Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Levens- en Karakterschets van Willem Frederik, Prins van Oranje-Nassau, (thans Koning der Nederlanden.) Naar het Hoogduitsch van J. van Arnoldi, deels vertaald, deels met eenige aanteekeningen en ingevlochten bijvoegselen vermeerderd, door T. Olivier Schilperoort. Met het Portret van Z.M. Te Zutphen, bij H.C.A. Thieme. 1818. In gr. 8vo. 111 Bl. f 1-10-:
Leven en Karakterschetsen van Willem I, Koning der Nederlanden, naar het Hoogduitsch van J. von Arnoldi. Te Rotterdam, bij J. Hendriksen. 1818. In gr. 8vo. 92 Bl. f :-15-:

Twee bijna gelijktijdige vertalingen van hetzelfde Hoogduitsche werk! De Boekverkooper hendriksen roept, in een bijgevoegd berigt, de wet in tegen zijnen mededinger thieme, en beweert, het boek vroeger aangekondigd te hebben; wij kunnen echter daarover niet oordeelen, zonder ook de andere partij te hebben gehoord. Het mercantiele des geschils dus daargelaten, zullen wij slechts vragen: welke vertaling, welke uitgave zal den Lezer het beste voldoen? Naar ons oordeel verdient de vertaling van olivier schilperoort, als vrijer, minder gedwongen, en hier en daar met aanteekeningen verrijkt, de voorkeur boven die van den ongenoemden bij hendriksen. Ook de uitgave bij thieme is beter, zoo wel het papier als de letter. Het slot des werks, met een enkel woord de Geschiedenis onzer Omwenteling aanstippende, is door schilperoort weggelaten, als aan iederen Hollander bekend, of toch behoorende bekend te zijn, en buitendien onvoldoende. Dit alles moge waar zijn; maar nu breekt ook de uitgave bij thieme eensklaps af, en mist het behoorlijke slot. Daarenboven verdienen de uitmuntende mannen, die onze Omwenteling in 1813 bestuurd, en de terugkomst des Prinsen bewerkt hebben, gewis ver-

[p. 251]

melding; en het moet den Nederlander streelen, te zien, dat ook Duitschers die kennen. Wij geven den Vertaler bij hendriksen dus hierin de voorkeur, dat hij zijn stuk, volgens het oorspronkelijke, eene meerdere volledigheid en rondheid heeft bijgezet. Te meer had dit slot eene overzetting verdiend, omdat het de hartelijke aandoeningen bevat van eenen Nassauer, aan het Vorstelijk Huis van jongs af verbonden als deszelfs getrouwe dienaar, en die zich nu in zijnen ouderdom, niet kortstondig door eenen geweldenaar, maar door een Congres der Monarchen, ten gevolge van het arrondissérings-beginsel, met alle zijne landslieden, tot hun innig leedwezen, van den Koning, hunnen geliefden landsheer, ziet afgerukt, en in de groote Pruissische Monarchij verzwolgen. - Deze uitboezeming, thans zoo geheel boven verdenking van vleijerij verheven, is eene der schoonste lofredenen op onzen Koning en zijn bestuur! -

De eerste levensjaren van Z.M., toen Erfprins van Oranje en Nassau, zijn genoeg bekend. Eerst na den bloedigen veldtogt van 1794, waarin hij zich, even als in dien des jaars te voren, ongemeen onderscheiden had, behalve over de Nederlanders ook over een gedeelte des Oostenrijkschen legers bevel voerde, en in den beslissenden slag bij Fleurus met zijnen vleugel de overwinning behaalde, verloren vele Nederlanders hem uit het gezigt. En nogtans was de Vorst ook in dezen tegenspoed niet minder eerbiedwaardig, dan aan het hoofd van een leger. Na eenig verblijf te Londen, begaf hij zich naar Berlijn, om aan het Pruissische Hof voor de belangen van zijn Huis te waken. Twee schoone trekken uit dezen tijd lezen wij van Vader en Zoon. Willem V kon de rijke Bisdommen Wurtzburg en Bamberg, als schavergoeding voor zijne verliezen in Nederland, hebben bekomen; hij wees zulks van de hand, om geene inbreuk te doen op de Duitsche staatsgesteldheid, die echter kort daarna voor Frankrijks willekeur bezweek. De Erfprins kocht de Poolsche heerlijkheden van Vorst jablonowsky, en hief de lijfeigenschap in die bezittingen dadelijk op. Met den Vrede van Luneville, en de daarop gevolgde schadeloosstellingen, bekwam de Erfprins (daar de oude Vorst dezelve van de hand wees) Fulda, met andere ver uiteen verspreide bezittingen. 's Vorsten bestuur over dezelve wordt door den Heer arnoldi, zekerlijk met kennis van zaken, voortreffelijk geschetst, en

