Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Gezondheidsboek; behelzende: wat er al, tot behoud van ligchaamswelvaart en sterkte, reeds bij de opvoeding en verder tot op den ouden dag, ten aanzien van lucht en weder, reinheid, kleeding, spijs en drank, oefening, rust, slaap, gemoedsgesteldheid, zintuigen, vooral oogen, tanden enz., moet worden in acht genomen. Onder vergelijking van menigerlei waarnemingen van in- en uitlandsche Geleerden. Naar het Engelsch van A.F.M. Willich, M.D. II Deelen. Te Rotterdam, bij J. Immerzeel, Jun. 1818. In gr. 8vo. Te zamen 774 Bl. f 5-12-:

Ook na het vrij algemeen verspreide werk van den beroemden hufeland, kan men dit Gezondheidsboek

[p. 520]

geenszins als overtollig beschouwen. Het behelst eene reeks van op ondervinding gegronde en door wetenschappelijke kennis opgehelderde leefregelen, welke duidelijk en in eenen levendigen stijl worden voorgedragen. Daarenboven treedt het minder in geneeskundige bijzonderheden dan hufeland, waardoor diens werk wel eens gevaarlijk wordt in de handen van menschen, welker ontstemde zenuwen en levendige verbeelding hun alle kwalen en ongemakken, waarvan zij hooren of lezen, doen gevoelen; en het geeft ook minder aanleiding tot het verkeerd behandelen van wezenlijke ongesteldheden, door zoogenaamde huismiddeltjes. Daarentegen mist het de geleidelijke orde en de beknoptheid van het werk des Duitschen Hoogleeraars, is niet vrij van noodelooze uitweidingen, b.v. over de zedelijke opvoeding der kinderen, in het eerste, de verschillende theoriën aangaande de voortteling, in het tweede Deel, en gaat wederom belangrijker onderwerpen onaangeroerd voorbij, b.v. de vergiften. In de wetenschappelijke beschouwing van sommige stukken, is de Schrijver, wiens werk in 1799 uitkwam, ook wel eens wat ten achteren, en wordt dit door den Vertaler niet altijd even gelukkig aangevuld; b.v. de scheikundige beschouwing des dampkrings, Iste D. bl. 145; die van de melk, IIde D. bl. 10; de beschouwing der waterstoflucht, als geschikt ter verlichting, Iste D. bl. 150, in de noot; der zoutzure magnesia, als de rotting bevorderende, IIde D. bl. 15, in de noot, enz. In enkele dingen meenen wij ook van den Schrijver te moeten verschillen. Roggebrood b.v. achten wij zoo ligtverteerbaar niet. Onze ondervinding heeft ons altijd het tegendeel geleerd. - Wij stemmen ook niet in met zijnen uitbundigen lof van de aardappelen. Zij mogen in Engeland beter zijn; maar bij ons zijn zij, als hoofdvoedsel, niet gezond. Men moet er dan te veel van eten, om gevoed te worden; dit verslapt de maag en ingewanden, onder anderen door de groote hoeveelheid van drekstoffen, en geeft aanleiding tot allerlei verstop-

[p. 521]

pingen. - Vreemd vinden wij het ook, als eenen algemeenen regel gesteld te zien, dat men meer moet drinken, dan eten. Dit verschilt zoo zeer, naar de verschillende gestellen, dat er zich niet wel een algemeene regel op laat vinden. Menschen, die weinig drinken, weinig behoefte tot drank hebben, vonden wij veelal sterker en gezonder. Veel drinken wordt nog veel eerder eene behoefte, dan veel eten; en dan maakt het de spijsvertering altijd moeijelijk. - De manier, waarop de Schrijver, IIde D. bl. 225, de haperende ontlasting wil bevorderd hebben, zal, althans in ons Land, weinig uitrigten. Bij ons hindert dezelve meest óf zeer phlegmatieke gestellen, óf zulke, die, door eene zittende levenswijze en veel werken met het hoofd, trage ingewanden hebben. In beide gevallen is het beter, de ingewanden door zachtprikkelende en de veerkracht vermeerderende middelen te helpen. Best is het, echter, al de geneesmiddelen daar te laten, en door vermeerdering van beweging, herhaalde wrijving van den onderbuik, enz. te zien de zaak te bevorderen, en inmiddels weinig voedsel te nemen.

Deze weinige aanmerkingen zullen zeker in het oog van onze Lezers de waarde van dit werk even min verminderen, als de gedeelten van het werk, welke er ons aanleiding toe gaven, zulks in onze oogen doen. Wij twijfelen geenszins, of men zal zich op dit Gezondheidsboek, als op een' veiligen gids, kunnen verlaten.

