Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 440]

Geschiedenis der Vaderlandsche Schilderkunst, sedert de helft der XVIIIde Eeuw; door R. van Eynden en A. van der Willigen, Leden en Correspondenten van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, enz. Met Portretten. IIde Deel. Te Haarlem, bij A. Loosjes, Pz. In gr. 8vo. f 6-10-:

Dit Deel handelt vooreerst over de Schilders, die door van gool begonnen en niet voleindigd zijn, en ten andere over de latere, thans overledene Schilders. Eene laatste afdeeling zal de nog levende Schilders behelzen.

Ook hier worden de bekwame Schilders, Teekenaars en Graveurs op dezelfde naauwkeurige, oordeelkundige wijze behandeld, als in het vorige Deel: men ziet overal de bekwame Kunstkenners; men verneemt meer van de eigenlijke waarde der vermelde personen, als kunstenaars, dan Anecdoten, die den algemeenen Lezer ongetwijfeld meer vermaken, maar veel minder doelmatig zijn in eene Geschiedenis der Schilderkunst, en ook die personen, voor welke eigenlijk dit boek geschreven is, niet kunnen voldoen. Men gevoelt de onmogelijkheid, om van een werk van dezen aard een doorloopend verslag te geven; en dus zullen wij ons met eenige algemeene aanmerkingen vergenoegen.

De Schrijvers geven doorgaans een gunstiger oordeel over de door hen behandelde personen, dan van gool (zie b.v. bl. 11, 18, 33.) Over 't geheel is de toon, waarop zij van dezelve spreken, gematigd, en vrij van alle scherpte, hetwelk hun vooral ook in het volgende Deel, bij de levende Schilders, zal te pas komen.

Het is zonderling, dat wij in de eerste helft der achttiende Eeuw zoo vele Schilders ontmoeten, die een' hoogen ouderdom, van 70, 80, ja 90 jaren, bereikten; b.v. van limborch, balen, quinkhard, van mieris de Jonge, de beyer, dubourg, houbraken, de grient, johannes de bosch, p. jelgerhuis, enz. enz. Zou men niet mogen stellen, dat zulks een gevolg was der meer geregelde en gezette levenswijze, toen onder de kunstenaars, boven die der anders meer uitstekende vernuften der zeventiende Eeuw, heerschende? want de meerderheid van dezen valt toch niet te ontkennen. De kunst was in de acht-

[p. 441]

tiende Eeuw doorgaans middelmatig: een nieuw bewijs, dat een lange Vrede, en het genot van ongestoorde welvaart, voor de kunsten niet altijd voordeelig is. Wij verwijzen hieromtrent onze Lezers op de voortreffelijke aanmerkingen van den, ook als Kunstkenner, zoo uitstekenden jeronimo de vries, in het tweede Deel zijner Geschiedenis der Nederduitsche Dichtkunde, waarin hij den geest der achttiende Eeuwe zoo wél ontwikkeld heeft. Het behangen der kamers met schilderijen, in de zeventiende Eeuw in gebruik, maakte nu plaats voor geschilderde behangsels zelve, eerst nog der beste Meesters, daarna, toen ook mindere standen zulks lieten verrigten, in niet meer dan gewoon fabrijkwerk ontaardende; en ook dit ging daarna over in papieren behangsels, waardoor de kunst geheel verviel. Het schijnt, dat de ongelukkige stormen van het einde der achttiende Eeuw, gelijk op de Dichtkunde, ook op de Schilderkunst geen' nadeeligen invloed hadden; waarvan wij reeds tegen het einde dier onlusten, en nu vooral, daar de vernuften, in die woelige tijden door nieuwe veerkracht geprikkeld, zich door aanmoediging beter ontwikkelen kunnen, de gewenschte vruchten zien. Voorts was het hier geschetste tijdperk de Eeuw der Graveurs en Etsers, meer dan die der Schilders. Men denke slechts aan j. punt, j. houbraken, p. tanjé, s. fokke, r. vinkeles, enz. Ook dezen zijn hier met behoorlijke naauwkeurigheid, en, naar mate hunner grootere verdiensten, ook meer uitvoerig, vermeld. De verdiensten van uitstekende liefhebbers of bij-beoefenaars, welke de fraaije kunsten niet tot hun hoofdwerk maakten, zijn mede niet onvermeld gebleven; zoo als de wereldberoemde p. camper, de Wijsgeer f. hemsterhuis, de Toonkunstenaar j. chalon, de Dichter en Natuurkenner j. le francq van berkhey. Met dat alles is, na aftrek zoo wel van dezen, als van de Graveurs en Teekenaars, het aantal eigenlijk gezegde Schilders gedurende deze Eeuw nog groot genoeg, om tot het voor ons liggende uitgebreide boekdeel, hetwelk niet minder dan 262 personen bevat, verreweg de meeste stof op te leveren. Men kan echter niet ontkennen, dat hieronder ook veel middelmatigs is.

Aan het slot van dit Deel vindt men drie vrij uitvoerige levensschetsen van onlangs (sedert 1810) overledene jeugdige Kunstschilders, w.j. van troostwijk, p.j. kleyn en

[p. 442]

j.p. visser bender, wier uitstekende verdiensten, in zulke jonge jaren, eenen waardigen overgang maken tot de nog levende Schilders.