[p. 252]

levert het ware beeld op eener vaderlijke Regering, welke dan ook ten gevolge had, dat de ingezetenen van Fulda, in 1813, van de verbondene Mogendheden den Regent terug verzochten. In 1806 beroofde buonaparte den Vorst van zijne, hem vier jaren vroeger toegewezene, Staten door het Rijnverbond, hetwelk, tot loon der slaafsche onderwerping aan den vreemden Gebieder en de vernietiging der Duitsche staatsgesteldheid, aan de deelhebbers eene onbepaalde magt over hunne onderdanen verleende. De Prins wilde in deze ongeregtigheid geen deel hebben, (schoon hem zulks aangeboden werd) maar besloot, ‘dat het beter ware met eere te vallen, dan den beroemden naam van Oranje, door eigene slaafsche onderwerping onder een vreemd juk, schande aan te doen.’ Hij viel dan ook: niet alleen werd hem zijn vaderlijk erfgoed in 't Nassausche, maar kort daarop ook de landen der schavergoeding, in den Oorlog met Pruissen, ontrukt, en hij zelf, na den slag bij Jena, te Erfurt gevangen genomen. Willem frederik zag zich dus tot een ambteloos leven genoodzaakt; maar hij deelde getrouwelijk het overschot zijner middelen, die ook bij het bombardement van Koppenhagen door de Engelschen leden, met die ware vrienden in nood, die zich toen nog bij hem hielden. In den Oorlog van 1809 was de Prins, als vrijwilliger onder den Aartshertog karel, in den bloedigen slag bij Wagram. Eindelijk sloeg in 1813 het uur der verlossing.

Het zal onnoodig zijn, meer van een boek te zeggen, waarin alle Nederlandsche Lezers belang moeten stellen, en welks geringe omvang aan niemand, die leest, het koopen verbiedt. Ten slotte sta hier nog slechts, ter kenschetsing van den stijl des Schrijvers, en van het voorwerp zelve der Levensgeschiedenis, de volgende plaats (over het gedrag der Fuldaërs in 1806.)

Vert. bij thieme, (bl. 92.)

‘Mogten al eenige ondankbaren van de hoogere Geestelijkheid, en juist dezulke, die aan het Nassausche hof altoos bijzondere onderscheidingen hadden genoten, en, gelijk allen, zeer stiptelijk en ruim betaald waren geworden, zich niet schamen om bij den Franschen Maarschalk over verkorting in hunne regten te (be)klagen, doch van hem ten antwoord kregen, dat hij hunne pensioenen maar al te hoog vond; mogt al de bisschoppelijke Kappellaan pfaff,

[p. 253]

(ongetwijfeld tot ongenoegen zijns Bisschops, die het ongeluk zijns opvolgers zeer betreurde) bij de intrede des nieuwen Gouverneurs, van den kansel op verdrukking van kerk en staat onder de Protestantsche Regering schimpen, doch zich door zijne toehoorders zelve gelogenstraft moeten zien; zoo beweende daarentegen het meerdergetal het verlies van eenen Vorst, die sedert vier jaren voor het welzijn zijner onderdanen zoo werkzaam was geweest, en zelfs van de rijke domeinïnkomsten van Weingarten zoo veel tot verligting van Fulda en bevordering van nuttige inrigtingen had opgeofferd. Het klaarste bewijs van deze gevoelens van dankbaarheid gaf het land, toen het, op het einde van 1813, door eene aan de verbondene Mogendheden naar Frankfort afgevaardigde bezending, om het herstel van willem frederik deed verzoeken.’

In de vertaling bij hendriksen lezen wij van Bretagne (voor Groot-Brittanje), van het Continent, bosch voor bosscha (naar eene verkeerde citatie) enz.