Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Tafereelen uit de Geschiedenis der schuldig en onschuldig lijdende Menschheid, uit Criminele Acten getrokken door C.F. Buchholz. Naar het Hoogduitsch. Te Leeuwarden, bij Steenbergen van Goor. 1818. In gr. 8vo. 269 Bl. f 2-10-:

Deze verzameling is belangrijk, omdat zij, bij al het onderhoudende van den Roman, toch waarlijk gebeurde daadzaken schijnt te behelzen, die geene kleine bijdrage tot de menschenkennis opleveren. Wij zien hier verscheidene brave menschen, door valsche beschuldigingen in lijden gebragt; anderen, door schijnbaar onweêrstaanbare booze neigingen tot de misdaad vervoerd, of, van stap tot stap, van onschuld tot drift, van drift tot wanhoop, van wanhoop tot moord overslaan; de gevolgen van een gedwongen huwelijk, en dien dwang zelf in de hoogste mate uitgeoefend; een nog in het duister liggend, maar waarschijnlijk door een' doofstommen gepleegd, bedrog; een' braven Officier, om een' verloren' zeeslag tot den dood veroordeeld, ten einde volksvooroordeelen te vleijen; eindelijk, de kracht eener blijkbare beschikking der Voorzienigheid, zelfs op het gemoed van gewetenlooze menschen.

Frankrijk is het tooneel van de meeste dier gevallen, welke uit lijfstraffelijke acten schijnen getrokken te zijn. In het eerste, De Kluizenaar van St. Michiel, zien wij eene brave familie in rouw gedompeld, en een harer leden op het schavot sterven, door eene dwaling: de kluizenaar, des nachts beroofd, meent een lid diens huisgezins, waarmede hij gemeenzamen omgang had, aan zijne stem te herkennen, en de verdwaasde Regters spreken daarop, in weerwil van al wat ten tegendeele pleit, het vonnis. Eerst toen het te laat is, komt de doling aan 't licht. - Het Meisje in de Pyreneen doet ons eene stiefmoeder zien, die hare dochter bijna, wegers vadermoord, op den brandstapel zou gebragt hebben. Ook hier verschijnen de oude Fransche Regtspleging en Regters in een zeer ongunstig licht. Het is niet te ontkennen,

[p. 443]

dat, bij zulk eene gesteldheid van het Regt, de Jury eene weldaad was; doch geenszins in Nederland, waar de Regters altijd met huiverende naauwgezetheid over het leven eens menschen uitspraak deden. Nogtans werd hier, nog even bij tijds, de ongelukkige van den dood verlost, doch eerst na een lang en moeijelijk Regtsgeding in vrijheid gesteld. - De Geneesheer bors heeft veel van een' gepredestineerden dief; althans moet het dievenörgaan van gall bij hem geweldig uitgepuild hebben. Hij wierp te meermalen zijne geheele fortuin weg, om - te stelen. Reeds was hij daardoor in de haven zijner fortuin; reeds bezat hij een groot huis, een goed kapitaal, en uitzigt op een rijk huwelijk; dan nog kon hij het stelen niet laten, en kwam aldus aan de galg. - In poilly zien wij - niet eene stiefmoeder, maar eene eigene moeder, een' eigen' broeder, zamengezworen tegen een' ongelukkigen, die vijfendertig jaren lang in kerkers of kloosters, geheel onschuldig, tegen deze vijandschap te worstelen heeft. Wij kunnen ons van zulke broeders, vooral van zulke moeders, geen denkbeeld maken; maar - het tooneel is in Frankrijk, vanwaar ons dikwijls vadermoorden en dergelijke onnatuurlijke gruwelen vermeld worden. - Jozef, de Doofstomme, is de ware Geschiedenis van dien doofstommen jongeling, wiens lot, zoo als men er toen over dacht, aan de meesten onzer Lezeren wel uit het Tooneelstuk, De Abt de l'Epée, zal bekend zijn. Dan, het is naderhand, uit geregtelijke stukken, gebleken, dat hij geen Gravenzoon van het huis solar was; dat het kind, hetwelk men toen dacht vermist te zijn, later op eene andere plaats gezien, en aldaar overleden is, dan de doofstomme kweekeling van den Abt in de omstreken van Parijs was opgenomen. Doch de herkenning van zijne zuster en andere leden der familie, de bijzondere omstandigheden van dat geslacht, welke hij naauwkeurig schijnt gekend te hebben, dit alles werpt nog een' digten sluijer om de eigenlijke toedragt dezer netelige zaak. Uit zekere navragen zou men jozef voor een arm kind uit de streken van Luik (de Schrijver zegt Luttich) en Namen (Namur) houden. - Michiel alenzer was een arm en onkundig, maar toch godvruchtig opgevoed jongeling; versmade liefde bragt hem in 't ongeluk, en eindelijk, toen zijne geliefde den hoon zoo verre dreef, van zelfs de geschenken, waaraan hij een groot gedeelte zijner kleine bezitting had te koste gelegd, te willen

