Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Geschied- en Letterkundig Mengelwerk van Mr. Jacobus Scheltema. IIden Deels 1ste Stuk. Te Amsterdam, bij H. Gartman. 1818. In gr. 8vo. 252 Bl. f 2-:-:

Wij ontvangen - volgens de gewoonte van sommige nieuwere Schrijvers - hier weder de voorheen afzonderlijk gedrukte Redevoering van den Heer scheltema over de Brieven van p. cz. hooft, in welks Voorberigt eene drukfout of iets dergelijks moet zijn ingeslopen; immers de Heer scheltema zegt, in éénen adem: ‘dat de aftrek geenszins overeenkomstig is geweest aan de goedkeuring der verstandigen, (!) en dat er slechts een gering getal exemplaren in de wereld is.’ Hoe rijmen wij dat? Is misschien de oplaag te klein genomen? Of is het woord gering slechts betrekkelijk? Wij hebben in der tijd deze Redevoering, met bewondering voor het voorwerp derzelve, gelezen, en voelden ons geheel verplaatst in de zalige dagen van frederik hendrik, en op den Parnassus van Nederland, Muiden's kasteel. Zoo dit, in die mate, bij al de Lezers van scheltema het geval is geweest, heeft deze Redevoering gewis haar doel volkomen bereikt. - Het tweede stuk is een Brief van maria van reigers-

[p. 471]

berg aan haren h. de groot, wel niet bijzonder merkwaardig voor de Geschiedenis, maar ons toch dierbaar, als eene hartelijke mededeeling van eene der edelste Nederlandsche Vrouwen aan een' der grootste Nederlandsche Mannen. De Weduwe van barneveld, vossius, erpenius, heinsius, uitenbogaard, episcopius enz. komen daarin voor. De brief werd in 1624, op de eerste reis van maria naar het Vaderland, (toen nog de hette der vervolging duurde) geschreven. - Van een' geheel anderen aard zijn de zoogenaamde burlesque Notulen der Staten van Zeeland door m. michielszon, die de Heer scheltema, naar het ons voorkomt, slechts uit overdrevene zucht voor onbekende vaderlandsche stukken heeft doen kennen. De verzen zijn lam en zwak, de boert is flaauw, de taal gemeen en plat proza, zoo als thans geen ambachtsman zou schrijven, de meeste personen zijn onbekend, en het gebeurde zelve beteekent waarlijk niet veel, ten minste in de medegedeelde proeven. (Door eene drukfout staat op bl. 117. 13 Junij 1696, in plaats van 1676; gelijk uit het daarop volgende dadelijk blijkt.) De toepassing van onzen Verzamelaar is nog het beste aan dit stuk: dat het in den ouden tijd toch ook al zoo heilig en gelukkig niet toeging, als men wel denkt. - Het kort Berigt aangaande de thans bestaande Ridderorden in Europa kan misschien zijne waarde hebben voor leden van het Hoog Heraldiek Collegie; wij roturiers, die geene Ridders zijn, en er geene pijp tabak voor zouden geven, stellen er geen gewigt in. - Van veel meer belang is het berigt aangaande het werk van l.j. van der vynckt, Lid van den Raad van Vlaanderen, getiteld: Troubles des Pays-Bas. Van dit werk, op last van den Graaf van cobentzl ontworpen, hebben wij de Hoogduitsche vertaling gezien: dezelve bevat, gelijk de Heer scheltema te regt aanmerkt, een schat van Anecdoten en kleine, doch gewigtige trekken, tot de Geschiedenis van den Spaanschen Oorlog betrekkelijk; maar het is er verre af, dat, gelijk schlosser

[p. 472]

(schlözer?) beweert, de Historie der Vereenigde Nederlanden daardoor eene groote verandering, ja omsmelting ondergaan zou. Veelmeer behoort van der vynckt tot de gematigde Spaanschgezinde Schrijvers, waarvan ons bentivoglio een modél oplevert, gelijk strada (die echter ook zijne groote, door de onzen wel eens te weinig geschatte, waarde bezit) onder de gestrengere Schrijvers dier partije de eerste plaats bekleedt, en ook aan van der vynckt vele bouwstoffen heeft geleverd. - Het berigt aangaande de laatste levensjaren van lumey vult eene gaping aan in de Geschiedenis, ten aanzien van het hoofd der Watergeuzen, die, bij al zijne ruwheid, toch, met de rijk en anderen, door het innemen van den Briel, den grond tot onzen Staat heeft gelegd. - Nu volgen eenige kleine stukjes, tot 's lands staat- en letterkundige Geschiedenis betrekkelijk; als: Resolutie der Staten van Holland en Westvriesland, bij het gedane aanbod der werken van j. cats; Aanschrijving der Gedeputeerde Staten van Holland, wegens de Omwenteling van 1640 in Portugal; Opdragt der Bijbelsche Gezangen van l. bake aan k. van beuningen, (die niet alleen een groot Staatkundige, maar ook Letterminnaar, en in zijnen suffenden ouderdom Theologant was) een zwierig, misschien voor proza wat al te zwierig stuk; gelijk het volgende: pieter de groot aan jakob westerbaan, (reeds vóór het dichtstuk Ockenburg gedrukt) veelligt wat al te laag bij den grond blijft, om waarlijk poëzij te heeten. - Aardig is de Anecdote van Burgemeester hasselaar, het onverwachte Huwelijk; geestig moeten de Schetsen van potter zijn, waarin een jager door de dieren, die hij belaagt, gevonnisd en ter dood gebragt wordt. - Wij denken, dat alle jonge Lezers, op hunne vrolijke partijen, wel gaarne zoo een' goeden jupiter bij zich hadden, als die, waarvan wij op bl. 248 gewaagd vinden. - De vergissing van het Leidsche gemeen, dat den Uil van pallas voor den Valk van Prins willem hield, is koddig. -

[p. 473]

Kortenaar moet ook al niet veel van Ridderorden gehouden hebben, toen hij het groote dier (de Olifantsorde) niet zonder eene lijfrente voor hetzelve wilde aannemen.

Ziedaar den aangenaam verscheidenen inhoud van dit Stuk. Eerlang zullen wij van het tweede Stuk dezes Deels verslag doen.