Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Verhandelingen, Redevoeringen en losse Geschriften. Door J.H. van der Palm. IIde Deel. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1818. In gr. 8vo. VIII en 342 Bl. f 3-:-:

Na acht jaren tusschenpoozing, geeft de Heer van der palm, als daartoe sedert een' geruimen tijd aangezocht, een' vervolg op zijne Redevoeringen en Verhandelingen in het licht. Daar het getal der stukken, hiertoe geschikt, te gering was, om een boekdeel, eenigzins evenredig aan het eerste, uit te maken, zijn er vier losse stukjes, die te voren elk afzonderlijk uitgegeven waren, op voorstel van den Boekhandelaar en tot genoegen van den Auteur, bijgekomen. Indien, echter, iemand, die stukjes reeds hebbende, en zich aan de gemelde onevenredigheid niet storende, de Verhandelingen en Redevoeringen afzonderlijk verkiest te hebben, hij kan zijne begeerte voldaan zien. Gemelde losse stukjes zijn: 1. Vaderlandsche Uitboezeming. 2. Nederlands blijde vooruitzigten, godsdienstig gevierd in eene Leerrede over 2 Kon. XIX:30. 3. De Vrede van Europa. 4. Christelijke opwekking tot Heldenmoed, in eene Leerrede over Lukas IX:24^a.

De Verhandelingen en Redevoeringen, waarbij wij ons nu voorts alleen bepalen willen, zijn insgelijks vier in getal.

I. Verhandeling over de Welsprekendheid van Cicero. Deze staat eenigermate in verband met de Redevoering

[p. 426]

over den waren aard der Welsprekendheid, in het eerste Deel uitgegeven. In dezelve had de Schrijver het onderscheid tusschen Dichtkunst en Welsprekendheid aangewezen. In de onderhavige Verhandeling neemt hij zijn begin uit de meerdere zeldzaamheid van goede Redenaars boven goede Dichters, en voegt er bij eene korte opgave der voornaamste redenen daarvan. Daarna gaat hij over tot het hoofdoogmerk zijner Verhandeling, om eene dadelijke proeve te leveren van Cicero's toon en trant en kracht van zeggen. Om dit des te beter te doen, spreekt hij, vooraf, kortelijk over Cicero, over zijn Redenaarsambt en kunst, gelijk ook over den inhoud en het belang der Redevoering, welke hij tot bereiking van zijn doel geschikt oordeelde. Hoezeer ook de Heer van der palm in dit gedeelte de kortheid betrachtte, heeft hij evenwel al het hoofdzakelijke zoo duidelijk en zoo schoon voorgesteld, dat wij daarin terstond den meester erkennen, die overwaardig is, den welsprekendsten der Romeinsche Redenaren te kenschetsen. Na opgemerkt te hebben, hoe deze door smaak en neiging en natuurlijken aanleg tot Redenaar bestemd was, de uitmuntende gaven, hem door de natuur geschonken, versterkte en te hulp kwam door verstandige en edele werkzaamheid, en van den beginne af, dat hij op het openbaar tooneel verscheen, met uitbundige en welverdiende toejuiching ontvangen werd, brengt hij eenige weinige en voldoende aanmerkingen voor, om van de welsprekendheid diens beroemden Redenaars een juist denkbeeld te geven. De sterkste zijde dier welsprekendheid is, zegt hij met grond, zijn stijl; en deze is het alleen, waaraan men eene onbegrensde goedkeuring geven kan. In denzelven verspreidt hij een onnavolgbaar kunstvermogen, de vrucht van jaren ingespannen arbeids, en van den gelukkigsten natuurlijken aanleg. Hoezeer nu onze van der palm, zoo bijzonder geschikt om Cicero's welsprekendheid te waarderen, aan dezelve den verschuldigden lof toezwaait, toont hij toch verre af te zijn, om als zijn

[p. 427]

verblinde lofredenaar op te treden. Zeer onpartijdig en oordeelkundig merkt hij eene zwakke zijde op van Cicero's welsprekendheid; en deze bestaat, zijns oordeels, daarin, dat die Redenaar haar te veel hield voor de kunst van te overreden: eene kunst, om den wil des Regters of der menigte te buigen, door het opwekken der hartstogten. De kunstenarijen, daartoe in het werk gesteld, werden, wel is waar, in zijnen tijd en daarna, als de ware geheimen der welsprekendheid opgevijzeld; maar hij ging somtijds daarin zoo ver, dat men hem niet de kracht zijner welsprekendheid ziet doen uitblinken, maar haren glans bezoedelen, en dat men gevoelt, hoe gepast de Ouden boven alles in eenen Redenaar vorderden, dat hij, ook als Redenaar, een braaf en regtschapen man zij.

Na deze voorloopige aanmerkingen, gaat de Heer van der palm over tot de proeve, welke hij geven wilde, van Cicero's welsprekendheid. Hij koos hiertoe zijne Redevoering voor Ligarius, welke voor eene zijner schoonste gehouden wordt. Van dit stuk, nu, wordt geen dorre schets gegeven, maar de Lezer genoegzaam omtrent de zaak ingelicht en van het geheele beloop der verdediging onderrigt, zoo wel als van derzelver verwonderlijke uitwerking. Geheele stukken derzelve worden, vertaald, in de geregeldste orde ingevoegd, en, waar het dienstig was, met aanmerkingen opgehelderd. Van dit grootste gedeelte kunnen wij geen uittreksel geven, zonder al te uitvoerig te worden; maar willen, ten slotte, mededeelen, welke de uitwerking van dit meesterstuk der Romeinsche welsprekendheid geweest zij. Volgens Plutarchus, namelijk, aan wien van der palm met regt oordeelt, dat men geen geloof hierin kan weigeren, had Cesar, vóór den aanvang van het geding, tot sommige zijner vrienden gezegd: ‘Na zoo lang een tijdsverloop wil ik Cicero wel eens weder hooren; maar nooit zal hij mij anders diets maken, dan dat Ligarius een slecht mensch en bitter vijand van mij is.’ Doch naauwelijks

[p. 428]

had Cicero aangevangen, of de beschaafdheid en sierlijkheid zijner redenen deed eene zigtbare uitwerking op Cesar. Bij den voortgang derzelve zag men hem beurtelings blozen en verbleeken, en de afwisseling zijner aandoeningen geteekend op zijn gelaat. Maar, toen de Redenaar van den Farsalischen slag gewaagde, begon zijn gansche ligchaam te beven, en de rol der beschuldiging ontviel zijne hand. Cesar's gramschap werd, zijns ondanks, geheel ontwapend, en alle straf aan Ligarius kwijtgescholden.

(Het vervolg hierna.)