[p. 444]

behouden, werd hij tot razernij vervoerd, vermoordde den vader zijner ongetrouwe, maar gaf zichzelven aan 't geregt over, zonder echter in zijn feit iets misdadigs te vinden. Een zonderling zielkundig verschijnsel! Hij werd ook door de menschelijke Regters niet tot den dood, maar tot het tuchthuis veroordeeld. - De Admiraal byng was een slagtoffer der Staatkunde, die het Britsche Volk den waan zijner onverwinnelijkheid niet wilde ontrooven, en daarom den Admiraal liever, als schuldig aan pligtverzuim, de gevolgen zijner nederlaag met den dood deed bekoopen. Manliana imperia! maar die met dat al den Engelschen zeeman, bij eene nederlaag, de vaderlandsche havens als de meest geduchte wijkplaats doen aanzien, en dus tot zijne wezenlijke onverwinnelijkheid wel iets bijdragen. - Het gedwongene Huwelijk is wel degelijk gedwongen: bruid en bruidegom hebben een' afkeer van elkander, en toch sleurt men hen naar het altaar, waar de tegenwoordigheid van een' Koning (stanislaus, naderhand Hertog van Lotharingen) en van een' Aartsbisschop allen tegenstand onmogelijk maakt. Doch ras scheiden zij van zamenwoning: de bruid bemint een' ander' jongeling; reeds zijn zij op het punt, een kind uit dien geheimen omgang, door de verbreking van den gedwongen' echt en een huwelijk der beide ouders, te wettigen, toen dit plan door de zonderlingste, bij uitstek doortrapte, kuiperij wordt verijdeld. Men gaf voor, het kind voordeel toe te brengen, door het niet als onecht, maar in een' nog bestaanden echt geboren, te doen aanmerken, hetwelk de wettige scheiding (om niet-voltrekking des huwelijks) moest beletten. Dit gelukte in zoo verre, dat de kluisters der echtgenooten, wier slaking beiden verlangden, op nieuws vastgeklonken werden, en het kind voor het hunne verklaard. - In Het dubbele Huwelijk weet eene vrouw uit de heffe des volks eenen Graaf te belezen, om haar, bij het leven en met de toestemming haars wettigen mans, te huwen, en deszelfs kind voor het zijne te doen verklaren; waartoe zij geene schijngronden van deugd en Godsdienst spaart. Doch eindelijk werd de bigamie ontdekt, en de vrouw, als bewerkster, gestraft. - In fredrik dillinger zien wij het hoofd eener rooverbende, die een' onschuldigen in lijden brengt, om eens te zien, of er eene Voorzienigheid zij, die voor de deugd waakt; de

[p. 445]

reeds veroordeelde bekomt pardon, en dillinger wordt verbrijzeld.

De vertaling van dit boekje is vrij goed: enkele Germanismen van eigennamen hebben wij boven opgegeven. Het is ons onbekend, of de Heer buchholz uit den ruimen voorraad van causes célèbres nog meer tot zijn oogmerk gebruikt heeft.