In de inleiding en de twee eerste afdeelingen leert ons de Schrijver de nuttigheid eener gezondheidsleer, uit de behoefte van den mensch, in zijnen tegenwoordigen, verzwakten toestand, en uit de menigvuldige verkeerd uitgevallene pogingen tot behoud van den dierbaren schat der gezondheid, kennen en waarderen. De slotsom van dit onderzoek is niet bemoedigend; en het spijt ons, dat wij den Schrijver geen ongelijk kunnen geven in de donkere schets van de hier plaats hebbende verkeerdheden. Te ver gaat hij, echter, met het menschdom te beschouwen als in eenen staat van toenemende verzwakking. Dit moge het geval zijn met enkele volken, of liever enkele volksklassen, met het menschdom, als een geheel beschouwd, is dit zeker het geval niet. Daarenboven bestaat de kracht van den mensch niet alleen in spierkracht, in gehardheid tegen het weêr, enz. Dit verliest

[p. 522]

men wel eens uit het oog, bij de vergelijking van het tegenwoordige geslacht met dat der vaderen.

In de derde afdeeling vinden wij zeer vele even zoo eenvoudige als belangrijke grondregelen, bij de physieke opvoeding van kinderen; hoewel wij daaraan, bij ons, in de belangrijke werkjes van hufeland, van bakker, van vitringa coulon en van schrant, minder behoefte hebben.

In de overige zeventien afdeelingen beschouwt willich den volwassen' mensch, in de verschillende omstandigheden, welke betrekking hebben tot zijne gezondheid. Hier dringt hij, onder anderen, aan op de meestmogelijke zuivering en verversching der lucht binnenshuis; op de verharding des ligchaams tegen de veranderingen van het weêr; op de grootste zindelijkheid, vooral ten aanzien van de tanden; op de groote nuttigheid van het laauwe bad, boven het koude, en van het luchtbad. Ten aanzien der kleeding treedt hij in vele bijzonderheden, niet alleen wat de stof, maar ook wat den vorm betreft. Hoezeer het dragen van wol aanprijzende, raadt hij het toch zeer af aan jonge gezonde menschen. De laarzen keurt hij af, zoo ook alle banden, als stremmende de ongevoelige uitwaseming, wier groote noodzakelijkheid, en niet genoeg in acht genomen onderscheid van het zweeten, hij elders doet opmerken. - Even belangrijk als uitvoerig is zijne beschouwing van het voedsel, niet alleen de hoedanigheid en hoeveelheid, maar ook de manier van toebereiding, de wijze en tijd van het gebruik nagaande. Strengelijk keurt willich onder anderen af het haastig eten, het drinken tusschen het eten, het laat eten, enz. De afdeelingen over de zorg voor de zintuigen, over ligchaamsoefening en rust, over slapen en waken, zijn met geene mindere vlijt bewerkt. Bijzonder geeft hij eenige middelen aan de hand ter voorkoming van de thans zoo algemeene kortzigtigheid. De nadeelen van het veelal zoo zeer aangeprezen staan bij letterarbeid zijn hem niet ontsnapt; die van het lang slapen, zoo schadelijk vooral voor veel zittende en weinig werkende menschen, even min. Hij geeft vele gewigtige lessen over de huwelijksgemeenschap. - In de afdeeling over de schijndooden, enz. deelt hij eenige zwarigheden mede, betrekkelijk de, in Duitschland ingevoerde, lijkenhuizen, welke het onvoldoende van dien maatregel aantoonen.

[p. 523]

De kundige Vertaler heeft, vooral in de negentiende en twintigste afdeeling, veel van het zijne bijgevoegd, waarvoor wij hem dank verschuldigd zijn, in het bijzonder voor het medegedeelde nopens de koepokinenting, het koude bad, dat slechts onder zekere bepalingen wordt aangeprezen, het zwemmen en het schaatsenrijden, hetwelk voor de gezondheid dikwijls zeker zeer nadeelig kan worden, enz. De bijzonderheden aangaande het dierlijk magnetismus, van elders genoeg bekend, komen ons voor, hier minder op hare plaats te staan; zoo ook eenige hier en daar bijgebragte aanmerkingen, de uitlegging der H. Schriften betreffende. Wij laten dezelven in hare waarde; maar zij treffen hier zeker geen doel, en kunnen velen, die dit werk anders met nut zouden gebruiken, een vooroordeel tegen hetzelve doen opvatten.