Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Vruchten der Eenzaamheid, door H. Potter. Met Platen. Isten Deels 1ste Stuk. Te Groningen, bij R.J. Schierbeek. In gr. 8vo. 212 Bl. f 2-8-:

Onze Lezers zijn reeds tamelijk met de schrijfwijze van den Eerw. potter bekend. Aangemoedigd, zekerlijk, door het gunstig onthaal zijner vorige geschriften, van welke wij de Mislukte Reis naar de Kaap de Goede Hoop met onderscheiding hebben opgemerkt, heeft dit hem uitgelokt, ons uit alle oorden der wereld, waarheen zijn lot hem voert, op zulke sentimenteel-moreel-theologisch-aesthetisch-topographische vertoogen (want van dat alles is er iets in, en voor het geheel weten wij geen' naam) te toeven. Maar hij bedenkt niet, dat zijne eerstelingen ruim zoo zeer door de bekoorlijkheid of verhevenheid der streken, die hij bezocht en niet ongelukkig beschreef, als wel door zijne wijze van behande-

[p. 451]

ling, gunstig bij het publiek ontvangen werden, en dat de schildering van St. Helena, of de schoone natuur in het zuidwestelijk Engeland, ons meer behagen moet, dan een boekdeeltje, besteed aan een paar dorpen rondom Hanau, die niets bij uitstek merkwaardigs hebben. Wij vinden ons dus verpligt, hem ronduit te zeggen, dat minder het subjective, dan het objective zijner vroegere werken ons getroffen heeft; en, daar nu de objective voorraad hier bij ongeluk zeer schraal was, heeft hij dit in het werkje voorhanden moeten aanvullen met handen vol dier loci communes, die zeer goed, nuttig en zelfs stichtelijk zijn, maar niet altijd even zeer te pas komen. Alles geeft den Heere potter stof tot bespiegelingen; en gelijk de Oude van den Binnen-Amstel onlangs, op het slot van een Vertoog, (let wel, van één Vertoog) zeide, dat men wel zou kunnen zien, dat hij het prediken gewoon was, zoo bespeurt men bij den Eerw. potter den Predikant bijna op elke bladzijde. Hij heeft namelijk, de eenzaamheid buiten Hanau op het dorpje Steinheim gekozen, en komt maar eens nu en dan (zoo 't schijnt) in de stad, om te prediken. Den overigen tijd brengt hij met lezen, denken, tuinwerk en wandelen door. Hij verschoont, om zich te verpoozen, den Lezer van geene zijner aandoeningen; en voelt zich zeer gelukkig, onder anderen, dat geen schelschreeuwende nachtwachter, geschreeuw of trom hem uit den slaap houden (bl. 13). Slaapt de man zoo los? Dat hij maar niet te zeer op de slapeloosheid zijner Lezers rekene! - Maar er worden toch ook nog andere genoegens en nuttigheden der eenzaamheid opgenoemd; terwijl die des gezelligen levens zoo veel mogelijk op den achtergrond gesteld worden. Zijn vriend, misschien een Amsterdammer, en die denkelijk meer conversatie heeft dan potter in Hanau, schijnt er anders over te denken: dit verschil, benevens de antwoorden op de klagten des vriends over ongunstig weder, vult nog al eenige bladzijden, en de regtvaardiging der Voorzienigheid tegen de rampen der Natuur wordt hier in vier bladzijden afgedaan. Nog bekomen wij, als opzettelijke beschouwingen: De lente, een afbeeldsel des levens en des doods, in 9 bladzijden, over het nut der bergen, over het Pinksterfeest, over het onweder; geheel nieuwe onderwerpen, gelijk men ziet! Een andermaal geeft ons de Schrijver eene door hem uit het Engelsch vertaalde Anecdote van gustaaf adolf, of oorspronkelijke Anecdoten van zijne of zijner naburen huisdieren, ééne van welke daarom van eenig gewigt is, omdat zij moet bewijzen, dat het varken, in spijt van wijlen chrysippus, nog iets meer dan een stuk wandelend pekelvleesch is; hoewel wij er vergeefs zoo veel slimheid in gezocht hebben. Aan versjes, bekend en onbekend, Hoogen Nederduitsch, uit Gezangboeken en elders, ontbreekt het ook niet.

Dit alles, echter, is slechts bijwerk; de hoofdzaak moet

[p. 452]

de plaatsbeschrijving van eenige dorpen en steedjes om Hanau zijn. In het tweede Stuk hopen wij, dat die oogst rijkelijker zal uitvallen; want in het tegenwoordige is hij vrij schraal. Met den vriend van den Heer potter hadden wij gaarne eene beschrijving van het oude en nieuwe Frankfort (thans in zijne buurt) gelezen, en hem daarvoor een half dozijn afgesletene bespiegelingen geschonken. (Men versta ons wél. Niets is ons heiliger dan zedelijke en godsdienstige waarheden, niets aangenamer dan dergelijke bespiegelingen, waar het pas geeft, en op een' hartverheffenden toon voorgedragen, in den toon b.v. van van der roest's Genoegens van den Godsdienst; doch hier is niets nieuws, niets dan 't geen reeds honderdmaal en beter is gezegd, in zulk een wonderlijk gezelschap (gelijk wij zagen) van rein en onrein, dat wij althans er niets bij gevoelden, gelijk dit wel met onze meeste Lezers het geval zal zijn.) De voornaamste plaatsjes, die wij ontmoeten, zijn: Klein en Groot-Steinheim, en de geschiedenis van een zoogenaamd wonderdadig Mariabeeld bij het laatste (wij hebben, helaas! in ons vaderland dergelijke afgodsbeelden genoeg); Seligenstadt, (de wandeling hierheen wordt fraai beschreven, en hier kwamen de uitboezemingen te pas) de plaats, waar men wil, dat karel de Groote zijne gevlugte dochter emma met haren eginhard zon hebben gevonden, en waar laatstgemelde de Abdij van Muhlenheim, een prachtig gesticht, zou hebben gebouwd. Als zoodanig bestaat Muhlenheim thans niet meer. Of de door Frankrijk opgehevene Kloosters, zegt potter zeer te regt, meer kwaads onder het menschdom hebben gesticht, dan de door napoleon ingevoerde, ziel en ligchaam bedervende, Militaire Conscriptie, dit betuig ik niet te doorgronden. Hij had de vraag ontkennend kunnen beantwoorden: de monniks en nonnengeest woedde slechts bij sommige standen; de gemeene man bleef er doorgaans van bevrijd, en de Conscriptie drukt juist het meest op den arbeidsman, die zelfs in vredestijd verhinderd wordt, zich aan eenig beroep en de Maatschappij geheel toe te wijden, en veelal een ledigganger en dronkaard wordt. - Het slot te Babenhausen heeft verscheidene merkwaardigheden, als woonplaats der oude Hanausche Graven in de Middeleeuwen; men geeft er voor, dat luther in een ledekant, dat nog te zien is, zou geslapen hebben; het uitzigt is er zeer schoon; en er is een zonderlinge eikenboom, eene speling der natuur, in de nabijheid.

Ziedaar, waarde Lezer! op ons gemoed af, alle de aardrijkskundige merkwaardigheden, (enkele fraaije gezigten op den berg Faunus enz. niet medegerekend) die wij hier gevonden hebben. Is het tweede Stuk niet beter dan dit eerste, zoo moeten wij besluiten, en ook wenschen, dat de schrijsäder van Do. potter weldra zal uitgeput zijn.