Staatkunde, door middel der Leydsche Fransche Courant, die geheel Europa las en goedkeurde, vooral niet vergeten worden; doch waarbij de kleine onnaauwkeurigheid is ingeslopen, dat de Schrijver van Hollands Rijkdom, de Advocaat elias luzac, met etienne luzac, den Oom des Hoogleeraars en eigenaar der gemelde Courant, wordt verward, - de Baron van lijnden van hoevelaken, en de Minister c.f. van maanen. Men ziet uit deze eenvoudige opnoeming, hoe gewigtig deze bijdragen zijn, ook voor onze letteren staatkundige Geschiedenis, vooral wanneer wij er
bijvoegen, dat zij genoegzaam alle het werk zijn van onzen kundigen Landgenoot, die dit vak in de vorige Deelen zoo wèl heeft vervuld. Op zulk eene wijze kunnen ook onze zuidelijke landgenooten, en zelfs de Franschen, eenigermate den rijkdom van een landje, dat zij veelal verachten, aan bekwame mannen en kundige Schrijvers, leeren kennen. Doch wij meenen wèl onderrigt te zijn, dat de Artikelen over Hollanders door de Redactie van dit werk niet altijd gaaf opgenomen worden, en veeltijds eene bekrimping moeten ondergaan; terwijl men de plaats aan onbeduidende wezens of Charlatans, gelijk Mevr. manzon, verkwist. De geest is wel in vele Artikelen bezadigd, en heeft een' zweem van onpartijdigheid; maar, terwijl men plegtig
| |
| |
protesteert met napoleon niets te maken te hebben, schittert toch de vooringenomenheid met dien geesel des menschdoms nog maar al te dikwerf door. Men bejammert het lot van eenen man, die slechts de minste toegeeflijkheid behoeft, om op nieuws Europa in eene zee van rampen te dompelen. Het pligtmatig gedrag van Sir hudson lowe, die dezen tijger aan de ketting houdt, wordt un luxe d'inhumanité genoemd, dat den armen man een' langzamen dood zal doen sterven. Neen! elk okshoofd wijn, hetwelk de balling bekomt, om de knagingen van zijn geweten te smoren, om de schimmen der duizenden en honderd duizenden slagtoffers van zijne helsche staatkunde - die nog in de gevolgen voortleeft - uit het oog zijner ziel te verdrijven, is eene luxe van menschelijkheid, die hij niet verdient. Wat sterven betreft, daaromtrent kunnen zijne vrienden zich gerust stellen: St. Helena is gezond. In het Artikel marmont vertoont zich de geest der Schrijvers nog duidelijker. Het gedrag van dien Veldheer, die aan de stem der menschelijkheid en des Franschen Senaats gehoor gaf, en zijn lot van dat des nooit verzaden veroveraars scheidde, die kort te voren Parijs had willen doen in de lucht vliegen, wordt verraad genoemd; terwijl men even te voren zelf had moeten bekennen, dat een ander gedrag de worsteling zou hebben kunnen verlengen, die alsdan zeer heilloos voor de menschheid ware geworden. Wij behoeven niet te zeggen, dat de Artikelen, door onzen Landgenoot medegedeeld, een' geheel anderen geest ademen, en onbewimpeld hulde doen aan de grondbeginselen der Omwenteling van 1813; beginselen, die ons, in weêrwil van alle tusschenkomende omstandigheden, heilig moeten blijven.
Wij verlangen naar de voortzetting dezer gewigtige en over het geheel wèl volgehoudene onderneming. - Hier en daar worden wij op Supplementen gewezen, die alsdan de onnaauwkeurigheden en gebreken van verscheidene Artikelen kunnen verbeteren.
|
|
Auteursrechtvrij