Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 541]

Boekbeschouwing.

Geschiedenis der Menschheid naar den Bijbel, door Herman Muntinghe. XI Deelen.

(Vervolg van bl. 504.)

In het vierde Deel bepaalt zich de geschiedenis al naauwer tot het geslacht van Abraham, of het volk van Israël. Dit in het oog houdende, treden wij in het vierde Tijdperk, van Mozes tot op Jezus Christus.

God openbaart zich nu aan een geheel volk, door hetwelk Hij de andere wilde gelukkig maken; en het onderwijs, hetgene dit volk behoefde, ging best in den vorm van wetgeving. Om hetzelve te kunnen behartigen, moesten zij eerst van zwervende stammen een gevestigd volk worden, afgescheiden van andere; maar ook die beschaving ontvangen, waardoor zij voor zulk eenen gevestigden staat geschikt werden. Noodzakelijk was het, dat dit onderwijs van denzelfden inhoud zijn moest als dat, wat de eerstvaders ontvangen hadden; dat de grondslag aller opvoeding moest wezen: dienst van den éénen waren God; dat de voorgeschrevene eerdienst zijns waardig moest zijn, geheel berekend ter bevordering der zedelijkheid, evenredig aan de vatbaarheid des volks; en dat God de leiding van de lotgevallen des volks ook tot onderwijzing bezigde.

De geschiktheid van Israël, om tot zulk een belangrijk doel gebruikt te worden, lag in deszelfs, boven die van andere volken uitmuntende, nog overgeblevene kennis aan den éénen waren God, die door de hoogachting voor de voorvaders werd levendig gehouden, en door geschiedenissen, liederen enz., juist bij hen, voortgeplant.

Schoon God de leidsman van Israël was, werd er toch veel overgelaten aan de eigene geschiktheid van

[p. 542]

Mozes, die onderwezen was in al de wijsheid der Egyptenaren, bedreven in de oude geschiedenis van het menschdom, inzonderheid van de Israëlieten, verhevene denkbeelden van Godsdienst en zedekunde, een edel karakter, vurigheid van geest, standvastigheid en kloekmoedigheid bezat, en dus, te meer daar de Voorzienigheid hem door de leiding zijner lotgevallen ook bewerkte, buitengewoon geschikt was ten wetgever en legerhoofd van Israël. Deze geschiktheid werd ten laatste nog ondersteund door Mozes kennelijke gemeenschap met Jehovah en wondervermogen; terwijl ook alles, van de roeping van Mozes aan, zóó was ingerigt, dat en Pharaö, en de Israëlieten, en Mozes zelf, zijne Goddelijke zending en roeping konden erkennen.

De eerste gebeurtenissen, bij den uittogt van Israël uit Egypte, waren berekend, om aan de wereld en aan Israël diepen indruk te geven van Jehovah's magt; en daarom is die uittogt zulk eene belangrijke zaak. De omweg, welken het volk nemen moest, gaf gelegenheid ter oefening van deszelfs vertrouwen, en tijd aan God, om zijn plan hetzelve al meer en meer te doen merken; en de veelheid der wonderen was voor een volk, als de Israëlieten waren, zeer noodzakelijk.

Na zoo vele voorbereidingen en opleidingen tot vertrouwen, was dan eindelijk de tijd daar, dat Jehovah zich bijzonder aan Israël als Wetgever en Koning kon openbaren. Dit gebeurde door de mededeeling eener grondwet, welker inhoud en afkondiging geheel naar de behoeften des volks berekend was. De wet der tien geboden was, naar den toenmaligen zedelijken en burgerlijken toestand van Israël, voor hetzelve allernoodzakelijkst.

Het volk wist dan nu, door tien eenvoudig en duidelijk voorgestelde geboden, dat Jehovah de Schepper, Heer en Regeerder was van hemel en aarde, en dat volkomene gehoorzaamheid aan Hem de bron was van al het waar geluk, en omgekeerd. Het geheel gebouw, nu, der Mozaïsche inrigtingen, op dezen grondslag op-

[p. 543]

