Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

De Man, die zijne wereld verstaat; of grondstellingen en regelen van welvoegelijkheid, bevalligheid, goede levensmanieren, beleefdheid en wellevendheid. Naar den zesden Hoogduitschen druk van den Hoogleeraar G.J. Wenzel. Te Groningen, bij W. Wouters. 1818. In kl. 8vo. XII en 194 Bl. f 1-8-:

Naar den zesden Hoogduitschen druk! en van den Hoogleeraar wenzel! Geen wonder, dat dit Uitgever en Vertaler iets voortreffelijks deed verwachten, en hun het boekje deed ontbieden; maar wonder, dat zij het volkomen aan hunne verwachting beantwoordend vonden. Wij kunnen dit zoo onbepaald niet zeggen; en echter was onze verwachting, die door zulke titels, welke dikwijls misleiden, meermalen werd te leur gesteld, en door den naam des Schrijvers juist niet buitengemeen was opgevoerd, vrij gematigd. Het boeksken verklaart de kunst, om zich uiterlijk welvoegelijk, bevallig en aan anderen behagelijk voor te doen, en handelt, na eene inleiding, eerst over de hoedanigheden, die den mensch, in elke betrekking des maatschappelijken levens in het gemeen, en daarna in bijzondere betrekkingen, versieren. Hiernaar splitst het zich in twee afdeelingen, waarop een aanhangsel volgt, waarin 1. de vrouw van goede levensmanier afzonderlijk geschetst wordt, en 2. eenige bijzondere regelen van beschaafde

[p. 257]

levenswijs voor beide seksen worden opgegeven. Hieruit ziet men, dat de titel, ook ten aanzien van den inhoud, niet wel gesteld is; en dit zal verder nog nader blijken. - Van de eerste afdeeling hebben de onderdeelen de volgende opschriften: 1 Schoonheid des ligchaams. 2. Beschaving van den blik en van de gelaatstrekken. 3. Beschaving van de houding en de bewegingen des ligchaams. 4. De deftigheid. 5. Beleefdheid en wellevendheid. 6. Vorming van de spraak en van den toon. 7. Gezang en dans. 8. Complimenten. 9. Kleeding. 10. (hetgeen men hier gewis niet wacht) Inrigting der kamers. - Onder de tweede afdeeling komen voor: 1. Regelen bij het ontbijt in acht te nemen. 2. Hoe zich aan tafel te gedragen. 3. Gedrag in gezelschappen. 4. Wetten bij het afleggen van bezoeken. 5. Voorschriften voor den omgang met voornamen en grooten. 6. - voor het verkeer met de schoone sekse, en eenige grondregelen voor de dames zelve.

In weerwil van al dit schijnbaar regelmatige, heerscht echer, in dit werkje, geenszins volkomene orde, en staat het een en ander al dikwijls niet op zijne regte plaats. Ook is het van hier en daar vervelende langdradigheid en menigvuldige herhalingen niet vrij te spreken. Het behandelt anders de stof vrij volledig, behelst zeer veel goeds, maar ook nu en dan iets, waarop bedenking vallen kan, en loopt al te veel in kleinigheden, die geene aanwijzing behoefden. De uitdrukkingen zijn niet altijd die van den besten stempel, de ware, klare en juiste, zoo als vooral zulk een werkje vereischte; doch dit zal denkelijk, voor een goed deel, den Vertaler te wijten zijn, die gewis zijnen Nederduitschen stijl nog niet volkomen gevormd heeft, en met den rijkdom onzer tale niet genoeg bekend is.

Om nu den inhoud nog wat meer bijzonder te doen kennen: In No. 1. van de eerste afdeeling ontvangt men regelen tot het bevorderen en bewaren der gezondheid, waardoor de ligchamelijke schoonheid zoo zeer bevorderd wordt, en welke regels zeker zeer behartigenswaardig zijn; en tevens krijgt men er voorschriften van schoonheidsmiddelen, zoo als, bij voorbeeld, van een tandmiddel, door den beroemden hufeland als het beste aangeprezen, en van eene haarpomade, welke wij echter twijfelen, of aan onze schoonen wel behagen zal. - No. 2. geeft onderrigt, hoe men, in oogen en gelaat, zich best bevallig, bescheiden, zacht, gul, deelne-

