Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Verhandelingen, Redevoeringen en losse Geschriften. Door J.H. van der Palm. IIde Deel.

(Vervolg en slot van bl. 428.)

II. Verhandeling over de Arabische Poëzij. In dit tweede stuk wordt ons met eene losse hand de Arabische dichtkunst afgeteekend in eene soort van schilderij, waarin hare voornaamste trekken zeer natuurlijk in verschillende kleinere beelden worden voorgesteld; terwijl daarenboven een groot beeld zich vertoont, hetwelk de meeste trekken dier poëzij op geene onbevallige wijze vereenigt; en naast hetzelve beschouwt men een ander, eenigzins gelijkend, doch veel bevalliger beeld. In de eerste plaats, namelijk, wordt in het algemeen over den aard der Arabische, bijzonder der oudere, poëzij gesproken, en deze uit den aard der Arabieren zelve opgehelderd. De oordeelkundige, en in het vak der dichtkunst niet minder, dan in dat der welsprekendheid bedrevene, van der palm betreedt hier den middelweg tusschen hen, die de waarde der Arabische dichtkunst te veel verheffen, en hen, die dezelve te veel verlagen.

[p. 463]

Zie hier, met zijne eigene woorden, de slotsom zijner denkbeelden daarover: ‘Voortreffelijkheden bezit deze poëzij ongetwijfeld, en wel van een' hoogen, verheven' stempel. Hare beelden zijn onnavolgbaar in gloed en uitdrukking; hare natuurbeschrijvingen krachtig en verrassende; en hare leenspreuken hebben eene vlugt van gevoel en verbeelding, dat men ze niet anders dan met bedwelming kan aanstaren. Maar deze schoonheden staan elk op zichzelve; zij zijn niet door den band der Gratiën aaneengehecht; er is geen voortgang, geene opvolging, geene opklimming, geene eenheid in dezelve; en van een schoon geheel, waarin niets misplaatst, niets overtollig, niets ongelijksoortig is, hiervan hebben zij geen denkbeeld.’ - Van de schoonheden en gebreken der Arabische dichtkunst vindt onze Schrijver voorbeelden in het beroemd dichtstuk van tograi, die op het einde der elfde eeuw geboren werd. Dit dichtstuk wordt, derhalve, in de tweede plaats, met eene genoegzame uitvoerigheid behandeld. - Eindelijk wordt nog een oogenblik de aandacht op de oude Hebreeuwsche Zanggodin gevestigd, bij welke men dezelfde warmte des gevoels en dezelfde vlugt der verbeelding vindt, maar niet zoo woest noch buitensporig, gematigd door den invloed van gezelligheid en beschaving, en overal bezield door beginselen van godsdienst en gezuiverde zedekunde; en de Verhandeling wordt besloten met eene allerbevalligste voordragt van een lied uit de verzameling van salomo's liefdezangen, te vinden in het tweede Hoofdstuk van het Hooglied.

III. Verhandeling over den aanleg en de voortreffelijkheid van het Boek Job. Dat de Heer van der palm in dit onderwerp regt te huis is, beseft iedereen, die hem eenigzins kent, en wordt door hemzelven bij het begin der Verhandeling niet onduidelijk te kennen gegeven. ‘Wat Spreker,’ zegt hij, ‘of Schrijver is er, die niet zekere geliefkoosde onderwerpen heeft, waarover hij bij voorkeur spreekt of schrijft? - Zoo-

[p. 464]

danig een onderwerp is voor mij, ik ontveins het niet, het Boek, Job genaamd. Beoefenaar der Hebreeuwsche Letterkunde, beminnaar der edele Poëzij, uitlegger der waarheden van den geopenbaarden Godsdienst, niet vreemd van wijsgeerige bespiegeling: in alle deze betrekkingen schijnt dit Boek mij eene goudmijn, of liever eene voorraadkamer te zijn van schatten en kostbaarheden, waarin men zijne oogen niet te veel kan laten weiden, en die men nimmer wegbergt, dan om ze alweder met nieuwen wellust te voorschijn te brengen.’ - In dit stuk heeft ons vooral de voordragt getroffen, die meestal zeer sierlijk en oratorisch is, en meer eene redevoering, dan wel eene verhandeling kenschetst. Men ziet er den bijna dichterlijken Redenaar in, die den voortreffelijken, heerlijken aanleg van Job's dichtstuk zóó ontvouwt, dat hij zijne groote ervarenheid, zoo wel in de dichtkunst als in de welsprekendheid, aan den dag legt. Intusschen is het stuk in zoo verre onvolledig, dat de ontwikkeling van het verheven plan des Boeks en de gang van het werk in al deszelfs deelen niet wordt voorgesteld. Dan, mogelijk hebben wij dat bij eene nadere gelegenheid te wachten; en in het stuk, zoo als het is, vindt men een genoegzaam overzigt. Geenszins het minst heeft ons bevallen 's Hoogleeraars verdediging van het historisch gedeelte, of de inleiding van het dichtstuk; welk gedeelte door velen wordt beschouwd als een bijvoegsel van later' tijd. Met dat al heeft ons eenigzins bevreemd zijne verontschuldiging van h.a. schultens, die van dat gevoelen was, en zijne spijt, dat men voor deszelfs vertaling van Job eene inleiding gevoegd heeft, welke hij waarschijnlijk nooit aan de wereld zou hebben medegedeeld; een werk zijner vroegere jeugd, lang door hem ter zijde gelegd, en nu uit zijne oude papieren te voorschijn getogen. Bezwaarlijk kunnen wij dit overeenbrengen met hetgeen in de voorrede voor die vertaling door den Heer muntinghe is opgeteekend bl. VI, waaruit wij met geene geringe waarschijnlijkheid kun-

[p. 465]

nen opmaken, dat h.a. schultens altijd in het gevoelen geweest is, in de inleiding voorgedragen. Althans, hoezeer wij insgelijks dit gevoelen afkeuren, kunnen wij evenwel niet zien, waarom deze beroemde man zich ooit over hetzelve zou hebben behoeven te schamen; daar reeds zijn Grootvader, a. schultens, hetzelve voorstond bij het einde zijner voorrede op zijne Latijnsche Commentarie over Job, en het bekend is, hoe deze met eenen naauwgezetten eerbied bezield was voor alles, wat in de H. Schrift vervat is.

IV. Redevoering over het oordeel der Nakomelingschap. Deze Redevoering, uitgesproken bij het uitdeelen der prijzen in het Departement Teekenkunde van de Maatschappij Felix Meritis, heeft twee Hoofddeelen. In het eerste wordt het oordeel der nakomelingschap beschouwd als een beslissende toets der waardij van alle werken van kunst en smaak. In het tweede wordt de prijs van dat oordeel voor den levenden kunstenaar, en de invloed van hetzelve op de veredeling zijner kunstgewrochten, in het licht gesteld. Beide deelen worden op eene overtuigende en treffende wijze behandeld; zoodat dit stuk, hoe verschillend in onderwerp van de drie voorgaande, in geenen deele bij dezelve afsteekt, en den welsprekenden van der palm niet minder eer aandoet.