gerigt, stemde, in de hoofdzaak der Godsdienst- en zedeleer, volmaakt overeen met die der eerstvaderen; en, schoon, bij de algemeen heerschende zinnelijke denkwijze over de Godheid, ook Mozes inzigt in de geheel geestelijke natuur van God nog vrij beneveld was, moet men zich toch verwonderen over de verhevene en waardige denkbeelden, die de, aan een afgodisch hof opgevoede, man aan den dag legt. Kennis aan den toestand na den dood had Mozes, bewezen, ook; maar de toestand des volks liet niet toe, zulks naar eisch te ontwikkelen. - Ook de Godsdienstplegtigheden, den Israëlieten door Mozes voorgeschreven, waren niet geheel nieuw. Maar geheel aan de Mozaïsche inrigting eigendommelijk was het, dat Jehovah, in den sterksten zin van het woord, als de eenige God werd voorgesteld, en tevens als bezittende ook zulke eigenschappen, die Hem alleen voor het ideaal der hoogstmogelijke volkomenheid deden erkennen - dat Jehovah het menschdom tot erkentenis van die volmaaktheden opleidde, welke met deszelfs omstandigheden te dien tijde het best strookten - dat de wijze, waarop men van de Godheid dacht en sprak, nog zeer menschelijk en zinnelijk was - dat Gods onvergelijkelijke kracht tevens, als verzeld met verbazende wijsheid en kundigheid, wordt voorgesteld, zoodat Hij daardoor de bron en werkmeester zij van alles, wat wij ook te dien opzigte groot en buitengemeen bij de menschen vinden, b.v. van buitengemeene wijsheid, van bijzondere bedrevenheid in schoone kunsten, enz. En dit vermogen in God wordt in Mozes schriften met den bijzonderen naam van den geest van God betiteld; welk denkbeeld zeer oud is, en natuurlijk bij de menschen ontstaan is; maar men moet de latere, meer ontwikkelde openbaring hier niet inschuiven - dat Jehovah zich aan Mozes openbaarde door eenen bovenmenschelijken Gezant, eenigzins anders echter dan voormaals bij de eerstvaders. Was dit Jezus Christus? Genoeg, het was voorbereiding tot de latere zinnelijke openbaring van God in Je-

[p. 544]

zus Christus - dat de betrekking, welke God tot Israël aannam, Godsregering of Theokratie genaamd wordt, en op deze betrekking een geheel nieuw stelsel van Godsdienstige en staatkundige orde werd opgerigt.

Mozes ontleende zijne wetten ten deele uit de natuur, ten deele uit de gewoonten der voorvaderen, ten deele ook zijn die gevormd naar de zeden en wetten der Egyptenaren, en een groot gedeelte, eindelijk, is herkomstig uit den toenmaligen toestand en de toenmalige behoeften van het Israëlietische volk. - Mozes zocht door zijne wetten de Israëlieten eerst tot goede menschen, en daardoor tot goede burgers te vormen; tot dat einde verbond hij ten allernaauwste menschendeugd en menschengeluk met Israëlietische burgerdeugd en burgergeluk; beiderlei soort van geluk en deugd grondvestte hij op gezuiverde Godsdienstige denkbeelden en gevoelens; hij zocht alles te weren, wat niet alleen aan de deugd, maar tevens ook aan de gezuiverde Godsdienstige denkbeelden en gevoelens van het volk kon schadelijk zijn; hij maakte zelfs de burgerlijke inrigtingen, zoo veel mogelijk, dienstbaar aan de bevordering van deugd en Godsdienst, en in dit alles schikte hij zich wijsselijk naar de denkbeelden en vatbaarheden van het Israëlietische volk.

De Mozaïsche wetgeving had betrekking op de volmaaktere opvoeding van het menschdom door het Evangelie, doordien zij vooreerst diepen indruk gaf van de verfoeijelijkheid der zonde, maar ook van Gods bereidvaardigheid, om een offer voor dezelve aan te nemen. Hieromtrent konden, ten minste zeer algemeene, verwachtingen voor de toekomst bij den denkenden Israëliet ontstaan. Het is ook duidelijk, dat de Mozaïsche wetgeving eenen zeer voordeeligen invloed op de zedelijk-Godsdienstige beschaving van het Israëlietische volk (welke wijsheid en beschaafdheid ook andere volken boven hetzelve mogen bezeten hebben) heeft gehad; en zij was voor dien tijd zekerlijk de beste.

Daar de Israëlietische staat in menig opzigt met an-

[p. 545]

dere staten der oudheid gelijk stond, kwam derzelver betrekkelijke wetgeving ook in menig punt overeen, b.v. in de vermenging van staatkunde met zedekunde; echter was die van Mozes veel voortreffelijker. Hij alléén kon naar waarheid zeggen, zijne wetten van God ontvangen te hebben; in haar waren de denkbeelden aangaande God veel zuiverder; zij vormden de menschen meer tot zachtaardigheid, en werkten meer den lediggang tegen, dan die van Lykurgus; zij straften menschelijker, dan die van Drako; gingen het bijgeloof te keer, hetgene die van Solon niet deden. Met één woord, Mozes wetten zorgden voor Godsdienst en zedelijkheid; die van andere wetgevers niet.

De indrukselen, door de wetgeving op Sinaï veroorzaakt, duurden bij het zinnelijke volk niet lang. Het maakte zich aan vele oproeren schuldig. Het bleef onbeschaafd en zinnelijk; in den Godsdienst prachtlievend, onkiesch. De gewijde Geschiedenis schetst het ons volkomen, gelijk menschkunde het verwachten zou. Deszelfs lotgevallen zijn overeenkomstig met de bedoelingen, die God met hetzelve had. Ook ongewijde Schrijvers staven de echtheid der gewijde geschiedenis van Israël. Beschouwing van andere volken in dit tijdvak leert, dat Israël toch in zedelijkheid boven alle uitmuntte.

(Het vervolg hierna.)