[p. 258]

mend enz. voor zal doen. Doch hier zullen de kunstregels wel niet veel baten, zoo het hare (gelijk de Schrijver te regt aanmerkt) niet welgesteld is. - In No. 3., over houding en beweging des ligchaams, wordt, hetgeen hier de welvoegelijkheid eischt, voorgedragen, en het onwelvoegelijke ten toon gesteld. Vooral krijgen hier de stijve jordens zoo wel, als de eeuwig in beweging zijnde hansworsten, hunne les, en worden de nagelbijters, de vinger-trekkers en knakkers, de duimenmolenaars, de tafelkloppers, de belagchelijke gebaarmakers enz., ook de oude en jonge drentelaars, de postloopers, de sleeplenden, de platvoeters, de harddravers, de huppelaars en dansers enz. naar verdiensten bespot. - No. 4. schetst niet ongelukkig, maar te wijdloopig, den deftigen. Hier staat: (op bladz. 71) ‘tegenover deftigheid staat de weekelijkheid.’ Dit zal wel moeten zijn: met deftigheid strijdt, of is onbestaanbaar, de weekelijkheid; en op bladz. 73 wordt gezegd: ‘de deftige doet er zich veel te goed op, (in plaats van: hij verheugt zich, of iets dergelijks) wanneer hij niet noodig heeft, jaargetij en weder te ontzien.’ Hier worden de verwijfde heertjes gegispt, die zich blanketten, parfumeren, baard of wenkbraauwen kleuren, reukfleschjes in den zak dragen enz. - No. 5. geeft lessen van beleefdheid en wellevendheid aan de hand, en waarschuwt tegen de houding en het gedrag van den huichelaar, den vleijer en den lagen kruiper. De voorname maxime is: tracht achting voor uzelven te verwekken, terwijl gij die aan anderen bewijst. - No. 6. beveelt, taalkundig juist, eenvoudig, natuurlijk, en in den beschaafden tongval, met naïviteit te spreken, en inzonderheid zich een' goeden verhaaltoon eigen te maken, - leert, wat daartoe behoort, en belacht zoo wel het radbraken der moedertaal, het bespottelijk gebruik van bastaardwoorden enz., als het kraaijen, mompelen, stamelen enz. - Wat No. 7 en 8. behelzen, blijkt uit de opschriften genoeg. - No. 9., over kleeding, handelt ook over versiersels, armbanden, ringen, doozen, horologiekettingen, degens enz. En hier krijgen onze heeren kropganzen, met hunne worstdassen, onze huzaren te voet met hunne kavallerijlaarzen, kale koppen en zware bakkebaarden, en onze kereltjes met hunne ingebakerde kinnen (en rijglijven?) eene roffel. - Hierop volgt nu No. 10., over het inrigten der kamers, waarin de Schrijver zegt, zich slechts te bepalen tot den middelstand, die dan evenwel, in de plaats van zijn verblijf, nog al wat schijnt

[p. 259]

te verschillen van den onzen, indien men er, in de visitenkamers, niet alleen armkroonen, spiegels en speeltafels, maar ook ottomans, divans, sophaas, kanapees enz. verlangt. - Men krijgt hier opgaaf, wat, in de onderscheidene vertrekken, zoo al best voegt en behoort, en onderrigt, hoe alles, tot de stoelen ingesloten, te plaatsen. - De Schrijver toont wel te weten, wat smaak en orde vorderen.

Wat de tweede afdeeling betreft: men treft in dezelve, tot in het kleinste en geringste toe, voorschriften en lessen aan, hoe men gasten ontvangt en behandelt, en hoe dezen zich te gedragen hebben, bij het ontbijt, aan den maaltijd, in gezelschappen enz.; hoe de tafel moet zijn ingerigt, wat men bij bezoeken in acht moet nemen, hoe men zich vooral in den omgang met grooten te houden heeft, hoe in dien met de schoone sekse, en welk gedrag ook dezer sekse voegt, enz. enz.

Het zoogenoemd aanhangsel heeft eigenlijk niet veel houding. Hetgeen daarin eerst voorkomt, had onder zoo even gemelde voorschriften voor de schoone sekse moeten begrepen worden, en het overige moest, op de bekwaamste plaatsen, in de vorige rubrieken zijn opgenomen. Het handelt over het gedrag aan de speeltafel, bij het wandelen, op openbare plaatsen en in de kerk, en over het gebruiken van misselijke spreekwijzen, en het vereischte in het briefschrijven. - Men ziet het het boeksken, met zijn' gekleurden omslag en gegraveerden titel en vignet, duidelijk aan, dat de Uitgever overtuigd geweest is, dat boeken, zoo wel als menschen, om het publiek in te nemen en te behagen, een uitwendig goed voorkomen dienen te hebben.