Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Gezelschap en Eenzaamheid. Naar 't Hoogduitsch, door E.M. Overdorp, geb. Post. Te Leyden, bij J.J. Thijssens en Zoon. 1818. In gr. 8vo. 398 Bl. f 1-16-:

Nadat ons de beroemde zimmerman zijn meesterstuk over de Eenzaamheid geschonken heeft, schijnt er inderdaad omtrent die belangrijk onderwerp weinig meer te zeggen overig, vooral nadat ook de bekende Vrijheer van knigge het pendant in zijn boek over de Verkeering geleverd heeft.

[p. 260]

En echter blijkt uit het alhier aangekondigde werk ten volle, dat de gezegde stof nog in lange na niet is uitgeput: en geen wonder; want mensch en maatschappij komen dikwerf onder zoo velerlei verwisselende gedaanten voor, de menschelijke aanleg, vatbaarheden, gewoonten, zeden en toestanden verschillen zoo aanmerkelijk van elkander, dat er inderdaad folianten zouden vereischt worden, om alle deze tinten en schaduwen te schetsen, en de uitvoerigste, ofschoon nog altijd gebrekkige, behandeling op eene Jezuitsche pligtverdeeling zoude uitloopen. De Schrijver van dit boek, een geheel ander spoor betredende, dan hetgeen door zijne voorgangers gebaand is, verdiept zich alhier in eene mensch- en zedekundige ontvouwing van de voor- en nadeelen, zoo wel van de gezellige verkeering, als van de eenzaamheid. Hij verdeelt daartoe zijn geschrift in twee Afdeelingen, waarvan de eerste, wederom in twee onderdeelen, den invloed van gezelschap en eenzaamheid behandelt op de verzameling van wetenschap, en het verschil derzelven aanwijst ten opzigte der oefening van den geest; terwijl de tweede dien invloed maalt op het zedelijk karakter, op de vorming van zedelijke grondregels en gezindheden, ook dan, voor zoo verre zij de gelegenheid tot zekere daden aanbieden, of tot zekere gewoonten den grond leggen.

Alles is hier inderdaad meesterlijk behandeld. Wat de mensch op zich zelf, met zijne zinnelijkheid, driften en hartstogten, doorgaans is, en wat hij, door werking en wederwerking, meestal in de maatschappij wordt, wordt en afzonderlijk en bij onderling verband voortreffelijk ontwikkeld. Wat hier opvoeding en bestemming, rang en stand vermogen, bescheidenheid en minzaamheid, ijdelheid en trotschheid, eergierigheid, welwillendheid en eigenbaat uitwerken, erlangt zijn onderscheiden oogpunt, waaruit het kan beschouwd en moet beoordeeld worden. Ook de wijn, het spel en de liefde blijven geenszins onaangeroerd. En de gevolgtrekking uit alle deze beschouwingen komt, bij eene zeer juiste redenering, hierop neder: dat, ofschoon wel de eenzaamheid op zichzelve, wél besteed, aanleidelijk zijn kan tot verheffing van verstand en gemoed, die invloed echter doorgaans zeer onzeker en twijfelachtig is door de ontaarding der menschelijke natuur, welke, volgens de ondervinding, daarvan het gevolg is, en dat de gezellige verkeering, daarentegen, even zoo

[p. 261]

naar eene doorgaande ondervinding, oneindig verre verkieslijker is in hare gevolgen, omdat zij en de ware wijsheid, en de regtvaardigheid, en de matigheid, en den echten moed voortbrengt, aankweekt en bevestigt, zonder welker zuivere beoefening het menschelijke leven zelf zijnen waren aard, zijne bestemming, zijne waardij en zijne kracht verliest.

Alle deze bijzonderheden worden door den zeer kundigen Schrijver met al die zorgvuldige waarneming van mensch en maatschappij ontvouwd, welke het voldingend bewijs oplevert van zijne uitgebreide menschenkennis, en tevens van zijne bekendheid met de voortreffelijke geschriften der oudheid, waarvan hij tot vergelijking en opheldering een uitnemend gebruik weet te maken. Dank zij ook alzoo onzer geliefde Nederlandsche Schrijfster, welke dit voortbrengsel van onze naburen, ofschoon al de oorspronkelijke vervaardiger onbekend moge zijn, in een goed Hollandsch gewaad aan ons heeft medegedeeld! Gaarne gaven wij alhier eenige proeve van de meesterlijke behandeling; doch welke wij ook zouden mogen kiezen, dezelve ware gewis voor ons bestek al te uitvoerig. Liever verlangen wij het werk zelf in handen van allen, die gaarne onderrigt willen zijn, welk nuttig gebruik zij van eenzaamheid en gezelschap kunnen en behooren te maken; terwijl wij hun veiliglijk durven verzekeren, dat zij van deszelfs oplettende doorlezing niet dan een edel vermaak tot geestverheffing en gemoedsverbetering zullen oogsten, zonder dat zij voor de gestrenge eischen van eenen dorren of droevigen zedeleeraar behoeven te schromen.